Մենք միշտ քայլել ենք կրակի միջով,
Մեր մաշկը պատել բազում վերքերով,
Եվ ոչ մի անգամ գլուխ չենք կախել,
Մեր ճամփան հպարտ ու զուսպ ենք անցել:
Անանցանելի արահետներին,
Կորցրել ենք-կորցրել, ու ձեռք ենք բերել,
Եվ այդ վերքերով պատմություն գրել,
Մեր տեղը հուշել իշխող մեծերին:
Հաշվի են նստել մեր տարիքի հետ,
Հաճախ օգտվել մեր բաժան պահից,
Փորձել են ջնջել, մեզ թաղել անհետ,
Քանի մեր միտքը չի զարթնել քնից:
Այդժամ մեր արյան ամեն կաթիլը,
Զարթնել է քնից արծվի ցատկով,
Թշնամուն ջնջել իր հուժկու զարկով,
Ընդմիշտ ներարկել վախի սածիլը:
Անհույս պահերին մեր արյան կանչը,
Ծնողի նման մեկտեղել է մեզ,
Իր քնքշանքով սնել մեր տենչը,
Մայրական սերը պահել մեղմ ու հեզ:
Եթե վտանգի լուրն անհայտ մնար,
Մեզ նախնյաց կանչով չմիակամեր,
Եվ վայրկյանը մեզ դարի տեմպ չտար,
Հայրենյաց կամքը դարձյալ կուչ կգար:
Եվ մեր սուրբ հողը հեշտ կերերար,
Խուճապը դարձյալ կկարգվեր մեզ տեր,
Թիրախ չէր գտնի և ոչ մի նիզակ,
Հողը կդառնար պայտերի շարան:
Հողը սուրբ մայր է, նա ճիշտ է ծնում,
Իր պորտալարով ազգին միշտ սնում,
Եվ մեջքը դարձրած նրան հենարան,
Կռում է վաղվա սուրը հաղթության:
Եթե մեր միտքը արթուն չգործեր,
Մի պահ մեզ պատեր թմրեցնող նինջով,
Գուցե այդպես էլ` քնած վիճակով,
Հնագույն մի ազգ հավերժ քուն մտներ:
Հրաշքով փրկված մի քանի էակ,
Պետք է ձոնեին մի թախծոտ էպոս…
Իսկ մարդկությունը պիտ ասեր ափսոս,
Որ դժբախտ մի ազգ դարձավ նահատակ:
Փառք, որ զարթնեցինք սմքած վիճակից,
Թուրքին ջարդեցինք հուժկու հարվածով,
Նորից հառնեցինք հպարտ կեցվածքով,
Սուրբ Արարատի թախծոտ փեշերից:
Երբ արյան ծովը պատում էր շուրջը,
Եվ հնարքն անգամ անզոր էր դառնում,
Իսկ չարը հուշում վախճանի վերջը,
Մոգական մի ուժ հրաշք էր գործում:
Հոգի էր տալիս նա մեր սրտերին,
Անպարտելի ուժ մեր բազուկներին,
Եվ նախնիների հեռու անցյալից,
Կրկին հառնում էր հույսը կարեկից:
Տեղյակ ենք եղել չարի մոլուցքին,
Նրա մշակած ժանտ ծրագրին,
Որ սատանայի ներարկած խայծով,
Միշտ փորձել է մեզ խաբել նենգ խաղով:
Տիրոջ օրհնանքով և անպարտ կամքով,
Փոքրիկ ուժերով հաղթել ենք նրանց,
Ու մեր սուրբ Տիրոջ անուշ հորդորով,
Ետ վերադարձրել շատ գերի անձանց:
Ազնիվ ենք եղել կռվի թեժ պահին,
Երբեք չենք արել ստոր, նենգ քայլեր,
Անգամ չենք մորթել` մորթող շներին,
Ճամփա ենք թողել, որ ելնեն լեռներ:
Լավ ենք ճանաչում մենք մեր թշնամուն,
Տեղյակ ենք նրա ստոր պահվածքից,
Չենք փակել նրանց փրկության ուղին,
Հաճախ ենք փրկել մահվան երախից:
Մենք գթասիրտ ենք անգամ այս դեպքում,
Երբեք համարժեք չենք պատասխանում,
Չենք մարում նրանց փրկության լույսը,
Արթուն ենք թողնում ապրելու հույսը:
Քաջ իմանալով՝ այդ ճիվաղները,
Հանգիստ կմորթեն մեր սուրբ ձագերին,
Մեկ է, հորդորով հայոց մայրերի,
Չենք մորթել նրանց գերի զավակին:
Բյուրավոր անգամ ներել ենք նրանց,
Եվ նույնքան անգամ գթասիրտ վարվել,
Սակայն, մեզ երբեք խրատ չի եղել,
Նրանց պատճառած կորուստներն անդարձ:
Ճակատագիրը իր անհայտ վարքով,
Մեզ հետ վարվել է երկակի կերպով,
Երբեմն կանաչ ճամփա է սփռել,
Իսկ հաջորդ պահին այն թույնով պատել:
Վայրկյան չեն տվել հանգիստ շնչելու,
Եվ հաջորդ քայլի հիմքն ամրացնելու,
Մի ոտքը օդում` դեռ քայլը չարած,
Միշտ մյուս ոտքից կերել ենք հարված:
Թմրած վիճակից մի կերպ սթափվել,
Փորձել ենք գոնե գետնին չզարկվել,
Որ հեռուներից նայող թոռները,
Չզգան պապերի կրած ցավերը:
Ցավից գալարվել, սակայն չենք ծնկել,
Փորձել ենք մութը լույսի վերածել,
Սև արահետով քայլել ենք հպարտ,
Չենք երերացել, մեզ պահել անպարտ:
Բախտը շատ հաճախ երես է թեքել,
Իսկույն փորձել են մեզ ծնկի բերել,
Սակայն, դրանից միայն ամրացել,
Ու մի թիզ հողը` հեկտար ենք դարձրել:
Ճակատագիրը դաժան է վարվել,
Արձակված նետը հաճախ մեզ ուղղել,
Կողքի աչքերին միշտ թոզ է փչել,
Լոկ Տիրոջ կամքին մեր հույսը թողել:
Հերթական անգամ հենց արշավել են,
Դիմակայել ենք մտքի թռիչքով,
Եվ հաղթանակը նաև տրվել է,
Տիրոջ մեծ կամքով, ճկուն հնարքով:
Եվ այդ ժամանակ թշնամու զորքը,
Կլիներ միլիոն, թե անգամ միլիարդ,
Պարտադրված էր մոռանում փառքը,
Դիրքերը զիջում ու դառնում խլուրդ:
Պատերազմների կանոնը դաժան,
Փորձել ենք փոխել ու ապրել խաղաղ,
Սակայն, միշտ դեմ է ելել թշնամին,
Կարծելով, մեր մեջ կծնի մեծ վախ:
Նրանք մշտապես խաղեր են հյուսում,
Ու փորձում դրանք մեզ վզնոց դարձնել,
Սակայն, մեր միտքը ճկուն էր գործում,
Նրանց վզին էր վզնոցը դաջվում:
Դարանակալած ստոր թշնամին,
Մեր ամեն քայլից զարմանք էր ապրում,
Եվ չէր հասկանում, թե հաջորդ պահին,
Բյուրավոր զորքին ինչպես ենք հաղթում:
Մեր քիչ լինելն ու անջատ գործելը,
Նրանց շեղում էր ու ոգևորում,
Թյուրիմացաբար՝ կարծիք ստեղծում,
Որ կարող են մեզ հեշտությամբ հաղթել:
Հրաշքն այդ պահին դառնում էր ընկեր,
Մեզ ոգևորում, պարգևում հույսեր,
Հաջորդ վայրկյանին՝ դարի շունչ հղում,
Եվ նոր լիցքերով հաղթանակ բերում:
Ճակատագիրը անհայտ պահվածքով,
Մեզ պարուրում էր անհույս մշուշով,
Տերն իր աղոթքով վահան էր դառնում,
Անդարձ կորստի վիհը փակ պահում:
Երբ փակվում էին բոլոր դռները,
Եվ մնում էինք լոկ բախտի հույսին,
Աղոթում էինք, օրհնում Տիրոջը,
Եվ հեշտ շրջանցում սև սարդոստայնին:
Ուժ էինք առնում Տիրոջ օրհնանքից,
Լուրջ դասեր քաղում մեր սխալներից,
Եվ հավաք ուժով վեր հառնում նորից,
Հրաբուխների թեժ քուլաներից…
Հեյ, հպարտ այրեր հաղթական ազգի,
Այս ի՞նչ արյուն է ձեր երակներում,
Որ օրհասական` անհույս պահերին,
Պարտության գույժը փոխում եք խինդի:
Այն սարսափները, որ դեռ կծնենք,
Թշնամու զորքին ահով կպատի,
Մեծ կորուստներով և անհաշվելի,
Բյուր դիերով լի ճամփա կհարթի:
Անանցանելի արահետները,
Մեզ կծառայեն որպես փարոսներ,
Նուրբ կշրջանցենք ահեղ արգելքներ,
Չենք թողնի անգամ արյան կաթիլներ:
Փոքր ազգերը այս ճանապարհին,
Պատվով ապրելու մի ուղի ունեն.
Ամեն մի քայլի պիտի ետ նայեն,
Եվ ապավինեն լոկ իրենց ուժին:
Որքան ազգեր են եկել ու անցել,
Եվ արագ դարձել լոկ հիշողություն,
Պատմության երթում նրանք անցյալ են,
Փոքր ազգերի վախճանը դա է:
Մի ծերունի է մեր պատմությունը,
Որի սուրբ արյան ամեն անոթը
Իր մեջ կրում է անհամար խեղված,
Բյուր ճակատագրեր՝ արդեն հուշ դարձած:
Այն իր խորհուրդն է մարդկանց մատուցում,
Եվ լույս է սփռում մեր ճանապարհին,
Բոլոր ցավերը իր գիրկն է առնում,
Անվտանգ ճամփով մեզ միշտ ուղեկցում:
Արդ. աշխարհ եկած բոլոր ազգերը,
Ընդմիշտ կրում են Տիրոջ օրհնանքը,
Սուրբ հողը նրանց նեցուկ է լինում,
Անարդարներին երբեք չի ներում:
Արհավիրքներ են պատերազմները,
Նրանք խեղում են կյանքի ընթացքը,
Դրան ձգտում են լոկ ագահները,
Անհագ կրքերին տուրք տալու համար:
Նաև այս կյանքում շատ հրեղեններ,
Վեր են խոյանում այդ քուլաներից,
Երկնքից թափում զմրուխտյա կանչեր,
Դառնում մարդկության անխոնջ ծառաներ:
Այդ կերպարները փարոս են դառնում,
Ու բույն են դնում մեր հոգիներում,
Այնտեղ՝ շաղախվում մեր հոգու կանչին,
Եվ լույս են սփռում մարդկության ճամփին:
Մեծ տիեզերքը` հանց կյանքի աղբյուր,
Միշտ էլ սնվում է այդ փարոսներով,
Եվ միախառնած երկիր ուղարկում,
Կյանքի արարման` մաքուր, զուլալ լույս:
Ոչինչ հենց այնպես չի կորչում, գնում,
Ամեն մի մութ գործ` իր բիծն է թողնում,
Բարի գործերը հեքիաթ են դառնում,
Մատաղ սերնդի ճամփան ճիշտ հյուսում:
Հյուսվող ամեն շյուղ մի կյանք է կրում,
Կրում է մի շունչ` ցավից ընդհատված,
Աշխարհ է գալիս նա մի ծով հույսով,
Կյանքը լցնելու հոգու բերկրանքով:
Մեր այս վիճակը կարուսելի պես,
Դարեր շարունակ պտույտ է տալիս,
Մի երգ է ձոնում ամեն պտույտով.
Լինենք միաբան, կապրենք ապահով:
Եթե հրաշքը չդավաճանի,
Եվ մեզ մշտապես ուղեկից լինի,
Թեկուզ փոքրաթիվ մեր այս ուժերով,
Մենք հաղթելու ենք ցանկացած գնով…
Այսուհետ ևս՝ թեկուզ հնարքով,
Ցրիվ վիճակից պետք է բռունցքվենք,
Թրերին տված մեր բազկի ուժով,
Թշնամուն արագ երկու կես անենք…
Պատմության անծայր, ծով անդաստանում,
Արժանավայել ապրելը հեշտ չէ,
Կան պատվիրաններ, որ պարտադիր են,
Հավերժի ճամփին մնալու համար…
Անանիա Մաղաքյան
