Իրանի բանակցությունները ՀԳՀԾ անդամ երկրների եւ ԱՄՆ-ի հետ կանցկացվեն Օմանում։
Ի պատասխան ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի՝ Իրան-ԱՄՆ երկխոսության մասին հայտարարություններին՝ Իրանի Իսլամական Հանրապետության արտաքին գործերի նախարար Սեյյեդ Աբբաս Արաղչին «X» սոցիալական ցանցում գրել է. սա հնարավորություն է եւ նաեւ թեստ։ «Գնդակը Ամերիկայի դաշտում է»:
Այս բանակցություններում միջնորդը լինելու է Օմանը, որի միջոցով Իրանը ներկայացրել է Թրամփի պատասխանն ԱՄՆ-ին։
Օմանում անուղղակի բանակցություններում Իրանի պատվիրակությունը կգլխավորի Արաղչին, իսկ ամերիկյան պատվիրակությունը կգլխավորի ամերիկացի գլխավոր բանակցող եւ Արեւմտյան Ասիայի տարածաշրջանում Թրամփի հատուկ ներկայացուցիչ Սթիվ Ուիթոկը, իսկ միջնորդի դերը կկատարի Օմանի արտգործնախարար Սայիդ Բադր Ալ-Բուսեյդը։
Կարդացեք նաև
ԱՄՆ-ի հետ բանակցությունների վերաբերյալ Իրանի կառավարության խոսնակն ասաց. «Մեզ համար կարեւորը ազգային շահերին ուշադրություն դարձնելն ու ժողովրդի վիճակը բարելավելն է, եւ իրականում մենք կունենանք խելամիտ բանակցություններ»։
Նա հավելել է. «Մեր բանակցությունները կանցկացվեն անուղղակի եւ անձամբ, ինչպես հայտարարել է հարգարժան արտգործնախարարը։ Ազգային շահերին ուշադրություն դարձնելը եւ այն, ինչ կարեւոր է Իրանի ժողովրդի համար, այն հարցերից է, որոնք կքննարկվեն բանակցություններում, եւ այլ մանրամասներ պետք է հստակեցվեն բանակցությունների ընթացքում»։
Ի պատասխան Իրանի եւ ԱՄՆ-ի միջեւ ուղիղ բանակցությունների մասին հարցին՝ կառավարության խոսնակն ասել է. «Մենք հավատում ենք բանակցություններին եւ հայտարարել էինք, որ կբանակցենք»։
Իսրայելական Walla կայքը խոստովանել է, որ երկուշաբթի օրը Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուի եւ ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի հանդիպումն ամենաանհաջող հանդիպումն էր։
Նեթանյահուն դատարկաձեռն հեռացավ Վաշինգտոնից: Սա տեղի է ունենում Իրանի եւ ԱՄՆ-ի միջեւ բանակցությունների մեկնարկին: Վալլան հավելել է, որ Նեթանյահուն Թրամփի հետ հայտնվել է այնպիսի վիճակում, որին ինքը չէր սպասում։ Թրամփը բազմիցս բարդ քաղաքական, անվտանգության եւ տնտեսական գնդակներ նետեց Նեթանյահուի վրա, բայց նա չկարողացավ պատասխանել դրանց։
Իսրայելական լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Բենիամին Նեթանյահուի այցը Վաշինգտոն կիսատ է մնացել եւ ավարտվել է կասկածելի ու կտրուկ։ Լրատվամիջոցը հայտնել է, որ Սպիտակ տանը Նեթանյահուի հանդիպումը ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի հետ բանակցություններում առաջընթաց չի գրանցել եւ չի հանգեցրել մաքսային մաքսատուրքերի նվազեցման։
