ՄԱՐԴԸ ԼՃԱՓԻՆ

Հետաքրքիր է՝ ինչպես է ծնվում վաղորդյան ցողը, երբ լույսն ու ստվերն իրար հետ հաշտ չեն, ինչպես որ իրար հետ հաշտ չեն մահն ու կյանքը, բայց երկուսի արանքում ծնվում է սերը…

Նայում էի Փարվանա լճի՝ մինչեւ լեռները ձգվող կապույտ ջրերին, որոնք ձուլվում էին հորիզոնների հեռո՜ւ, հազիվ տեսանելի սահմանագծերին, եւ թվում էր, թե մահն ինքը անմահությունն է, եւ ամեն ինչ անվախճան է, որի դիմաց, սակայն, մարդու հոգին անվերջ երերում է անհասցե վառվող մոմի նման: Ի՞նչ կա անվախճանից այն կողմ կամ Ո՞վ, ում մասին կարծես թե մենք գիտենք, բայց չենք ճանաչում, եւ Ո՞վ է, որ մեզ հետ խոսում է ամեն օր, բայց ոչ իր ձայնով, մեզ սիրում է, բայց ոչ իր սիրով, սիրում է ծաղիկների, կենդանի ջրի, հողի ու երկնքի միջոցով, կնոջը՝ տղամարդու, տղամարդուն՝ կնոջ միջոցով, զավակներին՝ ծնողների, ծնողներին՝ զավակների միջոցով, Ո՞վ է այդ մեծ սիրո տերը, որ անվախճանից այն կողմ է կամ գուցե ինքն է անվախճանականությունը… Չգիտեմ:

Բայց հաստատ գիտեմ մի բան, որ ով իր կյանքում չի սիրել, նա չի զգում մահվան ներկայությունը, որը մեր ծնված օրից մեր ականջի ետեւում է եւ մեզ հետ շրջում է աշխարհում: Իսկ եթե չի սիրում, չի մահանում նաեւ, պարզապես տեղափոխվում է, ինչպես իմ տեսած նապաստակը:

Երեխա տարիներիս մի անգամ մեր հանդերում տեսա, թե ինչպես երկու հսկա արծիվ հետապնդում են երկու մեծ նապաստակի: Նապաստակներից մեկը փախավ, թաքնվեց հնձվորների ոտքերի արանքում, մյուսին արծիվը խփեց ու դժվարությամբ բարձրանալով վերեւ, մեր գլուխների վրայով՝ հեռացավ երկինք: Ես տեսա նրա ճանկերի մեջ կուչ եկած նապաստակի աչքերը. նրա հայացքը զարմանալիորեն հանգիստ էր, մի տեսակ խաղաղ հաշտվածություն կար, եւ ավելի շուտ օդով ճանապարհորդող ուղեւորի տպավորություն էր թողնում, քան մահվան գնացողի: Այո՛, ով չի սիրում, նա չի զգում մահվան տանջալի ներկայությունը, եւ կյանքից հեռանում է ուղեւորի պես, ինչպես արծվի տարած նապաստակը: Հաստատ գիտեմ նաեւ, որ տղամարդու համար մահն իր սիրած կնոջ մեջ է եւ ոչ թե ծովում: Երբ տղամարդը սիրում է, անմիջապես զգում է մահվան ներկայությունը, հասկանում, որ կյանքը վերջ ունի, ինչ-որ բան չափից ավելի եղերական է, անարդար… եւ ուզում է ապրել, ապրել՝ ինչպես լույսի ու ստվերի անհաշտությունից ծնված ցողի կաթիլը, որն, ափսո՜ս, մի օր է ապրում: