«Անկախականներին շատ քչերն են ճանաչում․․․»
Աշոտ Նավասարդյան
Հասարակական, քաղաքական, պետական ու ռազմական գործիչ Աշոտ Նավասարդյանը մեր ժողովրդի պատմության մեջ առավել կմնա որպես Անկախության ու Միացյալ Հայաստանի գաղափարի մարտիկ։ Պատահական չէ՝ դեռևս 18 տարեկան, արդեն զինվորագրվել էր Ազգային միացյալ կուսակցությանը։ 1973-ին եղել է նույն կուսակցության խորհրդի անդամ, դարձել Նժդեհյան գաղափարների տարածող։ Եվ նույն գաղափարների տարածման համար երեք անգամ կալանավորվել է և ընդհանուր դատապարտվել 17 տարվա ազատազրկման, որից 5 տարի՝ աքսորի։
Նրա անունով է կոչվում Երևանի Դավթաշենի 4-րդ թաղամասում գործող թիվ 196 հիմնական դպրոցը, որտեղ նոյեմբերի 28-ին տեղի ունեցավ ցերեկույթ․ «Վիզուալ Հայաստան» հիմնադրամի կողմից հայտարարված «Սմարթ-էկրաններ Աշխարհացույցի դպրոցներին» մրցույթ-ծրագրում՝ ՍԷԱԴ 2025-ում հաղթող է ճանաչվել նաև 196 հիմնական դպրոցը։
Կարդացեք նաև
«Մարդ, ով հավատում էր հաղթանակին. քարտեզագրելով Աշոտ Նավասարդյանի ուղին» նախագիծն իրականացրել էին դպրոցի պատմության ուսուցչուհի Լուսինե Խզմալյանը և ԷԿԴԱՄ մասնագետ Կարինե Ավետիսյանը՝ 9-րդ դասարանցիների թիմով։ Ցերեկույթին ներկա էին Դավթաշենի վարչական շրջանի ղեկավար Ալբերտ Հովասափյանը, Կրթության, մշակույթի և սպորտի բաժնի (ԿՄՍԲ) վարիչ Մարիամ Մկրտչյանը, Աշոտ Նավասարդյանի կինը՝ Հասմիկ Նավասարդյանը, դպրոցի ուսուցիչներ, ծնողներ, հյուրեր։ Ներկաներին ողջունեց դպրոցի տնօրեն, Աշոտ Նավասարդյանի դուստր Անուշ Նավասարդյանը՝ շնորհակալություն հայտնելով նախաձեռնությունն իրականացնող թիմին։
«Այս ճանապարհին մեր դպրոցի մի խումբ աշակերտներ բացահայտեցին Աշոտ Նավասարդյանի գաղափարական ու հոգևոր ներաշխարհը, նրա պայքարը հանուն Հայաստանի անկախության՝ հասկանալով, որ անկախ պետությունը գերագույն արժեք է, որը պահանջում է նվիրում և անսահման հավատ դեպի ապագան։ Այսօր մեր դպրոցում ներկայացվելու է այն նախագծային աշխատանքը, որի շնորհիվ մեր դպրոցը հաղթանակ գրանցեց «Աշխարհացույց» հարթակում»: Կատարած աշխատանքի մասին ներկայացրեց Լ․ Խզմալյանը՝ ՀՀ և Արցախի դրոշների մեջտեղում։ Էկրանին ցուցադրվեց նաև հոլովակ՝ ինչպես են դպրոցականներն աշխատում, Ա․ Նավասարդյանի մասին փաստաթղթեր ու այլ նյութեր ձեռքբերում։
Մեր ազգային-քաղաքական, պետական գործիչ, Հայաստանի հանրապետական կուսակցության հիմնադիր-նախագահ, «Անկախության բանակ»-ի հիմնադիրներից Ա․ Նավասարդյանի (1950-1997թթ․) կենսագրականը ներկայացրեցին թիմի մասնակից աշակերտները։ Եվ, չնայած ցերեկույթի հիմնական առիթը մրցույթում հաղթող ճանաչվելն էր, սակայն այն մնաց երկրորդ պլանում։ Ներկաները ես մեկ անգամ մտովի անցան իսկական հայ մարդու անցած ճանապարհով։ Մարդ, ով ապրեց ընդամենը 47 տարի, որից 17-ը՝ բանտերում ու աքսորում։ Մարդ, ում մշտապես սպասել է ընտանիքը, հատկապես կինը՝ տիկին Հասմիկը։ Դպրոցականներ, որ լավ ուսումնասիրել էին Աշոտ Նավասարդյանի անցած ճանապարհը, ներկայացրեցին նրա մանկությունը, դպրոցական տարիները։