The Times of Israel ամսագիրը Նեթանյահուի այցը Սպիտակ տուն հիասթափեցնող է անվանել։ Մեջբերելով Թրամփի պնդումը Իրանի եւ ԱՄՆ-ի միջեւ ուղիղ բանակցությունների մասին՝ ամսագիրը Նեթանյահուի այցը հիասթափեցնող է որակել։
Մինչ Թեհրանը եւ Վաշինգտոնը ծրագրում են անուղղակի բանակցություններ վարել Օմանում հաջորդ շաբաթ օրը, Sky News-ը եւ Global Times թերթը հայտնում են, որ Չինաստանը կոչ է արել ԱՄՆ-ին «անկեղծություն» ցուցաբերել Իրանի հետ բանակցություններում:
Չինաստանի արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Լին Ցզյանը հայտարարել է, որ Պեկինը ցանկանում է, որ ԱՄՆ-ն «անկեղծ» դրսեւորի Իրանի հետ միջուկային բանակցություններում։
«Global Times» թերթը գրել է, որ Պեկինը աջակցում է Մոսկվային Իրանի միջուկային խնդրի շուրջ եռակողմ խորհրդակցություններ անցկացնելու հարցում եւ դա համարում է իրանական միջուկային խնդրի քաղաքական եւ դիվանագիտական լուծմանն առաջ մղելու քայլ։
Իրանի արտգործնախարարության խոսնակ Էսմայիլ Բաղայը հայտարարել է Մոսկվայում Իրանի, Ռուսաստանի եւ Չինաստանի միջեւ եռակողմ փորձագիտական հանդիպման անցկացման մասին։
Չինաստանի արտաքին գործերի նախարարության խոսնակը հայտարարել է. «Կցանկանայի կրկնել, որ Չինաստանը համոզված է, որ իրանական միջուկային հիմնախնդրի քաղաքական եւ դիվանագիտական միջոցներով լուծումը միակ ճիշտ մոտեցումն է»։
Ի պատասխան մեկ այլ հարցի, թե ԱՄՆ-ն ու Իրանը պատրաստ են ուղղակի բանակցություններ սկսել Իրանի միջուկային ծրագրի շուրջ, նա ասել է, որ Չինաստանն ի գիտություն է ընդունել համապատասխան զեկույցները։
Միջազգային հարցերով փորձագետ Հասան Բեհեշթիփուրն ասաց, որ շաբաթ օրը Օմանում կայանալիք բանակցությունները կարող են հասնել բորբոքման նվազեցման եւ լուրջ բանակցությունների համար տարածք ստեղծելու երկու նպատակներին:
Միջազգային հարցերով փորձագետը Իրանի անուղղակի բանակցությունների որոշման վերաբերյալ պարզաբանեց. «Կարծում եմ, իրանական կողմի ընկալումն այն է, որ բանակցությունների մեջ մտնելով, թեկուզ անուղղակիորեն, կազատվի ամերիկացիների ստեղծած պատերազմական մթնոլորտից եւ ցույց կտա հանրային կարծիքը ներսում եւ դրսում, որ բաց է փոխգործակցության եւ երկխոսության համար, իսկ բանակցությունների ընթացքում մյուս կողմին կասի, թե որն է Իրանի կարմիրը»: Եթե նրանք հասնեն բանակցությունների շրջանակի եւ կարողանան առաջ շարժվել այս փուլում, ապա միգուցե նրանք կնստեն ԱՄՆ-ի հետ բանակցային սեղանի շուրջ, ինչպես եղավ JCPOA-ի դեպքում:
Բեհեշթիփուրն ընդգծել է, որ «Գուցե Օմանի բանակցությունները փոքր-ինչ թուլացնեն պատերազմի ու հակամարտությունների լարվածությունը, իսկ մյուս կողմից՝ տարածք տրամադրեն լուրջ բանակցություններ վարելու համար»։
