Պի­տի խո­սեին հայ լեզ­վա­բան­նե­րը, որ լռում են, պի­տի խո­սեին հայ պատ­մա­բան­նե­րը, որ լռում են: Լռում են, ո­րով­հետև չեն ու­զում հա­կադր­վել իշ­խա­նու­թյանը. «Իրատես»

Մի քա­նի օր ա­ռաջ Նի­կոլ Փա­շի­նյանն ու­ղիղ ե­թե­րով ըն­դար­ձակ դա­սա­խո­սու­թյուն կար­դաց «Հայ ե­կե­ղե­ցու պատ­մու­թյուն» ա­ռար­կա­յի, հայ ժո­ղովր­դի պատ­մու­թյան մա­սին: Պա­հան­ջեց դուրս գալ ի­ներ­ցիա­նե­րից, ստեղ­ծել մեկ, միաս­նա­կան ճշ­մա­րիտ պատ­մու­թյուն։

Զար­մա­նա­լիո­րեն՝ իր ե­լույ­թի ժա­մա­նակ նա ա­նընդ­հատ հա­կադ­րում էր այդ ա­ռար­կա­նե­րը, թեև խո­սում էր հա­մադ­րու­թյան մա­սին: Բնավ զար­մա­նա­լի չէր, որ դա­սա­վանդ­ման փորձ չու­նե­ցող վար­չա­պե­տը չի կա­րո­ղա­նում ու չի ցան­կա­նում ըմ­բռ­նել միաց­ման ա­նի­մաստ լի­նե­լը, փո­խա­րե­նը ա­մեն ինչ հան­գեց­նում է մի քա­նի տաս­նյակ ու­սու­ցիչ­նե­րի կր­ճատ­մա­նը, որ նրա հա­մար մեծ ող­բեր­գու­թյուն չէ: Սա ար­դեն միայն ե­կե­ղե­ցի-պե­տու­թյուն կոնֆ­լիկտ չէ, սա իշ­խա­նու­թյուն-հա­սա­րա­կու­թյուն կոնֆ­լիկտ է, որ­տեղ իշ­խա­նու­թյու­նը գոր­ծում է միայն ի­րեն հա­սու նպա­տակ­նե­րով, հա­սա­րա­կու­թյու­նը ան­տար­բեր է: Ե­թե ան­տար­բեր չլի­ներ, պի­տի խո­սեին հայ գրող­նե­րը, որ լռում են, պի­տի խո­սեին հայ լեզ­վա­բան­նե­րը, որ լռում են, պի­տի խո­սեին հայ պատ­մա­բան­նե­րը, որ լռում են: Լռում են, ո­րով­հետև չեն ու­զում հա­կադր­վել իշ­խա­նու­թյանն ու ան­ձամբ վար­չա­պե­տին, ո­րով­հետև նրանց խոս­քի փո­խա­րեն աս­պա­րե­զը լիքն է դի­լե­տան­տա­կան-քա­ղա­քա­կան աղ­մու­կով:

Ըն­կա­լում­նե­րի պրի­մի­տի­վիզ­մը այն­քան խոր է նս­տած վար­չա­պե­տի մեջ, որ ա­ռան­ձին ա­ռար­կա­ներ լի­նե­լու նր­բու­թյուն­ներն ու կարևո­րու­թյու­նը ի­մաստ չու­նի նրան բա­ցատ­րել: Ինչ­պես ի­մաստ չու­նի նա­խա­րա­րին բա­ցատ­րել, որ ե­թե բու­հե­րում հա­յոց լե­զուն, հայ գրա­կա­նու­թյունն ու հայ ժո­ղովր­դի պատ­մու­թյու­նը չեն լի­նե­լու ու­սում­նա­կան ա­ռար­կա­ներ, դպ­րոց­նե­րում էլ չեն սո­վո­րե­լու: Ու չի փր­կե­լու այն փաս­տը, որ կա քն­նու­թյուն: Ի­րա­կա­նում հա­յոց պա­տմու­թյան ու հայ ե­կե­ղե­ցու պատ­մու­թյան տա­րան­ջա­տու­մը բնավ չի խան­գա­րում ըն­կա­լել հայ ժո­ղովր­դի պատ­մու­թյունն ամ­բող­ջու­թյան մեջ։ Կամ՝ խան­գա­րում է նրանց, որ ու­զում են հա­կադ­րել պատ­մու­թյուն­ներն ի­րար: Ան­հե­թեթ են պրի­մի­տիվ փաս­տարկ­նե­րը, թե «Հի­մա ի՞նչ, այս երկ­րում մի հատ էլ ա­ռան­ձին ա­ռար­կա՞ մտց­նենք՝ Ա­ռա­ջին հան­րա­պե­տու­թյան պատ­մու­թյուն, մի հատ էլ ազ­գա­յին-ա­զա­տագ­րա­կան պայ­քա­րի դա­սա­վան­դու՞մ ի­րա­կա­նաց­նենք»։ Ոչ ոք չի ա­ռար­կում «Մեկ, միաս­նա­կան, կուռ, ճշ­մա­րիտ պատ­մու­թյուն» ու­նե­նա­լու դեմ, «ո­րը մեր ժո­ղովր­դի ժա­մա­նա­կա­կից պե­տա­կա­նու­թյան և ա­պա­գա­յի ող­նա­շա­րը կդառ­նա»։ Բայց այդ պատ­մու­թյու­նը դեռ պետք է ու­նե­նալ, այս սկզ­բունք­նե­րով՝ հա­զիվ թե կլի­նի ող­նա­շար, ա­վե­լի շուտ՝ ո­րոշ ո­ղեր, որ ի­րար կկապ­վեն շղ­թա­նե­րով:

…Նո­յեմ­բե­րի 6-ին դա­սա­դուլ էին ա­րել ԵՊՀ բա­նա­սի­րու­թյան ու պատ­մու­թյան ֆա­կուլ­տե­տի ու­սա­նող­նե­րը: Ի պաշտ­պա­նու­թյուն բու­հա­կան ծրագ­րե­րում «Հա­յոց լե­զու», «Հա­յոց պատ­մու­թյուն» և «Հայ գրա­կա­նու­թյուն» ա­ռար­կա­նե­րի: Փաս­տը, որ հենց այս եր­կու ֆա­կուլ­տետ­նե­րի ու­սա­նող­նե­րը, ոչ դա­սա­խոս­ներն են դա­սա­դուլ ա­նում, վկա­յում է, որ ոչ պար­տա­դիր դարձ­նե­լու օ­րի­նագ­ծի ըն­դուն­ման դեպ­քում ոչ ու­սա­նող­նե­րը, ոչ դա­սա­խոս­նե­րը չեն ցան­կա­նա­լու բու­հե­րում «Հա­յոց լե­զու», «Հայ գրա­կա­նու­թյուն» և «Հա­յոց պատ­մու­թյուն» սո­վո­րել ու սո­վո­րեց­նել, որ­քան էլ նա­խա­րա­րու­թյու­նը մե­ծա­հո­գա­բար թույլ է տա­լիս բու­հե­րին «ո­րո­շե­լու ու­սում­նա­կան և գի­տա­կան ծրագ­րե­րի բո­վան­դա­կու­թյու­նը» և «բու­հի գի­տա­կան խոր­հուր­դը կա­րող է ո­րո­շում կա­յաց­նել, որ այս ա­ռար­կա­նե­րը պար­տա­դիր պետք է դա­սա­վանդ­վեն բո­լոր ֆա­կուլ­տետ­նե­րում»։

Կարդացեք նաև

Նիկոլ Փաշինյանը Սփյուռքի գործերի հանձնակատարներ է նշանակել

• 20:55 30.05.2024

Նիկոլ Փաշինյանն ապացուցում է, որ սովետական պատմագիտության մեջ է մնացել. Արմեն Աշոտյան

• 19:35 30.05.2024

«Եթե իրենց «օրենսդրական նախաձեռնությունը» կունենա հետադարձ ուժ, թող անեն եւ քրեականացումը սկսեն հենց իրենցից». Մարգարիտ Եսայանը՝ Արթուր Հովհաննիսյանին

• 17:33 30.05.2024

Պար­տա­դիր ու­սուց­ման ցան­կում են նաև բնա­պահ­պա­նու­թյու­նը, քաղ­պաշտ­պա­նու­թյու­նը, ֆիզ­կուլ­տու­րան: Ոչ մե­կին չե՞ն խան­գա­րում: Ին­չո՞ւ հա­յե­ցո­ղա­կան չեն դառ­նում: Կամ՝ նու՞յնն է, ինչ սո­վո­րում ես 6, 16 ու 26 տա­րե­կա­նում: Ըն­կալ­ման ու աշ­խար­հըն­կալ­ման տե­սա­կե­տից: Մա­կար­դա­կի տար­բե­րու­թյուն չկա՞: Իսկ կա՞ ըն­կա­լում, որ բու­հում ոչ թե լե­զու են սո­վո­րում, այլ՝ լեզ­վով են սո­վո­րում, ո­րով­հետև լե­զուն ձևա­վո­րում է մտա­ծո­ղու­թյուն: Ու ո՞վ է ա­սում, որ բու­հում նո­րից գո­յա­կան, ա­ծա­կան, դե­րա­նուն, բայ ու դեր­բայ սո­վո­րեն, որ 12 տա­րի սո­վո­րել են դպ­րո­ցում: Կան գրագ­րու­թյուն, ո­ճա­բա­նու­թյուն, հռե­տո­րա­կան ար­վեստ, բա­նա­վոր ու գրա­վոր խոս­քի զար­գա­ցում: Պոե­զիա ու գրա­կա­նու­թյուն, որ պետք է ոչ միայն սո­վո­րել, այլև սո­վո­րել սի­րել ու հաս­կա­նալ: Ե­թե չես սի­րում քո լե­զուն ու գրա­կա­նու­թյու­նը, չգի­տես քո պատ­մու­թյու­նը, չես սի­րե­լու ոչ մի ու­րիշ լե­զու, չես հաս­կա­նա­լու ու­րի­շի գրա­կա­նու­թյու­նը ու չես ըն­կա­լե­լու ու­րի­շի պատ­մու­թյու­նը: Կղ­զիա­նա­լու ես քո ծո­վից ծով Հա­յաս­տա­նից մնա­ցած մի կտոր հո­ղի վրա, տգի­տու­թյան չի­նա­կան պա­րիս­պը ոչ մի բարձր տեխ­նո­լո­գիա չի քան­դե­լու:

Ա­նա­հիտ Ա­ԴԱ­ՄՅԱՆ

Հոդվածն ամբողջությամբ՝ «Իրատես» թերթի այսօրվա համարում