Հարցազրույց ֆրանսաբնակ հանրաճանաչ միմ Վահրամ Զարյանի հետ
– Վահրամ, 2010թ. սկսած 1-2 անգամ վայելել ենք ձեր արվեստը ծաղկաձորյան Լեոնիդ Ենգիբարյանի անվան միջազգային փառատոնի շրջանակներում:
Այս տարի օգոստոսի 10-15-ը կայանալիք հիշյալ փառատոնում դուք հրավիրված եք որպես հյուր: Ձեր անձնական սանդղակում ի՞նչ կարգ ու տեղ եք սահմանել հայաստանյան փառատոնի համար եւ արդյոք նո՞ւյն զգացողությունն է՝ մասնակցել որպես արտիստ կամ պարզապես հյուր:
– Կարեւորում եմ, որ Հայաստանում ավանդույթ դարձած 7-րդ անգամ կանցկացվի փառատոնը: Իսկ դա ենթադրում է ժանրի պահպանման ու զարգացման հնարավորություն: Ինչ վերաբերում է փառատոնին սեփական վերաբերմունքիս, օբյեկտիվ չեմ կարող լինել պարզ պատճառով. այն անցկացվում է իմ հայրենիքում: Կրկնում եմ՝ շարունակական բնույթ կրող այս միջոցառման փաստն արդեն ողջունելի է: Կուզեի, որ փառատոնային ծրագրերում ընդգրկված լինեին արտիստներ, որոնք ներկայացնում են ոչ միայն դասական մնջախաղը, այլ նաեւ ժամանակակիցը եւ ավելի մտահոգ են դրա տարածմամբ: Չէ՞ որ մնջախաղում վաղուց նոր ուղղություններ են ձեւավորվել: Այո՛, այս տարի հյուրի կարգավիճակով եմ մասնակցում փառատոնին: Երբ հրավիրվում ես որպես արտիստ, այն այլ տարածք է՝ էմոցիոնալ, երբ հանդիսատես ես, փորձում ես առավելագույն հաճույք ստանալ, իսկ երբ հյուր ես, դա անկասկած հաճելի է, բայց, միեւնույն է, էմոցիոնալ դաշտդ լի է ու կարծես դրան միախառնվում են արտիստի, հանդիսատեսի զգացմունքները:
– Այնուամենայնիվ, լինելով բազմաթիվ փառատոների մասնակից, կուզեիք ավելի շատ հանդես գալ որպես արտիստ, թե, ասենք, որեւէ նոր փառատոնի կազմակերպիչ, կամ գուցե այլ հետաքրքրություններ էլ ունեք:
– Ինձ առաջին հերթին հետաքրքրում է փառատոների ընթացքում շփումը արտիստների հետ: Բայց եթե նույնիսկ որեւէ փառատոնի ներկա եմ գտնվում իբրեւ արտիստ կամ հյուր, փորձում են դիտել բոլոր ներկայացումներն անխտիր: Ի վերջո, փառատոները դրանք փորձի փոխանակման ու նոր առաջարկներ ստանալու առիթ են: Իսկ մեծ հաշվով փառատոնը շուկա է, ինչը հնարավորություն է ընձեռում ներկայացմանը այլ հրավերներ ստանալու: Օրինակ, տարիներ առաջ հենց Ծաղկաձորում, որտեղ հանդես եկա «Խոստովանություն» ներկայացմամբ, փառատոնին հրավիրված ամերիկացի մնջախաղաց Ռիչմոնդ Շեպարդից անմիջապես հրավեր ստացա…
– Ձեր կարծիքով, ի՞նչ միտումով է զարգանում ժամանակակից համաշխարհային արվեստը, մասնավորապես՝ մնջախաղայինը եւ ո՞ր ուղղություններն ու նվաճումներն եք համարում առավել կենսունակ:
Կարդացեք նաև
– Ես փորձել եմ հեռանալ դասականից ու հիմնել նոր ուղղություն, այն անվանելով non-mim: Ըստ էության սա դպրոց է, որտեղ համախոհներիս հետ փորձում ու ջանում ենք գտնել շարժման արվեստի նոր տեսակ…