Կարծում եմ, որ հարցերի ու խնդիրների լուծման այլ ճանապարհ չկա, քան բանակցությունները։ Բանակցությունը չի նշանակում ընդունել Ամերիկայի պահանջները եւ վստահել նրանց, այլ ավելի շուտ հասկանալ մեր սեփական հանգամանքները եւ կառուցել վստահություն:
Անցած շաբաթվա ընթացքում Միացյալ Նահանգները տեղակայել է մինչեւ վեց լրացուցիչ ռազմական ինքնաթիռ՝ հագեցած գաղտնի տեխնոլոգիայով, որոնք կարող են ամերիկյան ամենածանր ռումբերը տեղափոխել Իրանի եւ Եմենի տարածքում գտնվող ռազմաբազա: Այս մասին անանունության պայմանով Reuters-ին հայտնել են ամերիկացի պաշտոնյաները:
Ապրիլի 6-ին Reuters-ը գրել էր, որ իրանական բանակը բերվել է բարձր պատրաստվածության՝ ԱՄՆ-ի հետ հնարավոր հակամարտության ֆոնին։ Գործակալության աղբյուրի փոխանցմամբ՝ Թեհրանը Մոսկվայի հետ քննարկել է այս իրավիճակում հնարավոր աջակցության հարցը։
Իրանը պատասխանել է՝ ասելով, որ Ամերիկայի մեծ ռազմական ներկայությունը տարածաշրջանում նշանակում է, որ նրանք գտնվում են «ապակե պատերով սենյակում» եւ չպետք է «քարեր նետեն»՝ չարքերից խուսափելու համար:
BBC-ն գրում է, որ Իրանը սպառնացել է ռմբակոծել Չագոս արշիպելագում գտնվող Դիեգո Գարսիա կղզում տեղակայված ռազմաբազան, որը Հնդկական օվկիանոսի բրիտանական տարածք է, որը փորձում են հանձնել Մավրիկիոսին: Իրանը նախկինում չի հայտարարել, որ ունի նման հնարավորություններ։
Իրանը կհայտնվի մեծ վտանգի առաջ, եթե ԱՄՆ-ի հետ միջուկային բանակցությունները ձախողվեն:
Այս մասին ԱՄՆ նախագահը հայտարարել է Սպիտակ տանը Իսրայելի վարչապետի հետ հանդիպման ժամանակ:
«Եթե Իրանի հետ բանակցությունները հաջող չանցնեն, ապա հանրապետությունը վտանգի տակ կհայտնվի, քանի որ նրանք չեն կարող միջուկային զենք ունենալ։ Կարծում եմ, որ Իրանի համար շատ վատ օր կլինի, եթե մենք համաձայնության չգանք», – ասել է Թրամփը։
Նախօրեին նա ասել էր, որ ԱՄՆ-ն ու Իրանը «ուղիղ բանակցություններ են վարում»։
«Դրանք կշարունակվեն շաբաթ օրը: Մենք շատ մեծ հանդիպում կունենանք եւ կտեսնենք, թե ինչ կստացվի դրանից»,- ասել է ԱՄՆ նախագահը:
Ապրիլի 8-ին, սակայն, Վաշինգտոնի հետ բանակցություններին ծանոթ իրանցի երեք պաշտոնյաներ The New York Times-ին ասել են, որ Իրանի իշխանություններն այլ կերպ են դիտարկում առաջիկա երկխոսությունը։ Նրանք հայտնել են, որ յուրաքանչյուր երկրի պատվիրակությունը կնստի առանձին սենյակում, իսկ Օմանի դիվանագետներն իրենց ուղերձները կփոխանցեն միմյանց:
Ռուսաստանում Իրանի դեսպան Քազեմ Ջալալին ԻՌՆԱ-ին տված հարցազրույցում ասել է. «Իրանը շարունակական խորհրդակցություններ ունի Ռուսաստանի եւ Չինաստանի հետ երկկողմ հարցերի եւ միջազգային ու տարածաշրջանային զարգացումների, այդ թվում՝ միջուկային խնդրի շուրջ»։
