«Իմ քայլը» դաշինքից ՀՀ ԱԺ 7-րդ գումարման պատգամավոր, պատմաբան, պատմական գիտությունների թեկնածու, ԵԽԽՎ-ում Հայաստանի պատվիրակության նախկին անդամ, ադրբեջանագետ Տաթևիկ Հայրապետյանի տելեգրամյան գրառումը
Թարգմանաբար ներկայացնում եմ BBC-ի երեկ հրապարակված հոդվածը Ադրբեջանի և ԵՄ-ի գազային համագործակցության մասին։
Եվրոպան մեղադրվում է՝ փափուկ մոտեցում ցուցաբերելու մեջ Ադրբեջանի նկատմամբ՝ ռուսական գազից կախվածությունը նվազեցնելու նպատակով
Երբ անցյալ ամիս երիտասարդ խաղաղության ակտիվիստին՝ Բահրուզ Սամադովին, 15 տարվա ազատազրկման դատապարտեցին պետական դավաճանության մեղադրանքով, նրա ընկերների զայրույթը հիմնականում ուղղված էր ոչ թե նրան բանտ ուղարկած իշխանություններին, այլ Եվրոպական Միությանը։
Կարդացեք նաև
30-ամյա Սամադովը, որն ասպիրանտ է, ստացել է ամենախիստ պատիժներից մեկը, երբևէ տրված նախագահ Իլհամ Ալիևի 21-ամյա իշխանության քննադատին։ Նա կտրականապես մերժում է մեղադրանքը՝ հայտարարելով, որ այն կեղծ է։
«ԵՄ-ն կարող է շարունակել սիրախաղը Բաքվի հետ, բայց լռությունն իր գինը ունի», – ասել է քննադատներից մեկը։
Ռուսաստանի կողմից Ուկրաինայի դեմ լայնածավալ ներխուժումից անմիջապես հետո՝ 2022 թվականին, Եվրոպական հանձնաժողովի նախագահ Ուրսուլա ֆոն դեր Լայենը Ադրբեջանին հայտարարեց ԵՄ-ի «հիմնական գործընկեր»՝ ռուսական բնական գազից կախվածությունից հեռանալու հարցում։
Այդ ընթացքում Ալիևը վերականգնել է վերահսկողությունը առանձնացած Ղարաբաղի տարածաշրջանի վրա, ինչի հետևանքով տեղի է ունեցել ողջ հայկական բնակչության դուրսմղում։ Նա նաև հինգերորդ անգամ վերընտրվել է մի ընտրությամբ, որը լայնորեն քննադատվել է դիտորդների կողմից, և խստացրել է ճնշումները ընդդիմության և մամուլի ազատության վրա։
Անցած տարի Եվրոպական խորհրդարանը ԵՄ-ին կոչ արեց պատժամիջոցներ կիրառել Բաքվի դեմ և դադարեցնել Ադրբեջանի գազի արտահանման նկատմամբ կախվածությունը։ Սակայն ԵՄ արտաքին քաղաքականության բարձրաստիճան պաշտոնյաները հրապարակավ խուսափում են Ալիևին քննադատելուց։
Երբ ԵՄ բարձրագույն դիվանագետ Կայա Կալլասը ապրիլին այցելեց Բաքու, Ալիևի ընդդիմախոսները խստորեն քննադատեցին նրան՝ այն բանի համար, որ նա ընդգծել էր ԵՄ-Ադրբեջան հարաբերությունների «մեծ ներուժը», այն դեպքում, երբ Բաքվում առնվազն 21 առաջատար լրագրողներ կալանավորված էին։
Ալիևը լրագրողների ձերբակալությունները արդարացրել է «մեդիա դաշտը արտաքին բացասական ազդեցություններից պաշտպանելու» անհրաժեշտությամբ՝ մեղադրելով նրանց «արտասահմանից անօրինական ֆինանսավորում ստանալու» մեջ։