– Իսկ գտե՞լ եք:
– Այն պահին, երբ դադարեցնենք մեր փնտրտուքը, համարելով, որ գտել ենք, պարզապես կդադարենք ստեղծագործել, քանի որ ցանկացած ստեղծագործություն առաջին հերթին փնտրտուքի արդյունք է: Մանրամասնեմ. իմ դեպքում ցանկացած ժամանակակից ստեղծագործություն նախ և առաջ փնտրտուք է, իսկ ճանապարհը, որ անցնում ես, ունի փոքրիկ կանգառներ՝ սիրո, զարմանքի, վախի, հիասթափության…
– Մնջախաղը, երաժշտությունը, կերպարվեստը ընդհանրություն ունեն իրենց ոչ թարգմանական արտահայտչաձեւ լինելու հանգամանքով: Կարո՞ղ ենք ենթադրել, որ միջազգային դաշտում այդ եռամիասնությունը ժամանակակից էկրանային տեխնոլոգիաների հետ գումարած՝ շուտով առավելություն կունենա արվեստի մյուս տեսակների նկատմամբ: Օրինակ, լեզվական, խոսքային հենքով արվեստների՝ դրամատիկական թատրոն, երգ եւ այլն:
– Կոնկրետ ինձ համար ժամանակակից արվեստի մասին խոսելիս, շատ զգույշ պետք է արտահայտվել, քանի որ բոլորը՝ խոսքի, շարժման, պարի թատրոն եւ այլն, զբաղված են բեմական արվեստով: Մեր օրերում ցանկացած ժանր սինթեզ է տարբեր ճյուղերի եւ պետք չէ ծանրանալ կոնկրետ մի ժանրի վրա: Փոխարենը՝ կարեւոր է, որ այդ ժանրերը միացնեն՝ տանել-բերել… Ի վերջո, ամենը պետք է ծառայի նյութին: Ցանկացած ժամանակակից ստեղծագործություն ինչ-որ չափով բողոք է, իսկ ժամանակակից արվեստագետը՝ ընդդիմադիր…
Զրույցի սկզբում նշեցի, որ հեռացել եմ դասական միջավայրից, որպեսզի տարածք ձեւավորվի իմ անձի եւ իմ մասնագիտության միջեւ, որը հնարավորություն տա գտնել մարմինը… Կրկնում եմ՝ ես Մարսել Մարսոյի վերջին սանը լինելով հանդերձ՝ համարձակվում եմ հեռանալ դասական մնջախաղից, ինչը, խնդրում եմ, չընկալվի իբրեւ մերժում, այլ ձեւավորել վերաբերմունք մասնագիտությանդ նկատմամբ եւ փորձել գտնել նոր արտահայտչամիջոցներ: Այսօր մեր իրականությունում, հատկապես սոցցանցերում, ինչ-որ տեղ TV-ներում իշխում է շատախոսությունը՝ երկար-բարակ հարցեր են հնչեցվում, նույնչափ պատասխաններ, երկխոսություն էլ չկա. կա մենախոսություն, մեկը մյուսին հերթ չտալով զուգահեռ մտքեր են արտահայտում… Միայն իմ համոզմունքը չէ, այսօր իսկապես մնջախաղը՝ իբրեւ «համր արվեստ», դարձել է անհրաժեշտություն:
– Հայաստանցիներս ե՞րբ կվայելենք Վահրամ Զարյան միմի արվեստը:
– Երեւանում առաջիկայում Vahram Zaryan compagnie-ի հետ կներկայացնեմ իմ նոր «Oblique» եռապատում բեմադրությունը Վինցենտ Թրոլեի երաժշտությամբ, ըստ Ֆրեդերիկ Պաղշմինեի պոեզիայի՝ ժամանակակից երաժշտությամբ Regards Ensemble-ի ընկերակցությամբ:
Զրուցեց
Սամվել ԴԱՆԻԵԼՅԱՆԸ
«Առավոտ» օրաթերթ
09.08.2019
