Նրա «Կեսարիա. երթուդարձի եւ բնակութեան օրագիր մը»
հատորը հասու է ընթերցողին
Պոլսի «Ժամանակ» օրաթերթի 100-ամյակի մատենաշարի հերթական հրատարակությունը բանաստեղծ, հրապարակախոս Վահան Թեքեյանի «Կեսարիա. երթուդարձի եւ բնակութեան օրագիր մը» հատորն է: Ավելի վաղ նույն մատենաշարի շրջանակում հրատարակվել էին Միսաք Գոչունյանի, Երուխանի ու Ռուբեն Զարդարյանի գրքերը:
«Կեսարիա. երթուդարձի եւ բնակութեան օրագիր մը» գիրքը կազմել եւ խմբագրել են ականավոր արձակագիր, բանաստեղծ եւ գրաքննադատ Գրիգոր Պըլտեանն ու գրականագետ Սեւան Տէյիրմենճեանը։ Գրիգոր Պըլտեանը նաեւ «Հրաշագործ Սուրբ Կարապետ» խորագրով առաջաբանի հեղինակն է, իսկ գիրքը ձեւավորել է Արէտ Կըճըրը:
Վահան Թեքեյանի այս բացառիկ օրագրությունը ստեղծվել է 1913թ. սեպտեմբեր 2-ից մինչեւ 1914թ. հունվարի 30-ն ընկած ժամանակահատվածում։ «Օրագիր» կամ «ուղեւորական նօթեր» կը կոչէ Վահան Թէքէեան իր «Կեսարիա» ուղեգրութիւնը, որը կը տեեւէ հազիւ հինգ ամիս՝ 2 սեպտեմբեր 1913-էն մինչեւ 1914 յունուար 30, Թէքէեան իր հայրենի բնակավայրը մեկնած էր որպէս տեղւոյն Սուրբ Կարապետ վանքի տնօրէն:
Կեցութիւնը կընդհատուի անսպասելի կերպով, երբ բանաստեղծը կը նշանակուի Ազգային ժողովի ներկայացուցիչ Երուսաղէմի վանքին, ուր կը մեկնի երեք ամիս Պոլիս մնալէ ետք, 1914 մարտ-ապրիլին։ Եօթը տարի ետք, 1921-ին միայն այդ էջերը կը հրապարակէ «Ժողովուրդի ձայնը – Ժամանակ»-ին մէջ: Ամբողջովին կը կցէ նախ` յատկանշական ձօն մը «ի յիշատակ» աշակերտներուն, ուսուցիչներուն եւ խնամակալներուն, որոնք «մեծ աղէտին անհետացան», ապա` բացատրական աւելի երկար նօթ մը՝ ուղղուած ընթերցողին: Յաջորդող էջերուն, տողատակի քանի մը աւելի մանրամասն ծանօթագրութիւն կը զետեղէ Կեսարիա ճանչցած եւ հիմա անհետացած մարդոց մասին: Ուղեգրութեան եւ անոր հրապարակումին միջեւ տեղի ունեցած է «Մեծ աղէտը», որուն հետ այս հրապարակումը ակնյայտօրէն սերտ կապեր ունի»,- գրում է Գրիգոր Պըլտեանը: Նրա ձեւակերպմամբ, «Կեսարիա. երթուդարձի եւ բնակութեան օրագիր մը» գործի հեռակետը չստացված բանաստեղծության որոնումն է, որը բարձրանում է մեր մտքի ու արվեստների հովանավոր Սուրբ Կարապետի անունը կրող վանք, ու սրբությամբ կարապետված ուղեգրությունը հենց սրբավայրի մեջ էլ ընդհատվում է Մեծ աղետի պատճառով:
Կարդացեք նաև
«Աղէտի շրջանին, քանի մը անգամ կարդացի այս օրագիրը, կրօնական արարողութիւն մը կատարելու ջերմեռանդութեամբ, եւ ամէն անգամուն նոր բաներ տեսայ անոր մէջ եւ կրեցի յուզումներ, որոնք հոն չկային թերեւս եւ միայն ներկան էր, որ զանոնք կը ստեղծէր ու կը բխեցնէր: Ու խորհեցայ, այդ առիթով, թէ մեր անցեալն է, որ աւելի կատարեալ կերպով, իր դէմքովն ու հոգիովը կը ծնի մեր ներկայէն, քան թէ ինք ծնունդ կուտայ անոր: Չեմ գիտեր, թէ ուրիշնէր կրնա՞ն այս տետրակին ընթերցումէն մօտաւորապէս զգալ այն, ինչ-որ ես զգացեր եմ ու հիմա մանաւանդ կը զգամ անկէ: Կը կասկածիմ: Այսուհանդերձ, կը հրատարակեմ զայն` ներքին հրամանի մը կարծես անսալով եւ ուրիշնեուն ալ սիրցնելու համար այն ժամանակը, այն տեղերն ու այն դէմքերը, որոնք ինծի այնքան սիրելի են»,- գրել է Վահան Թեքեյանը` ընթերցողին ուղղված խոսքում:
Վահան Թեքեյանի «Կեսարիա. երթուդարձի եւ բնակութեան օրագիր մը» շատ հուզիչ է, ու բառերն անզոր են փոխանցելու այն ապրումները, որ ունեցել է հեղինակն իր օրագիրն ամբողջացնելիս: Պարզապես պետք է կարդալ այս հատորը:
ԳՈՀԱՐ ՀԱԿՈԲՅԱՆ
«Առավոտ»
21.10.2016