Մոսկվայում Իրանի դեսպանը հայտարարել է, որ Իրանը, Ռուսաստանը եւ Չինաստանը նախկինում հանդիպումներ են անցկացրել միջազգային ֆորումներում դիրքորոշումները համակարգելու եւ Պեկինում, եւ Վիեննայում գտնվող միջազգային կազմակերպությունների կենտրոնակայանում բանակցային լուծում գտնելու համար, եւ երեքշաբթի օրը Մոսկվայում կայանալիք հանդիպումը նույն հունով է ընթանում։
Անդրադառնալով միջուկային խնդրի շուրջ Իրանի, Ռուսաստանի եւ Չինաստանի եռակողմ հանդիպման ժամանակին եւ մակարդակին, Մոսկվայում Իրանի դեսպանն ասել է. «Այս հանդիպումը փորձագիտական մակարդակով տեղի կունենա երեքշաբթի օրը՝ ապրիլի 8-ին, Մոսկվայում»:
Շարունակելով Թրամփի վարչակազմի ջանքերը՝ Թեհրանը բանակցությունների սեղանի շուրջ բերելու համար, Wall Street Journal-ը հրապարակել է նոր ծրագիր, որը վկայում է Վաշինգտոնի դիվանագիտական մոտեցման լուրջ փոփոխության մասին: Այս զեկույցի համաձայն՝ Սպիտակ տունը սցենար է նախագծում, որպեսզի ստիպի Իրանին ընդունել ուղիղ բանակցություններ, ոչ թե փակ դռների հետեւում եւ միջնորդներով, այլ դեմ առ դեմ եւ առանց միջնորդների։ Ի տարբերություն նախորդ բանակցությունների, երբ երկու կողմերի միջեւ հաղորդագրություններ էին փոխանակվում եվրոպացի կամ օմանցի միջնորդների միջոցով, այս անգամ Թրամփը ձգտում է վերացնել միջանկյալ կամուրջները եւ ուղղակի ճնշում գործադրել Թեհրանի վրա։ Ճնշումներ, որոնց վերջնական նպատակը Իրանի միջուկային ծրագրի ամբողջական ապամոնտաժումն է։ Առավելագույն նպատակ, որին հասնելու հարցում թերահավատ են նույնիսկ Ամերիկացի պաշտոնյաները եւ ԱՄՆ-ի Եվրոպայի դաշնակիցները:
Իսլամական հեղափոխության գերագույն առաջնորդ Այաթոլլահ Խամենեին, անդրադառնալով այս սպառնալիքներին, հայտարարեց. «Մեր դիրքերը ամուր են, եւ եթե թշնամին հարձակվի մեզ վրա, մեր պատասխանը նույնքան վճռական կլինի»։ Այս դիրքորոշումները, որոնք արտահայտվել են հաստատակամ եւ հաստատակամ տոնով, ցույց են տալիս Իրանի հաստատակամ վճռականությունը՝ դիմակայելու Միացյալ Նահանգների ցանկացած ռազմական գործողության։
Թեեւ տարածաշրջանում ԱՄՆ ռազմական ներկայությունը զգալիորեն ուժեղացել է, առկա ապացույցները ցույց են տալիս, որ Իրանի վրա մոտալուտ հարձակումը ներկայումս օրակարգում չէ: Շատ վերլուծաբաններ կարծում են, որ այս շարժումներն ավելի շատ «վերեւից ճնշում, ներքեւից բանակցություններ» սցենարի մաս են կազմում: Մոդել, որը Դոնալդ Թրամփը օգտագործել է իր այլ արտաքին քաղաքական գործերում, ներառյալ Հյուսիսային Կորեան։
Քանի որ Վաշինգտոնի եւ Թեհրանի միջեւ ռազմական հռետորաբանությունն ուժեղանում է, շատ ռազմական վերլուծաբաններ զգուշացնում են, որ «Իրանը ռմբակոծելու» տարբերակը ոչ միայն պարզ չէ, այլեւ կարող է վերածվել լիարժեք ճգնաժամի։ Հատկապես, եթե նպատակը Իրանի միջուկային հնարավորություններն ու ռազմական ենթակառուցվածքները լիովին ոչնչացնելն է:
Սահակ ՇԱՀՄՈՒՐԱԴՅԱՆ
Իրան-Թեհրան
«Առավոտ» օրաթերթ
09.04.2025
