Օրերս հետխորհրդային երկրներում ավելի քան 25 տարվա աշխատանքային փորձ ունեցող լեհ դիվանագետ Անջեյ Կլիմչիկի եւ հայ փորձագետների ու հասարակական գործիչների մասնակցությամբ տեղի ունեցավ քննարկում «Հարավային Կովկաս. առճակատո՞ւմ, թե՞ համագործակցություն» թեմայով:
Aravot.am-ը հարցազրույց է ունեցել լեհ դիվանագետի հետ:
-Պարոն Կլիմչիկ: Ո՞րն է ձեր ներկայացրած հայեցակարգի բուն էությունը:
-Ես ցանկանում եմ, որպեսզի Բրյուսելը, Եվրամիությունը Հարավային Կովկասի հետ աշխատի որպես միասնական տարածաշրջան, այլ ոչ թե առանձին Թբիլիսիի, Բաքվի ու Երեւանի հետ: Ես այսպիսի մոտեցումը չեմ ողջունում: Օրինակ, Կայա Կալասը ապրիլին այցելել էր Բաքու եւ միայն հիմա՝ Հայաստան: Իմ գաղափարը այն է, որ Եվրամիությունը մի լավ բան առաջարկի ընդհանուր տարածաշրջանի համար:
Կարդացեք նաև
Ժամանակին եղել է արեւելյան գործընկերության լեհ-շվեդական գաղափար, որը հիմա որոշակի թարմացման կարիք ունի: Եվ ես մտածեցի, որ հիմա մենք կարող ենք դա սկսել Հարավային Կովկասից, հատկապես Հայաստանից, որովհետեւ վարչապետի եւ որոշ հասարակական կազմակերպությունների ղեկավարների վերջին հայտարարություններից հետո հասկացա, որ Հայաստանն իր ճակատագիրը կամ ապագան կապում է Արեւմուտքի հետ: Ես չեմ ասում՝ այսօր կամ վաղը, բայց պետք է պատրաստ լինել: Դրա համար եմ ես Եվրոպական տարածաշրջան-Հարավային Կովկաս այս հայեցակարգն առաջարկում:
Կարծում եմ, կարելի է սկսել մի քանի փոքր նախագծերից, որոնք կարող են երեք երկրների՝ Վրաստանի, Ադրբեջանի եւ Հայաստանի համար համատեղ լինել ոչ միայն կոմունիկացիաների առումով: Օրինակ, էներգետիկայի՝ կանաչ էներգիայի ոլորտում կամ ահաբեկչության դեմ պայքարում, անտառային հրդեհների շիջման, միգրանտների հետ կապված հարցերում: Բաներ կան, որ կարելի է միասին անել:
Իմ նպատակը սա հայ փորձագետներին ներկայացնելն էր: Եվ դրա համար շնորհակալ եմ «Քաղաքագետների ասոցիացիային», որ այդ հանդիպումը կազմակերպեց, որովհետեւ ես հայ չեմ, ոչ էլ վրացի կամ ազերի, ես հաճախ գալիս եմ ու գնում: Դուք՝ Հարավային Կովկասի բնակիչներդ պետք է իմանաք, թե ձեզ ինչ է հարկավոր: Այստեղի երեք երկրների ճակատագիրը պետք է վճռեն այդ երեք երկրների բնակիչները՝ ոչ Բրյուսելը, ոչ Վաշինգտոնը, ոչ Վիեննան:
-Քննարկման ժամանակ դուք ասացիք, որ Եվրոպան մինչեւ հիմա չի կարողանում հասկանալ, թե Հայաստանն ինչ է ուզում իրենից եւ ինքը ինչ կարող է տալ Հայաստանին:
-Այո: Ես կցանկանայի, որ Հայաստանի իշխանությունը գրեր կամ ասեր, թե ինչ է ուզում Եվրոպայից եւ ինչ կարող են տալ Եվրամիությանն ու դրա անդամ պետություններին, ո՞րն է այն բոնուսի գրավականը, որ Հայաստանը կարող է դառնալ Եվրամիության անդամ: Ես հասկանում եմ, որ այսօրվա դրությամբ գլխավոր հարցը ներդրումներն են եւ առանց վիզայի ռեժիմը, ինչպես ունի Վրաստանը: Ես կողմ եմ, որպեսզի Հայաստանը առանց վիզայի ռեժիմ ստանա, որովհետեւ իմ համոզմամբ Եվրոպան պետք է կառուցվի ոչ մի սահման, մարդկանց ու ապրանքների ազատ տեղաշարժի սկզբունքով:
-Քննարկման մասնակիցներից Էդգար Ղազարյանն ասաց, որ ձեր առաջարկած գաղափարը լավն է: Սակայն դա հնարավոր է միայն այն դեպքում, երբ Էրդողանը կգա Երեւան, կայցելի Ծիծեռնակաբերդ եւ ծնկած ներողություն կխնդրի հայ ժողովրդից՝ ընդունելով, որ Թուրքիան 1,5 միլիոն հայերի ցեղասպանություն է իրականացրել հայ ժողովրդի նկատմամբ: Այնպես, ինչպես Լեհաստանում վարվեց Գերմանիայի կանցլերը:
-Այո, Կոլը եղել է Լեհաստանում եւ ներողություն խնդրել: Բայց մինչ այդ եղել են համատեղ տնտեսական նախագծեր, եղել է ոչ ֆորմալ համագործակցություն: Ես առաջնայինն այն չէի համարի, որ պետք է գալ եւ ներողություն խնդրել: Բաներ կան, որոնք պետք է թողնել պատմաբաններին: Հասկանում եմ, որ առանց ներողության հնարավոր չէ: Բայց իմ գաղափարն այն է, որ պետք է մտածել ապագայի մասին, թե ինչ ենք թողնում ապագա սերնդին: Սա շատ կարեւոր եւ լուրջ երկկողմանի հարց է Թուրքիայի եւ Հայաստանի համար:
-Ձեր՝ Հարավային Կովկասի ծրագրի մեջ Թուրքիան չի՞ մտնում:
-Ոչ:
-Բայց Ադրբեջանը իրականացնում է իր ավագ եղբոր հետ միասնական քաղաքականություն: Եվ ցեղասպանության հարցում Ադրբեջանն իրականում ինչ-որ առումով առաջ է անցել Թուրքիայից: Ինչպես քննարկման ժամանակ հնչեց, Թուրքիայում գոնե դեռ հայկական համայնք ու հայկական եկեղեցիներ են մնացել, իսկ Ադրբեջանում ոչինչ հայկական չի պահպանվում: Այս պարագայում դուք ինչպե՞ս եք պատկերացնում ազնիվ ու արդար երկխոսությունը Ադրբեջանի եւ Հայաստանի միջեւ:
-Ես մտածում եմ, որ երկու հասուն, ինտելիգենտ մարդիկ միշտ էլ կարող են պայմանավորվել:
-Դուք ասացիք՝ ինտելիգենտ մարդիկ:
-Այո, նկատի ունենալով թե Հայաստանի, թե Ադրբեջանի ղեկավարներին: Ես հնարավորություն տեսնում եմ:
-Շատերի համոզմամբ հիմա ոչ թե բանակցություններ են ընթանում, այլ մի կողմը պահանջներ է դնում, իսկ մյուս կողմը միայն դրանք կատարում է:
-Քննարկման ժամանակ մի կին (Լարիսա Ալավերդյանը: Ա. Հ.) ասաց, որ Վարշավայում ինչ-որ շնորհանդես է եղել, որտեղ Ադրբեջանը ներկայացվել է որպես առաջին քրիստոնեական երկիր: Եվ հայկական կողմից ոչ մի արձագանք: Ոչ ԱԳՆ-ն, ոչ դեսպանատունը, ոչ իշխանությունը որեւէ ուշադրություն չի դարձրել դրան: Սա էլ մի կողմ թողնենք:
Եղել է Խոջալուի ողբերգությունը: Եվ ես կցանկանայի իմանալ Հայաստանի տեսակետը: Երեւանում դրա մասին գիտեն: Բայց ես չեմ տեսել, որ տեսակետ ներկայացվի Բրյուսելում, Վարշավայում, Վիեննայում, Պրահայում կամ Մադրիդում: Մենք խոսում ենք «Կոլցո» օպերացիայի մասին: Բայց Վարշավայում իմ ծանոթները, անգամ նրանք, ովքեր զբաղվում են Հարավային Կովկասով, դրա մասին չգիտեն: Դրա մեղավորը ձեր դիվանագիտությունն է եւ կառավարական կազմակերպությունները: Ոչ ոք աշխատանք չի տանում: Ես դա չեմ տեսել ոչ Վարշավայում, ոչ Բրյուսելում, ոչ Վիեննայում, ոչ ԵԱՀԿ-ում:
Ես այստեղ կարող եմ ասել, որ հայկական դիվանագիտությունը չի հասցնում Ադրբեջանի դիվանագիտության հաջողությունների հետեւից: Երբ ասում ենք, որ 2020-ին Ուրսուլա ֆոն դեր Լեյենը եղել է Բաքվում եւ չի եկել այստեղ, դա նշանակում է Ադրբեջանի դիվանագիտության հաջողություն, դա նշանակում է, որ ինչ-որ բան այն չէ Հայաստանի դիվանագիտության մեջ: Ես 21 տարի աշխատել եմ Լեհաստանի ԱԳՆ-ում եւ գիտեմ, թե դա ինչպես է աշխատում: Եթե դու նստած ես աշխատասենյակում համակարգչի առջեւ, մարդկանց հետ երես առ երես չես հանդիպում, սուրճ չես խմում, լանչի չես հրավիրում, ընդունելության չես հրավիրում եւ չես հանդիպում, այդ դեպքում դու ծանոթներ չես ունենում, չես ունենում կապեր:
Հիշում եմ, երբ Լեհաստանը ՀԱՊԿ-ի նախագահող երկիրն էր, ինչպես էր վարվում Ադրբեջանի դիվանագիտությունը եւ իրեն ինչպես էր պահում հայկականը: Ցավով պիտի ասեմ, որ ոչ հօգուտ Հայաստանի դիվանագիտության: Իրական ակտիվությունն է քիչ:
Ադրբեջանի ներկայացուցիչները միայն Վարշավայում չէին: Նրանք նաեւ Բրյուսելում էին: Ու ոչ մի պատասխան հայկական կողմից: Ադրբեջանական կողմն անհամեմատ ավելի ակտիվ է, քան հայկականը: Դուք պետք է ցույց տաք ձեզ: Օրինակ, անցած տարի Հաագայում եղավ մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի որոշումը: Եվ ես չեմ հիշում, որ այդ թեմայով որեւէ քննարկում կազմակերպվեր Բրյուսելում, Վիեննայում կամ Վարշավայում:
-Այնպես չէ, որ Հայաստանում հրավիրված քննարկումների կոնֆերանսների ժամանակ հնչեցվում են Բաքվում գերության մեջ գտնվող եւ դատվող հայերի մասին հարցերը:
-Հիշում եք, որ մի քանի օր առաջ այդ թեմայով մենք խոսում էինք ԵԱՀԿ խորհրդարանական վեհաժողովի նիստում: Հայաստանի պատվիրակության կին ներկայացուցիչներից մեկը (ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության ՀՅԴ պատգամավոր Լիլիթ Գալստյանը: Ա. Հ.) հանդես եկավ, որպեսզի ԵԱՀԿ-ն աջակցի Բաքու դիտորդների առաքելություն ուղարկելու նախաձեռնությանը: Սակայն Հայաստանի պատվիրակության մյուս մասը դրան դեմ քվեարկեց: Այնպես որ, երբ խոսում եք, թե Հայաստանն ինչ է սպասում Եվրոպայից ու Եվրոպան ինչ է սպասում Հայաստանից, մենք ինքներս, Եվրոպան չգիտենք, թե ինչ է ուզում Հայաստանը, որտեղ տարաձայնություններ կան: Երբ գալիս եք Եվրոպայում այնպիսի բարձր մակարդակի նիստերի մասնակցելու, ինչպիսին է ԵԱՀԿ-ն, ապա պետք է գաք միասնական դիրքորոշումով, այլապես հայկական կողմի դիրքորոշումը արեւմտյան դիվանագետների շրջանում անընկալելի է դառնում:
Աշոտ ՀԱԿՈԲՅԱՆ