Նա վաղուց է միջազգային կազմակերպություններին մեղադրում կողմնակալության և ներքին քաղաքականության մեջ միջամտելու համար։ ՄԱԿ-ի, Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի և BBC-ի Բաքվի գրասենյակներին արդեն կարգադրվել է դադարեցնել գործունեությունը։
Եվրոպական միության քաղաքականությունը փաստացի Ալիևին «ազատ ձեռք է տվել», ասում է Էլդար Մամեդովը՝ Լատվիայի նախկին դիվանագետ, ով Եվրոպական խորհրդարանում ծառայել է որպես Սոցիալ-դեմոկրատների խմբի արտաքին քաղաքականության խորհրդական։
«Ձերբակալությունները, ճնշումները ընդդիմադիրների, բլոգերների և այլընտրանքային ձայների նկատմամբ վաղուց են լարել Բաքու-Բրյուսել հարաբերությունները», – ասել է նա BBC-ին։ «Բայց Ռուսաստանի ագրեսիայից հետո Ուկրաինայում՝ այս թեման գրեթե վերացավ օրակարգից»։
Եվրոպական Միությունը հերքում է այդ մեղադրանքները։
«[ԵՄ-ն] մտահոգված է քաղաքացիական տարածքի նեղացմամբ [Ադրբեջանում],» ասել է Եվրամիության խոսնակը BBC-ին՝ կոչ անելով Բաքվին «ազատ արձակել բոլոր նրանց, ովքեր կամայականորեն կալանավորված են իրենց հիմնարար իրավունքներն իրացնելու համար»։
«ԵՄ-ն հետևողականորեն բարձրաձայնել է իր մտահոգությունները բոլոր մակարդակներում՝ թե՛ հրապարակային, թե՛ փակ հանդիպումների ժամանակ», – հավելել է նա՝ նշելով, որ դա տեղի է ունեցել նաև Կայա Կալլասի այցի ընթացքում Բաքու։
Եվրամիությունը ցանկանում է դիվերսիֆիկացնել գազի մատակարարման աղբյուրները, որպեսզի չլինի կախված միակ մատակարարից՝ ինչպիսին Ռուսաստանն է։
Չնայած մատակարարումների աճին, Ադրբեջանը հեռու է խոշորագույն խաղացող լինելուց՝ կազմելով ընդամենը 4.3% ԵՄ բնական գազի ընդհանուր ներմուծման մեջ։
Սակայն որոշ անդամ պետությունների համար այդ ցուցանիշը շատ ավելի բարձր է՝ կապված Ադրբեջանի հարավային գազային միջանցքի խողովակաշարի հետ։ Բուլղարիայի ներմուծվող բնական գազի մինչև 40%-ը գալիս է Ադրբեջանից, իսկ Իտալիայի և Հունաստանի դեպքում այդ թիվը կազմում է 15%։
Դա ԵՄ-ի համար դժվարացնում է միավորված դիրքորոշման ցուցաբերումը, ասում է մի բարձրաստիճան եվրոպացի դիվանագետ, ով անանուն է մնում։
«Այս իրավիճակում Եվրոպան չունի չափազանց մեծ ու համոզիչ լծակներ Ադրբեջանի նկատմամբ», – նշել է նա։
https://t.me/TatevHayrapetyan/3286
1/2 Եվրոպան չի մթնի առանց ադրբեջանական գազի, բայց դա էական չէ, ասում է Բենջամին Գոդվինը՝ ռիսկերի վերլուծաբան, որը մասնագիտացած է Կովկասի և Կենտրոնական Ասիայի հարցերում։
«ԵՄ-ի ռազմավարությունն է ունենալ գազ հնարավորինս շատ աղբյուրներից», – ասում է նա։ «Եվ եթե նույնիսկ ԵՄ-ն կախված չէ ադրբեջանական գազից, այնուամենայնիվ ցանկանում է ավելացնել այդ մատակարարումը՝ ի վերջո նվազեցնելու կախվածությունը Ռուսաստանից»։
