Անցյալ տարվա դեկտեմբերի կեսերին Թբիլիսիի կոնֆերանսների ամենամեծ սրահներից մեկում Արդարադատության նախարարության նախաձեռնությամբ տեղի ունեցավ նոր օրինագծի քննարկումը: Մասնավորապես քննարկվում էր «խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին» օրինագիծը: Դեկտեմբերի 17-ին տեղի ունեցած հանդիպմանը ներկա էին Վրաստանում գործող գրեթե բոլոր կրոնական և հասարակական խոշոր կազմակերպությունները: Հանդիպման ներկաներն իրենց գոհունակությունը հայտնեցին հակախտրական օրինագծի ընդհանուր սկզբունքների վերաբերյալ, չնայած, եղան նաև որոշակի նկատողություններ: Այդ «որոշակի նկատողությունները» հիմնականում վերաբերում էին «տեսուչների» համակարգի տեսությանը, որոնք օրինագծի համաձայն` պետք է ուսումնասիրեն խտրականության փաստերը և ձեռնարկեն համապատասխան իրավական քայլեր: Արտահայտված «որոշակի նկատողությունները» ուղղում էին ներկաների նաև Արդարադատության նախարարի ուշադրությունը օրինագծի թերությունների վրա, որոնք ապագայում գուցե անորոշություն ստեղծեն «տեսուչների» գործադիր գործառույթներում: Արդարադատության նախարարը խոստացավ, որ բոլոր նկատողությունները կուսումնասիրվեն և հնարավորինս ուշադրության տակ կառնվեն:
Որպեսզի ընթերցողը կարողանա արագորեն պատկերացում կազմել «խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին» օրինագծի բովանդակության մասին, հասկանալ նրա ստեղծման նպատակները, թույլ տանք մեզ համառոտ ներկայացնել տիրող իրականությունը: Չնայած որ, ընդհանուր առմամբ, Վրաստանի օրենսդրությունը կառուցված է ժողովրդական սկզբունքների հիման վրա, բավականին շատ են դեպքերը, երբ փորձնականում իրավիճակը այնքան էլ չի համապատասխանում օրենքին: Կոպիտ ասած` օրենքն ինքն իրեն է, և շատ հաճախ խախտվում է: Արդյունքում երկրի քաղաքացիները` ինչպես առանձին անհատներ, այնպես էլ ամբողջական խմբեր, դառնում են խտրականության զոհ, այսինքն` ոչ իրավահավասար վերաբերմունքի զոհ: Նման իրավիճակի հիմնական պատճառն է վերահսկողության և խտրականության երևույթների վերացման համար գործող մեխանիզմների բացակայությունը: Հանուն արդարության արժե հիշել, որ երկրում գոյություն ունի Մարդու իրավունքների պաշտպանի պետական ապարատ: Մինչդեռ, Մարդու իրավունքների պաշտպանի լիազորությունները խիստ սահմանափակ են: Ըստ օրենքի` Մարդու իրավունքների պաշտպանը ընդամենը կարող է ուսումնասիրել քաղաքացիների բողոքները և մարդու իրավունքների խախտման փաստի հաստատման դեպքում տալ երաշխավորումներ, որոնք իրենց հերթին չունեն կատարողական պարտադիր բնույթ: Այդ կերպ Մարդու իրավունքների պաշտպանը չունի արդյունավետ մեխանիզմ մարդու իրավունքների խախտումները կասեցնելու համար: Հատկապես այս իրականությունը և եվրոպացի չինովնիկների բազում կոչերը ստիպեցին Վրաստանի իշխանություններին սկսել աշխատել օրենքի վրա, որը կստեղծի համապատասխան մեխանիզմներ ցանկացած տեսակի խտրականության դեմ արդյունավետ պայքարի համար:
Ըստ անցյալ տարվա դեկտեմբերին ներկայացված օրինագծի` երկրում ստեղծվել է «իրավահավասարության պաշտպանության տեսուչներ» համակարգը: «Տեսուչները լիազորված են ուսումնասիրելու այն քաղաքացիների կամ այն խմբերի գանգատները, որոնք գտնում են, որ խտրականության զոհ են դարձել: Խտրականության փաստի հաստատման դեպքում տեսուչները պետք է ցուցաբերեն համապատասխան վերաբերմունք: Անձը (ինչպես ֆիզիկական, այնպես էլ իրավաբանական), որը կատարել է տեսուչի կողմից հաստատված խտրական գործողություն, կտուգանվի վարչական իրավախախտումների կոդեքսի համաձայն: Ֆիզիկական անձը կտուգանվի 100-150 լարիի չափով, իսկ իրավաբանական անձը 500-2500 լարիի», -այսպես է ասված եղել օրինագծի նախնական տարբերակում, որը ստացել է հասարակական կազմակերպությունների մեծամասնության հավանությունը:
Հասարակական կազմակերպությունների` Արդարադատության նախարարության կազմած օրինագծի քննարկումից հետո այն փոխանցվել է երկրի Կառավարությանը` ուսումնասիրման: Կառավարության քննարկումը տևեց երեք ամսից ավել, և ահա 2014թ. մարտի 28-ին «խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին» օրինագիծը հաստատվեց: Հիմա օրինագիծը տեղափոխվել է Խորհրդարան, որտեղ և պետք է վերածվի օրենքի: Խորհրդարան մտնելուց հետո օրինագծի տեքստը դարձել է հասանելի:
Կարդացեք նաև
Կառավարության կողմից հաստատված օրինագծի տեքստի հետ ծանոթանալուց հետո պարզվում է, որ «իրավահավասարության պաշտպանության տեսուչներին», ինչպես նաև խտրականություն իրականացնող անձանց պատժին վերաբերող հոդվածները հանվել են փաստաթղթից: Օրինագծի տեքստի համաձայն` խտրականության վերացումը և իրավահավասարության վերահսկողությունը պետք է իրականացնի Մարդու իրավունքների պաշտպանը: Հենց այստեղ էլ անհրաժեշտ է նշել, որ Խորհրդարան մտնող օրինագծին կցված բացատրական ամփոփագրում ասված է, որ «օրինագծի ընդունումը չի հանգեցնի պետբյուջեից լրացուցիչ միջոցների հատկացմանը»: Եթե ուղիղ խոսենք, Մարդու իրավունքների պաշտպանը իրավահավասարության և խտրականության ձևերի վերացման վերահսկողությունը կիրականացնի այն միջոցներով, որոնք նա ունի այսօր: Ավելին, եթե օրինագիծն ընդունվի այն տեսքով, ինչպես որ մտել է Խորհրդարան, ապա Մարդու իրավունքների Պաշտպանը չի ստանա ոչ մի նոր միջոց-մեխանիզմ, ինչի օգնությամբ կկարողանա իրականացնել իր վրա դրված պարտականությունները:
Ինչ վերաբերում է խտրականություն իրականացնող անձերի պատժին, Կառավարությունը համապատասխան հոդվածների հանելը հետևյալ կերպ է մեկնաբանում. «տվյալ փուլում ո´չ պետական համակարգերը, ո´չ հասարակությունը պատրաստ չէ ռեպրեսիվ և արդյունավետ մեխանիզմների ներմուծմանը»:
Բնական է, որ հասարակական կազմակերպությունները, որոնք մի քանի ամսվա ընթացքում մասնակցություն են ցուցաբերել հակախտրական օրինագծի մշակմանը, զգացին իրեն խաբված: Եվ իրենց այդ զգացումները նրանք շարադրել են թղթին. «Մենք համարում ենք, որ օրենքի ընդունումն այն տեսքով, ինչպես որ մտել է Խորհրդարան, և որտեղ Մարդու իրավունքների պաշտպանի գործառույթներն ընդամենը մի քիչ են ընդլայնված, չի փոխի ներկայիս օրենսդրական իրականությունը և չի կարող դառնալ խտրական երևույթների դեմ պայքարի արդյունավետ միջոց: Համապատասխանաբար, կոչ ենք անում իշխանություններին փորձել ապահովել երկրում իրավահավասարության սկզբունքները արդյունավետ օրենսդրությամբ և համակարգված երաշխիքներով», -ասված է Վրաստանի Կառավարությանն ու Խորհրդարանին ուղղված «Վրաստանի երիտասարդ իրավաբանների ասոցիացիայի» դիմումի մեջ` ստորագրված հասարակական և կրոնական կազմակերպությունների մի ամբողջ շարքով:
Կառավարության կողմից հաստատված փաստաթղթում առկա է նաև մի քանի հոդված, որոնց ընթերցման ժամանակ հարց է ծագում` ի՞նչ նպատակներ է հետապնդում տվյալ օրինագիծը, և ինչպիսի՞ մեխանիզմներ է մշակում առաջադրված, ավելի ճիշտ հայտարարված խնդիրների լուծման համար: Առաջացած հարցերին, հավանաբար, մենք կկարողանանք պատասխանել, երբ օրենքը կընդունի վերջնական տեսքը:
Խորհրդարանում հանձնաժողովների լսումներն արդեն սկսված են: Ըստ պաշտոնական տեղեկության` օրինագիծը կուսումնասիրվի մայիսի 2-ին Խորհրդարանի պլենար նիստի ընթացքում:
