Հայոց Մեծ եղեռնի մասին պատմող փաստաթղթերի, վավերագրերի շարքը օրերս համալրվեց մեկով, լույս տեսավ հրապարակախոս, գրող Արմենի (Արմեն Մարգարյանի) «Կարապետ» վեպ-օրագրությունը: Այն հեղինակի նախապապի` Կարապետ Դեմիրյանի հուշերն են, որոնք վերաբերում են ահասարսուռ օրերին Բուրսա գավառի Օրհանգազի շրջանի Մեծ Նորգյուղի հայերի զագվածային ցեղասպանությանը, օսմանյան կայսրության մարդատյաց քաղաքականությանը, բռնություններին, գաղթի ճանապարհին ապրած ծանր օրերին:
Օրագրությունը սկսվում է Մեծ Նորգյուղի տեղադրության նկարագրությամբ` 1915թ.-ի օգստոսից մինչեւ 1918թ. սեպտեմբերը: Ականատեսի հավաստիությամբ գրքի հեղինակը իրական փաստերը ներկայացնում է այնպես, ինչպես պատմել է Կարապետը, իսկ դրանք այն փաստերն են, որ մեկ անգամ եւս հաստատում են հայերի նկատմամբ օսմանցիների կողմից իրականացրած ցեղասպանությունը:
«Կարապետ» վեպ-օրագրության հրապարակումը կարեւոր հանգրվան է Թուրքիայի սեփական պատմության հետ առերեսվելու եւ ցեղասպանությունների դեմ պայքարի կարեւորությունը ընդգծելու առումով, մի հայ ընտանիքի կյանքի օրինակով ավելի հստակ պատկերացում կազմելու 20-րդ դարասկզբին մեր ժողովրդի հետ տեղի ունեցած մեծագույն ողբերգության մասին:
Գրքի առաջաբանում պատմաբան, պատմական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Էդիկ Մինասյանը, արժեւորելով օրագրությունը, նշում է, որ այն այսօր այժմեական հնչեղություն ունի, քանզի օսմանյան կայսրության ժառանգությունը հանդիսացող Հանրապետական Թուրքիան ոչ միայն շարունակում է չճանաչել 1915թ. իրականացրած ցեղասպանությունը, այլեւ հարեւան Ադրբեջանի հետ միասին շարունակում է շրջափակած պահել Հայաստանը: Եվ ահա այսպիսի հուշագրություն-օրագրությունները լուռ վկայություններն են այդ ամենի, «Կարապետ» վեպ-օրագրությունը հենց այս ամենի փաստն է` լեռնային գյուղի մարդկանց տվայտանքների ու տանջանքների, Դեր Զոր ուղեւորվող հայերի կոտորածների ահասարսուռ նկարագրություններով:
Գրքի պատումը յուրօրինակ է, առանց ավելորդությունների ու մեկնաբանությունների, փաստերը ներկայացված են այնպես, ինչպես ապրել է Կարապետ Դեմիրյանը այդ ժամանակահատվածում: Օրագրությունը լույս է տեսել նաեւ 2015թ. ռուսերեն (2015 «Անտարես» հրատարակչություն 134 էջ) եւ ցանկալի կլիներ, որ այն թարգմանվեր այլ լեզուներով: Գրքի գեղեցիկ հրատարակությունն իրականացրել է «ՎՄՄ-պրինտ» հրատարակչությունը (տնօրեն՝ Վ. Մնացականյան):
Կարդացեք նաև
ՄԻՐԻԿ ԶՈՅԱՆՑ
Լեզվաբան խմբագիր
«Առավոտ»
04.06.2016