Այդ էներգետիկ գործընկերությունը «չի փոխում մեր դիրքորոշումը մարդու իրավունքների իրավիճակի վերաբերյալ Ադրբեջանում», ասել է ԵՄ խոսնակը BBC-ին»։
Ադրբեջանի նախագահ Ալիևը Եվրոպայի համար ունի նաև այլ առավելություններ՝ բացի գազից։
Նա մշտապես աջակցել է Ուկրաինայի տարածքային ամբողջականությանը Ռուսաստանի ներխուժման ֆոնին՝ դիրքորոշում, որը հազվադեպ է հետխորհրդային պետությունների շրջանում, որոնք հաճախ դիտարկվում են որպես Կրեմլի դաշնակիցներ։
Թեև Ադրբեջանը Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցներ չի կիրառել, այն այդուհանդերձ Ուկրաինային տրամադրել է հումանիտար օգնություն։
Վերջին ամիսներին Բաքվի հարաբերությունները Մոսկվայի հետ վատթարացել են։
Ադրբեջանական ավիաընկերության ինքնաթիռը անցած դեկտեմբերին կործանվել է՝ 38 մարդու մահվան պատճառ դառնալով՝ ըստ ամենայնի սխալմամբ խոցվելով ռուսական ՀՕՊ հրթիռով։
Ճգնաժամն ավելի խորացավ, երբ Ռուսաստանի ոստիկանության գործողությունների հետևանքով մահացան երկու ադրբեջանցիներ։
Փորձագետների կարծիքով՝ Ալիևը, բացահայտորեն մարտահրավեր նետելով Ռուսաստանին, փորձում է տարածաշրջանում մեծացնել իր դերակատարությունը՝ մի տարածաշրջանում, որը ավանդաբար վերահսկվել է Մոսկվայի կողմից։ Սակայն միաժամանակ նա Արևմուտքի առաջ ներկայանում է որպես Վլադիմիր Պուտինի հակառակորդ։
«Ադրբեջանը օգտվել է ուշադրությունից և բավական հաջող է խաղում այդ խաղը։ Նրանք տեսնում են, որ բոլոր կողմերն ուզում են լինել իրենց բարեկամը, և օգտագործում են դա բոլոր ուղղություններով», – ասել է բարձրաստիճան ԵՄ դիվանագետը BBC-ին։
Մեկ այլ լավատեղյակ եվրոպացի դիվանագետ հավելել է. «Մենք բացարձակապես դժգոհ ենք [Ադրբեջանում մարդու իրավունքների վիճակից], բայց շատ բան անել չենք կարող»։
Երբ անցյալ ամսին յոթ ադրբեջանցի հետաքննող լրագրողներ երկարաժամկետ բանտարկության դատապարտվեցին, ԵՄ դիվանագիտական ծառայությունը (EEAS) դա որակեց որպես «անհանգստացնող զարգացում» և կոչ արեց «անհապաղ քայլեր ձեռնարկել՝ ապահովելու բոլոր լրագրողների համար անվտանգ և նպաստավոր միջավայր»։
Մինչ այժմ ԵՄ-ն լռություն է պահպանում Բահրուզ Սամադովի դավաճանության մեղադրանքով ազատազրկման վերաբերյալ։ Իսկ նրա ընկերները հայտնում են, որ Սամադովը վերջերս փորձել է ինքնասպան լինել և մտահոգված են նրա անվտանգության համար»,-նշված է հոդվածում։
Իմ կողմից կհավելեմ, որ տարբեր ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ հենց ռուսական գազն է Ադրբեջանը վաճառում ԵՄ-ին։ Դրա հետ մեկտեղ ԵՄ-ի համար միշտ եղել ու մնում են լավ ու վատ բռնապետներ, Ալիևը ԵՄ-ի համար այս պահին «հարմար» բռնապետ է, ուստի այս հարցում կեղծ իլյուզիաներ ունենալ պետք չի։
