Վերջին տարիներին Հայաստանում և առանձնապես մայրաքաղաքում տրանսպորտային միջոցների թվի զգալի աճը, որը, ըստ որոշ գնահատականների, հասել է մոտ մեկ միլիոնի, ստեղծել է իրավիճակ, երբ առավոտյան և երեկոյան ժամերին քաղաքի հիմնական փողոցներում խցանումների մակարդակը հասնում է յոթից տասը բալի, ինչը ցույց է տալիս, որ առկա ենթակառուցվածքը պարզապես ֆիզիկապես ի վիճակի չէ ապահովել նորմալ երթևեկություն այն ծավալի ավտոմոբիլների համար, որոնք հավակնում են միաժամանակ օգտվել սահմանափակ ճանապարհային ցանցից։ Հարկավոր է նկատի ունենալ, որ ճանապարհային ենթակառուցվածքը հիմնականում ժառանգել ենք խորհրդային ժամանակներից, երբ անձնական ավտոմոբիլների թիվը համեմատելի չէր ներկայիս թվերի հետ, և երբ քաղաքային երթևեկությունը հիմնականում կազմակերպվում էր հանրային տրանսպորտի միջոցով, որն այն ժամանակվա պայմաններում ուներ ավելի զարգացած ենթակառուցվածք և ավելի կանոնավոր ու հուսալի գործունեություն։ Եվ բնական է, որ այդ ժամանակաշրջանի ճանապարհները և խաչմերուկներն այլևս չեն համապատասխանում այն իրական պահանջներին, որոնք ներկայացնում է ժամանակակից «մոտորիզացված» հասարակությունը։
Երկրորդ և ոչ պակաս կարևոր գործոնը վերաբերում է քաղաքաշինական ընդհանուր քաղաքականությանը։ Վերջին տասնամյակներին այդպես էլ չի հաջողվել համակարգված կերպով արձագանքել այն արագ փոփոխություններին, որոնք տեղի են ունեցել տրանսպորտային միջավայրում։ Շատ ուղղություններով գործում է միայն մեկ հիմնական ճանապարհ, որի դեպքում բեռնաթափումը դառնում է անլուծելի հարց, քանի որ բոլոր այն վարորդները, ովքեր ցանկանում են հասնել որոշակի թաղամաս կամ շրջան, ստիպված են օգտագործել ճիշտ նույն երթուղին, ինչը ստեղծում է կուտակումներ, երկարացնում է վարելու ժամանակը և զգալիորեն նվազեցնում երթևեկության ընդհանուր արդյունավետությունը։ Այլընտրանքային ճանապարհների, շրջանցիկ երթուղիների, նոր կամուրջների և այլ ենթակառուցվածքային տարրերի բացակայությունը նշանակում է, որ ողջ տրանսպորտային հոսքը կենտրոնանում է սահմանափակ թվով ճանապարհների վրա, ինչն էլ անխուսափելիորեն հանգեցնում է խցանումների ու դանդաղեցումների։ Մասնավորապես խնդրահարույց է բեռնատար տրանսպորտի երթևեկության կարգավորման հարցը, որը պատշաճ կերպով չի վերահսկվում և չի կանոնակարգվում։ Այստեղ անհրաժեշտ է հստակ սահմանել այն երթուղիները, որոնցով թույլատրվում է բեռնատար տրանսպորտի երթևեկությունը, և միաժամանակ ստեղծել համապատասխան ենթակառուցվածք, որը հնարավորություն կտա, որ բեռնատարները կատարեն իրենց գործառույթները՝ առանց խանգարելու ընդհանուր երթևեկությանը։
Երթևեկության կառավարման համակարգերի ժամանակակից տեխնոլոգիաների ներդրումը կարող է էական դեր խաղալ խցանումների նվազեցման գործում։ Արհեստական բանականության հնարավորությունների օգտագործումը, որը թույլ է տալիս իրական ժամանակում վերլուծել երթևեկության հոսքերը, կանխատեսել խցանումների առաջացումը և դինամիկ կերպով կարգավորել լուսացույցների աշխատանքը՝ օպտիմալացնելով ճանապարհների թողունակությունը, արդեն իսկ հաջողությամբ օգտագործվում է աշխարհի բազմաթիվ զարգացած քաղաքներում։
Նման համակարգերը կարող են իրականացնել շատ բարդ հաշվարկներ այնպիսի մեծ արագությամբ, որը մարդկային հնարավորություններից շատ վեր է, և, հետևաբար, դրանք հնարավորություն են ստանում ապահովել երթևեկության ավելի սահուն հոսք։
Կարդացեք նաև
Հանրային տրանսպորտի համակարգի զարգացումը հիմնարար նշանակություն ունի երթևեկության խնդրի լուծման համար, քանի որ արդյունավետ, հարմարավետ և մատչելի հանրային տրանսպորտը կարող է պայմաններ ստեղծել, որ մարդիկ նախընտրեն հրաժարվել անձնական մեքենայի օգտագործումից և անցնել բոլորի համար ավելի շահավետ տրանսպորտի տեսակի։
Հսկողության և տուգանքների համակարգը նույնպես պահանջում է վերանայում և բարելավում։ Ներկայիս իրավիճակում շատ քաղաքացիների շրջանում կա այն տպավորությունը, որ տուգանքները նախատեսված են միայն պատժելու համար, այլ ոչ թե իրապես բարելավելու երթևեկության անվտանգությունը և կարգապահությունը։ Այս մտայնությունը կարող է հանգեցնել անվստահության և հակասության, ինչը վնասակար է երթևեկության մշակույթի զարգացման համար։ Ավելի կառուցողական կլինի մոտեցումը, երբ առաջին խախտումների դեպքում կիրառվում են զգուշացումներ և կրթական միջոցներ, ու միայն կրկնվող կամ լուրջ խախտումների դեպքում անցում է կատարվում խիստ տուգանքների։ Զգուշացման ինստիտուտի ներդրումը կարող է օգնել վարորդներին ավելի լավ հասկանալ իրենց սխալները և ուղղել դրանք՝ առանց անմիջապես բախվելու ֆինանսական պատժամիջոցների, ինչը հոգեբանական առումով ավելի դրական ազդեցություն կունենա և կնպաստի վարքագծի իրական փոփոխությանը։
Միջգերատեսչական աշխատանքային խմբի ստեղծումը, որը պատասխանատու է խցանումների նվազեցման և երթևեկության բարելավման համար, դրական քայլ է, սակայն շատ կարևոր է, որ այս խումբը իրականում կատարի իր գործառույթները արդյունավետ կերպով և ոչ թե դառնա ևս մեկ բյուրոկրատական կառույց, որը սպառում է ռեսուրսներ՝ առանց կոնկրետ արդյունքների։ Այս խմբի աշխատանքը պետք է լինի թափանցիկ, հաշվետու և չափելի՝ հստակ սահմանված նպատակներով, ժամկետներով և ցուցանիշներով, որոնց հիման վրա հնարավոր կլինի գնահատել դրա արդյունավետությունը։ Անհրաժեշտ է, որ այս խումբը իսկապես համագործակցի տարբեր գերատեսչությունների հետ՝ ճանապարհաշինական կազմակերպություններից մինչև ոստիկանություն և քաղաքապետարան, և իրականացնի համակարգված քաղաքականություն, որը հիմնված է վերլուծությունների, տվյալների և լավագույն միջազգային փորձի վրա։
Արսեն ՍԱՀԱԿՅԱՆ
Հոդվածն ամբողջությամբ՝ «Փաստ» թերթի այսօրվա համարում։
