Էներգետիկ համաձայնագրերից և աշխարհաքաղաքական զգուշավորությունից բթացած՝ Եվրոպայի արձագանքը Ադրբեջանի ագրեսիային երկար ժամանակ թույլ է եղել:
Լորդ Մարկ ՄաքԻնեսը, որը Միացյալ Թագավորության Լորդերի պալատի անդամ է և Հայաստանի հարցերով միջկուսակցական խորհրդարանական խմբի փոխնախագահ, ուշագրավ հոդված է հրապարակել «Politico»-ում, որը ձեզ ենք ներկայացնում:
Ապրիլի 24-ին աշխարհի հայերը հարգանքի տուրք էին մատուցում 1915 թվականի ցեղասպանության ժամանակ զոհված 1.5 միլիոն զոհերի հիշատակին: Սակայն ԵՄ արտաքին քաղաքականության ղեկավար Կայա Կալասը հաջորդ օրը ընտրեց Ադրբեջանը` իր այցելության համար, ակնհայտորեն չայցելելով հարևան Հայաստան՝ տարածաշրջանային շրջագայության շրջանակներում:
Կարդացեք նաև
Ի՞նչ ուղերձ է հղում սա, երբ Եվրոպայի գլխավոր դիվանագետը ժպտում է տեսախցիկների առջև Բաքվում, մինչդեռ հայ քաղաքացիները պսակներ են դնում զոհերի համար Երևանում: Ինչո՞ւ Կալասը այդքան զգայուն օրը պիտի ընտրեր Ադրբեջան այցելելու համար:
Անհարմար պատասխանը հանգում է էներգետիկ քաղաքականությանը:
Եվրոպացի պատգամավորները շտապեցին արտահայտել իրենց հիասթափությունը Կալասի ուղևորության կապակցությամբ. «Դուք այցելում եք ավտորիտար ռեժիմ Բաքվում և խուսափում Երևանի ժողովրդավարությունից: Մինչ Ադրբեջանը մերժում է մեր արժեքները, Հայաստանը մոտենում է Եվրոպական Միությանը», – գրել է Բունդեսթագի նախկին անդամ Միխայել Ռոթը: «Սկանդալային էր իմանալ, որ ԵՄ Բարձր ներկայացուցիչը ճանապարհորդում է Ադրբեջան ապրիլի 25-ին, մինչդեռ հայ բանտարկյալները մնում են Բաքվի բանտերում», – նշեց ֆրանսիացի օրենսդիր Իզաբել Սանտյագոն:
Ցավը ավելի սուր է դառնում Հայաստանի և Ադրբեջանի այսօրվա կտրուկ հակադրության պատճառով:
Վերջին ութ տարիների ընթացքում Հայաստանը անցել է ժողովրդավարական վերածննդի միջով: 2018 թվականի «Թավշյա հեղափոխությունից» հետո երկիրը ձեռնարկեց բարեփոխումներ՝ կոռուպցիայի դեմ պայքարելու և օրենքի գերակայությունը ամրապնդելու համար: Եվ ընդամենը անցյալ ամիս այն ընդունեց օրենք՝ ԵՄ անդամակցության գործընթացը սկսելու համար, արտացոլելով ժողովրդական պահանջը՝ Հայաստանի ապագան կապել Եվրոպայի հետ:
Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի կառավարությունը, որը իշխանության եկավ բողոքի ցույցերի շնորհիվ, համահունչ է եվրոպական արժեքների հետ: Եվ այժմ Երևանը հյուրընկալում է ԵՄ դիտորդական առաքելությանն իր սահմաններին, մինչ ակտիվորեն ձգտում է հեռանալ Ռուսաստանից և հաստատել ավելի խորը գործընկերություն Արևմուտքի հետ:
Կարճ ասած, Հայաստանը անում է այն ամենը, ինչ ԵՄ-ն խնդրել էր իր արևելյան գործընկերներից. ընտրել ժողովրդավարություն, ընդունել բարեփոխումներ, նայել դեպի Արևմուտք:
Ի հակադրություն սրա, նախագահ Իլհամ Ալիևի օրոք Ադրբեջանը վերածվել է բնորոշ ավտոկրատիայի: Բաքվում իշխանությունը կենտրոնացված է մեկ ընտանիքի ձեռքում. անհամաձայնությունը ճնշվում է, լրագրողները բանտարկվում են, ընտրությունները ձևական են: 2024 թվականի փետրվարին Ալիևը ապահովեց հինգերորդ ժամկետը ձայների 92 տոկոսով՝ ընտրություններ, որոնք դիտորդները նկարագրեցին որպես կեղծ: Նրա ռեժիմը նույնիսկ նշանակեց իր կնոջը փոխնախագահ:
Միևնույն ժամանակ, միջազգային ասպարեզում Բաքուն եղել է անամոթաբար ագրեսիվ: 2020 թվականին այն սանձազերծեց պատերազմ Լեռնային Ղարաբաղի էթնիկ հայերի դեմ՝ խախտելով փխրուն հրադադարը: Հետագայում ադրբեջանական ուժերը շրջափակեցին և հարձակվեցին տարածաշրջանի վրա, որը հանգեցրեց կայծակնային ռազմական հարձակման, որը ստիպեց ավելի քան 100,000 հայ քաղաքացիների փախչել իրենց նախնիների տներից՝ հումանիտար աղետ, որը ծավալվեց իրական ժամանակում, մինչդեռ Եվրոպան դիտում էր:
Եվ մինչ այսօր Ադրբեջանը անօրինական կերպով պահում է հայ ռազմագերիներին և քաղաքացիական անձանց որպես պատանդներ:
Չնայած այս ամենին, այն ժամանակից ի վեր, երբ Եվրոպան ձգտում էր կտրվել ռուսական գազից, այն վերաբերվել է Ադրբեջանին որպես ցանկալի գործընկերոջ: ԵՄ-ն 2022 թվականին Բաքվի հետ ստորագրեց էներգետիկ հուշագիր՝ նպատակ ունենալով կրկնապատկել գազի ներմուծումը: Եվ Ալիևի կողքին կանգնած՝ Եվրահանձնաժողովի նախագահ Ուրսուլա ֆոն դեր Լեյենը հայտնի կերպով գովաբանեց երկիրը որպես «հուսալի» մատակարար։
Թվում է, թե երբ Եվրոպան նայում է Կովկասին, ապա տեսնում է Ադրբեջանի նավթի և գազի հորերը, սակայն անտեսում է Հայաստանի ժողովրդավարությունը ու անվտանգությունը:
Ինչպես ֆրանսիացի ԵՄ պատգամավոր և Եվրոպական հարցերի նախկին նախարար Նաթալի Լուազոն էր նկատել. «Գնալ ավտոկրատիա, որը շարունակում է սպառնալ իր հարևանին՝ առանց նույն ուղևորության ընթացքում Հայաստան այցելելու, սխալ է… Բաքուն չարամիտ միջամտությամբ թիրախավորում է ԵՄ անդամ պետությանը և միանում Ռուսաստանին, մինչդեռ ժողովրդավարական Հայաստանը նայում է դեպի Եվրոպա»:
Նրա խոսքերը ընդգծում են աբսուրդ իրականություն: Թվում է, թե Realpolitik-ը գերազանցել է սկզբունքը, և ԵՄ-ն թվում է կեղծավոր, երբ հանդիմանում է ավտորիտարիզմը Եվրոպայի արևելքում, միևնույն ժամանակ համաձայնելով դրա հետ Հարավային Կովկասում:
Էներգետիկ գործարքներով և աշխարհաքաղաքական զգուշավորությամբ բթացած՝ միջազգային արձագանքը Ադրբեջանի ագրեսիային բավական երկար ժամանակ թույլ է եղել։ Սակայն եվրոպական անվտանգությունն ու արժեքները անբաժանելի են, և ԵՄ-ն չի կարող բացառություններ անել՝ չվնասելով իր բարոյական հեղինակությանը։
Վտանգված և սաղմնային ժողովրդավարությամբ Հայաստանին աջակցելը ոչ միայն ճիշտ է, այլև ծառայում է Եվրոպայի երկարաժամկետ շահերին` կայուն, կանոնների վրա հիմնված միջազգային կարգուկանոնի հաստատման գործում:
