Ավելի քան երկու տասնամյակ ԱՄՆ-ն հետևողականորեն աջակցում է Վենեսուելայի ընդդիմությանը՝ նպատակ ունենալով ձևավորել կառավարություն, որը առավել նպաստավոր կլինի ամերիկյան էներգետիկ և քաղաքական շահերին։ Վենեսուելայի հում նավթի հսկայական պաշարները և աշխարհի ամենամեծ նավթային ռեսուրսները Վաշինգտոնի համար միշտ եղել են ռազմավարական առաջնահերթություն։
2007-ին Ուգո Չավեսի կառավարությունն ընդունեց նավթահորերի ազգայնացման ծրագիրը։ Այդ քայլը արմատապես փոխեց միջազգային ընկերությունների դիրքերը երկրի ներքին շուկայում։
Chevron-ը և Repsol-ը համաձայնեցին աշխատել նոր պայմաններով՝ պահպանելով գործունեությունը Վենեսուելայում, մինչդեռ ExxonMobil-ը հրաժարվեց և նախընտրեց մտնել երկարատև իրավական վեճերի մեջ Կարակասի կառավարության հետ։ Վերջինս պահանջում էր միլիարդավոր դոլարների փոխհատուցում։
Այս հակամարտությունը դուրս եկավ տնտեսական վեճի շրջանակներից և աստիճանաբար վերաճեց քաղաքական պայքարի, որտեղ նավթային ընկերությունները դարձան ընդդիմության և ամերիկյան արտաքին քաղաքականության բնական դաշնակիցներ։
Կարդացեք նաև
Վենեսուելայի կառավարության դեմ հանդես եկող մի շարք նավթային կորպորացիաներ տարիներ շարունակ ներկա էին ամերիկյան ազդեցիկ վերլուծական կենտրոններում և մեդիա պլատֆորմներում։ Ակտիվ լոբբիստական գործունեությունը ուղղված էր պահանջելու ավելի խիստ պատժամիջոցներ Մադուրոյի ղեկավարած իշխանության դեմ՝ տնտեսական ճնշմամբ հասնելու քաղաքական փոփոխությունների։
Այս ջանքերի մի մասը ֆինանսավորվում էր ԱՄՆ կառավարության ծրագրերից, այդ թվում՝ USAID-ի և Ժողովրդավարության ազգային հիմնադրամի (NED) միջոցով։ Մեդիա դաշտում ձևավորվեց այնպիսի օրակարգ, որը ներկայացնում էր Վենեսուելան՝ որպես «թուլացած պետություն», իսկ ԱՄՆ աջակցությունը՝ որպես «ժողովրդավարության տարածում»։ Երբ դիվանագիտությունը ձախողվեց՝ առաջ եկան ուժային տարբերակներ։ Պատժամիջոցներն ու դիվանագիտական ճնշումները, սակայն, չկարողացան արագ արդյունք ապահովել։ Այդ փուլում օրակարգ մտան նաև ռազմական կամ վարձկան գործողությունների տարբերակները։
2020-ին կազմակերպվեց «Անհետ կորած» («Operation Gideon») անվանումով գործողությունը, որը գլխավորում էր ԱՄՆ հատուկ նշանակության ուժերի նախկին սպա Ջորդան Բուդրոն։ Գործողությունը ձախողվեց, իսկ կատարողները ձերբակալվեցին Վենեսուելայում։
Միաժամանակ հայտնի է, որ Blackwater-ի հիմնադիր Էրիկ Փրինսը, հենց իր տեղեկացման համաձայն, ստացել է ավելի քան 1 միլիոն դոլար նմանատիպ գործողություն իրականացնելու համար։ Չնայած այս ծրագրերը պաշտոնապես կապ չեն ունեցել ԱՄՆ կառավարության հետ, սակայն դրանք ակնհայտորեն տեղավորվում էին տարիներ այդ գծով իրականացվող ընդհանուր ռազմավարության մեջ։
Վենեսուելայի հետ կապված ԱՄՆ-ի միջամտությունները վաղուց դուրս են եկել ժողովրդավարական արժեքների պաշտպանության շրջանակներից։ Դրանք ավելի շուտ պայմանավորված են տարածաշրջանում էներգետիկ վերահսկողությամբ և ռազմավարական դիրքերով։
Եվ այսօր, ըստ առկա տեղեկությունների, երբ առաջիկա օրերին Վաշինգտոնը պատրաստվում է ուժային նոր ճնշումների կամ նույնիսկ հնարավոր ռազմական քայլերի մեկ այլ տարածաշրջանում՝ կրկին «նավթային շահերի պահպանման» պատճառով, հարց է առաջանում. արդյոք մենք ականատես չե՞նք լինում նույն շրջապտույտին՝ նոր դերասաններով, բայց նույն մեխանիզմներով։
Վազգեն ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ
Հայաստանի ժողովրդային շարժման համակարգող
