Հրապարակվել է Հայաստանին առնչվող ՄԱԿ-ի խոշտանգումների դեմ կոմիտեի ամփոփագիրը, որի կարեւորագույն կետերը ներկայացնում ենք ստորեւ։
Դրական քայլեր
ՀՀ-ն վավերացրել է ՄԱԿ Քաղաքական և քաղաքացիական իրավունքների մասին դաշնագրի երկրորդ ընտրովի արձանագրությունը (մահապատժի վերացման վերաբերյալ) և Հռոմի ստատուտը։
Ընդունվել են նոր Քրեական և Քրեական դատավարության օրենսգրքեր, որոնք ընդգրկում են խոշտանգումների լայն սահմանում, չեն նախատեսում վաղեմության ժամկետներ ու ներման հնարավորություն այդ հանցագործությունների համար։
Կարդացեք նաև
Ստեղծվել է Քրեակատարողական բժշկական կենտրոն, փոխվել է ենթակայությունը՝ արդարադատության նախարարությունից առողջապահության նախարարությանը։
Ոստիկանության և դատական համակարգի բարեփոխումներ, ինչպես նաև մարդու իրավունքների ազգային ռազմավարություններ են իրականացվում։
Գլխավոր մտահոգություններ և առաջարկություններ
1. Խոշտանգումների սահմանում և պատժի խստություն
Չնայած նոր օրենսդրական կարգավորումներին, խոշտանգումների համար նախատեսված նվազագույն պատիժները համարժեք չեն հանցագործության լրջությանը։
2. Հիմնական օրինական երաշխիքներ
Կան խնդիրներ ազատությունից զրկված անձանց իրավունքների իրացման ոլորտում՝ իրավաբանական օգնություն, բժշկական զննում, հարազատներին տեղյակ պահելը։ Բացակայություններ կան նաև թարգմանությունների և անկախ բժշկական զննման ապահովման հարցում։
3. Ոստիկանության կողմից խոշտանգումներ և անհամաչափ ուժի կիրառություն
Մտահոգիչ են ցուցարարների նկատմամբ ուժի չարաշահման դեպքերը, այդ թվում՝ մահացու հետևանքներով։
4. Նախաքննության կալանքի չափազանց օգտագործում
Չնայած այլընտրանքային միջոցառումների առկայությանը, նախաքննության կալանքն ի գործ է դրվում չափազանց հաճախ։
5. Անհամապատասխան պայմաններ բանտերում և հոգեբուժարաններում
Նուբարաշենի և Artik-ի բանտերում պայմանները գնահատվում են խիստ անբավարար։ Պակասում են հոգեբուժական և առողջապահական մասնագետներ։
6. Բանակում ճնշումներ ու ինքնասպանություններ
Նշվել են մահվան դեպքեր ոչ մարտական պայմաններում, ներառյալ՝ հալածանքի հետևանքով։
7. Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտություն
Կան մեղադրանքներ՝ ադրբեջանցի գերիների նկատմամբ խոշտանգումների ու դաժան վերաբերմունքի վերաբերյալ։ Նշվում է անկախ և արդյունավետ քննության անհրաժեշտությունը։
8. Կանանց նկատմամբ գենդերային ու ընտանեկան բռնություն
Բարձր են դեպքերի թիվն ու չհայտարարվածության մակարդակը։ Հասանելիությունը ծառայություններին սահմանափակ է, հատկապես՝ հեռավոր վայրերում։
9. Մանկական բռնություն և ֆիզիկական պատիժ
Խորհուրդ է տրվում օրենսդրորեն արգելել ֆիզիկական պատիժները բոլոր միջավայրերում, ներառյալ՝ ընտանիքներում։
10. Խոշտանգումների զոհերի վերականգնում և փոխհատուցում
Պետությունը դեռևս չի հիմնել խոշտանգումների զոհերի վերականգնողական կենտրոններ։
Առաջարկներ
- Ապահովել անկախ և արդյունավետ քննություններ խոշտանգումների դեպքերում։
- Ամրապնդել ազգային կանխարգելման մեխանիզմների անկախությունը։
- Ընդլայնել անձնակազմի վերապատրաստում խոշտանգումների կանխարգելման հարցում։
- Հետևել ՄԱԿ-ի համապատասխան արձանագրություններին և սկզբունքներին՝ Մենդեսի, Ստամբուլի և Նելսոն Մանդելայի կանոններին։
