«Իմ սեփական փորձից գիտեմ, թե որքան խորը կարող է կյանքը խոսել մեզ հետ, երբ մենք ամեն ինչից զրկվել ենք և ոչինչ չունենք… բայց երբեք չպետք է հրաժարվենք այն ապրելուց այնպես, ինչպես մենք ենք ցանկանում»

Aravot.am-ը շարունակում է ներկայացնել «Էջ» հրատարակչության կողմից իրականացվող «Կանայք զոհ չեն․ հետպատերազմ» ծրագրի շրջանակներում եվրոպացի կին հեղինակների հայերենով հրատարակված գրքերը որոնք, ըստ մեր դիտարկման մեծ հետաքրքրություն ու պահանջարկ են վայելում հայ ընթերցողների շրջանում: Հիշեցնենք, որ այս ծրագիրը համաֆինանսավորվում է Եվրոպական Միության «Ստեղծարար Եվրոպա» ծրագրի կողմից, իսկ գրքերի սյուժեները ծավալվում են երկրորդ համաշխարհայինից մինչև մեր օրեր՝ Ուկրաինայի և Վրաստանի պատերազմները, Իսպանիայում քաղաքացիական պատերազմը և այլ հակամարտություններ եվրոպական տարածաշրջանում։

Այս անգամ զրուցեցինք «Բալենու փայտից սեղանը» վեպի հեղինակ, hարավսլավական արմատներով գերմանացի գրող Մարիցա Բոդրոժիչի հետ։

-«Բալենու սեղանը» սահուն միահյուսում է հիշողությունը, կորուստը և պատկանելությունը: Ինչպե՞ս ծագեց այս պատմության գաղափարը ձեզ մոտ։

-Շատ տարիներ առաջ ես ապրում էի Փարիզում, և մի օր, երբ լսեցի, որ ինչ-որ մեկը խոսում է իմ մայրենի լեզվով՝ կարծեմ՝ Դոֆին փողոցում, մտքովս անցավ, որ մենք երբեք չգիտենք, թե ինչ հիշողություններ է կրում մարդն իր մեջ, ինչ հիշողություններով է ապրում: Ես որոշեցի մի փոքր զբոսնել, և մինչ անցնում էի հայտնի Պոն Նյոֆ կամրջով, մտածեցի, որ կարող եմ լրացնել ինչ-որ մեկի հիշողության այս անտեսանելի տարածքը, որն այլ մարդիկ երբեք չեն տեսնում: Ես գաղափար ունեի վեպ գրել մի մարդու մասին, որի կյանքը պտտվում է բալենու սեղանի շուրջ՝ տատիկից ժառանգած մի առարկա, որը, սակայն, ոչ միայն առարկա է՝ սեղան, այլև հայելի, վերադարձի և սիրո սկզբնակետ, մաքուր գոյության կետ, որն օգնում է իմ պատմողին հասկանալ, թե որտեղից է նա գալիս: Ինձ թվում էր, որ բնությունը՝ այս դեպքում պարզ բալենին, կարող է լավ դաշնակից լինել մարդկային ճանապարհորդության մեջ, և այդպես էլ առաջացավ վեպի գաղափարը:

-Ստացվում է, որ բալենու փայտից սեղանը կարծես ոչ միայն առարկա է, այլ կյանքի, սիրո և պատմության վկա։ Ի՞նչ է այն խորհրդանշում անձամբ ձեզ համար։

-Այս սեղանը նման է այգու, որտեղ կյանքը բացահայտվում է տարբեր տեսանկյուններից։ Այն վերաբերում է անհատական ​​հիշողություններին, բայց նաև մարմնավորում է փայտի պարզ և գրեթե գերբնական գեղեցկությունը։ Միևնույն ժամանակ, այն կոլեկտիվ հիշողությունների վայր է։ Թեև սեղանը լեզու չունի, չի կարող խոսել, այն ամեն ինչի վկան է, և վեպում կյանքը ծավալվում է՝ միահյուսված դրա լռության հետ։

-Կարծես, ձեր վեպը ուսումնասիրում է, թե ինչպես է լեզուն կրում և՛ հիշողություն, և՛ ցավ։ Քանի որ դուք գրում եք գերմաներեն, որն այնուամենայնիվ ձեր մայրենի լեզուն չէ, ինչպե՞ս է դա ձևավորել ձեր հույզերի և ինքնության արտահայտման ձևը։

-Միայն գերմաներեն լեզվով եմ ես կարողանում մտնել զգացողությունների ոլորտ և կարծում եմ, որ կարևոր է տարբերակել զգացմունքներն ու զգացողությունները։ Միայն նա, ով մտել է զգացողությունների ոլորտ, ով չի նույնականանում իր զգացածի հետ, կարող է իսկապես հասկանալ սեփական զգացմունքները։ Իմ մայրենի լեզվով ես անկասկած նույնական էի իմ զգացմունքների հետ իմ կյանքի չորս տասնամյակների ընթացքում՝ հեռու դրանց կառուցվածքի ավելի խորը ըմբռնումից, բայց միշտ դրանց մեջ, կարծես ալեկոծված, անհանգիստ ծովում։ Բայց միայն այն ժամանակ, երբ դուք տեսնում եք երկուսն էլ՝ կյանքը ջրի մեջ և ջրի վերևում գտնվող տեսարանը, կարող եք հասնել զգացմունքներին, և ես դա լավագույնս կարող եմ անել իմ գրական լեզվով՝ գերմաներենով։

-Գիտեք, որ Հայաստանը նույնպես ունի տեղահանության, հիշողության և գոյատևման երկար և բարդ պատմություն՝ թեմաներ, որոնք արձագանքում են ձեր ամբողջ գրքում: Կարծում եք՝ ձեր պատմությունը որևէ կերպ կապվա՞ծ է մեր երկրի անցած փորձառությունների հետ:

-Հայաստանի պատմությունը միշտ գրավել է այնպիսի բանաստեղծ մարդկանց, ինչպիսին է օրինակ Օսիպ Մանդելշտամը, որին ես պաշտում եմ: Այս կոտրված ամայության մեջ շատ տառապանք կա, բայց նաև որոշակի ազատություն, ինչ-որ չզսպված բան, խորը կարոտ՝ ամբողջականության, բայց ազատության մեջ, գեղեցկության և կյանքում իրականի հետ դաշինքի մեջ գտնվող բարոյական փորձառության հետ: Ես չեմ ուզում ռոմանտիզացնել կոտրվածությունը, բայց իմ սեփական փորձից գիտեմ, թե որքան խորը կարող է կյանքը խոսել մեզ հետ, երբ մենք ամեն ինչից զրկվել ենք և ոչինչ չունենք:

-Հիմա, երբ «Բալենու փայտից սեղանը» արդեն հասանելի է հայ ընթերցողին, ի՞նչ եք ցանկանում, որ նրանք վերցնեն կամ գուցե սովորեն այդ գրքից։

-Ես հավատում եմ, որ իմ վեպը գուցե կարող է ցույց տալ կյանքի բաց լինելը, բացահայտվածությունը, խոցելիությունը, բայց նաև այն մարդկանց յուրահատուկ գեղեցկությունը, ովքեր գիտեն, որ իրենց վրա հարձակում կգործեն, քանի որ հենց դա են կրում իրենց մեջ։ Ես շատ կուրախանայի, եթե իմ հերոսները Հայաստանում գտնեին ընկերներ, ովքեր, ինչպես նրանք, երբեք թույլ չեն տալիս, որ պողպատը ձևավորի իրենց սրտերը, ովքեր շատ բաների միջով են անցնում, բոլոր տեսակի պարտադրանքների, բայց ովքեր չեն հրաժարվում կյանքի այս ներքին ուժից, երկրի լիությունից, գեղեցկությունից, երկնքի սիրուց. անկախ նրանից, թե որտեղ ենք գնում և ինչ է պատահում մեզ հետ, միշտ կա ինչ-որ բան կամ մեկը, որը մտածում է մեր մասին, որը սիրում է մեզ։ Սա տեսնելը նշանակում է, որ մենք իսկապես ապրում ենք մեր կյանքը։ Եվ մենք երբեք չպետք է հրաժարվենք այն ապրելուց այնպես, ինչպես մենք ենք ցանկանում։

Զրուցեց՝ Սամվել ԴԱՆԻԵԼՅԱՆԸ