19 տարեկանում որպես այլախոհ և «ազգայնամոլ» արդեն դատապարտվել է։ Եվ աշխատանքի հիմնական նպատակը եղել է այն, որ հայ ժողովրդի նվիրյալ զավակին՝ Աշոտին ու նրա նմաններին ցանկացած հայ ճանաչի։ Աշակերտներն ընթերցեցին քաղաքական գործչի նամակները։ Առավել հետաքրքիր էր այն նամակը, որ Աշոտի պապը դիմել էր դատարանին՝ խնդրելով ազատ արձակել ընդամենը 19-ամյա թոռանը, ով իբր սխալվել է։ Նույն նամակին պատասխանել է նաև Աշոտը, որ ինքը ճիշտ ճանապարհի վրա է ու չի զղջում։ Ամուսնու մասին հուշեր պատմեց Հ․ Նավասարդյանը՝ տեղեկացնելով, դեռևս չամուսնացած, սպասել ու հավատացել է նրա վերադարձին։ Ամուսնանալուց հետո էլ հավատով սպասել է, հպարտացել ամուսնու գաղափարներով։ Կնոջն ուղարկած նամակներից մեկում Աշոտը գրել է․ «Սառած շուրթերիս համբույրն եմ ուղարկում…»:
Ներկա ծնողներից Անուշ Մուրազյանի ֆեսբուքյան էջում այս առթիվ կարդում ենք․ «Երեկ մեր Աշոտ Նավասարդյանի դպրոցում կանգնած էի ոչ պարզապես մի նախագծի ներկայացման առջև, այլ մի ճանապարհի՝ հավատով, կամքով ու Արցախյան քամիներով լեցուն ուղու սկզբնամասում․․․ «Աշխարհացույց» հարթակում հաղթած մեր նախագծի հանրային ներկայացումը մեզ բոլորիս դարձրեց ոչ միայն դիտող, այլ մասնակից․ մենք մտովի քայլեցինք Աշոտ Նավասարդյանի հետ՝ սահմաններից այն կողմ հասնող նրա գաղափարների հետքերով․․․
Տիկին Հասմիկ Նավասարդյանի հերթը երբ հասավ՝ խոսքը սկսեց իր հետ բերած պատմություններով։ Թվում էր՝ ինքը կրում է ոչ միայն հիշողություն, այլ մի ամբողջ ժամանակաշրջանի ջերմությունը։ Նա պատմեց իրենց անցած ուղին՝ այնքան համով ու հետաքրքիր, որ բոլոր հյուրերը ջերմ ու ուրախ զգացումով հեռացան։ Այդ պատմությունը ոչ միայն ուրախացրեց, այլ դարձավ դաս մեզ համար․ մի ապրող, շնչող իրականություն, որը տալիս է ոգի, հավատ ու ուժ… Այս օրը հիշեցրեց ինձ մեկ ճշմարտություն․ Երբ մարդիկ հավատում են հաղթանակին, նույնիսկ տարիների խորքից նրանց ոգին շարունակում է առաջնորդել»։
Կատարած աշխատանքը բարձր գնահատեց Դավթաշենի վարչական շրջանի ղեկավար Ա․ Հովասափյանը՝ շնորհավորելով մրցույթում հաղթելու համար, կարևորելով Ա․ Նավասարդյանի դերը մեր ժողովրդի անկախության հռչակման գործում։ Վարչական շրջանի ԿՄՍԲ վարիչ Մ․ Մկրտչյանն իր ֆեյսբուքյան էջում գրել է․ «ՀՊՉ-ում կարևոր դեր ունեն նախագծային աշխատանքները, որոնք նպաստում են սովորողների ինքնակրթության, ինքնուրույնության ու դատողական մտքի զարգացմանը։ Ա. Նավասարդյանի անվան հ. 196 հիմնական դպրոցում ներկայացվեց նախագծային աշխատանք, որտեղ սովորողներն ուսումնասիրել էին Ա. Նավասարդյան անհատի` անկախության ջատագովի, ընտանիքի զավակի ու սիրող ամուսինու կյանքն ու ուղին։ Այս նախագծային աշխատանքի շնորհիվ «Աշխարհացույց» հարթակում դպրոցը հաղթող է ճանաչվել»։ Հաճախ եմ այս կրթօջախում ներկա լինում տարբեր արարողությունների, ու կա մի կարևոր իրողություն՝ հայրենիքն ու հայրենասիրությունն առաջնային են։ Նշեմ՝ Աշոտ Նավասարդյանի անվան դպրոց էր գործում նաև Արցախի Քաշաթաղի շրջանի Ծաղկաբերդ գյուղում։ Այստեղ ևս հաճախ էին ազգային գործչին նվիրված և այլ արարողություններ իրականացվում, և ներկա էին լինում Աշոտի հարազատները։
Զոհրաբ ԸՌՔՈՅԱՆ
