Ճապոնիայից Հայաստան ժամանած դոկտոր Յոշիակի Դեյմոն Հագիվարան բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտում համաշխարհային ներդրման համար շնորհվող պետական մրցանակի՝ 2024 թվականի դափնեկիրն է: Պետական մրցանակը ստանալուց առաջ, AIPLAB (ԷյԱյՓի ԼԱԲ) կոնսորցիումի հիմնադիր և արհեստական բանականության գործընկերային համակարգ հանդիսացող՝ LOCOMTEC (ԼոքոմԹեք) լաբորատորիայի նախագահ դոկտոր Հագիվարան Viva-ի կենտրոնական գրասենյակ է այցելել մրցանակաբաշխության առթիվ կազմակերպված մամուլի ասուլիսի մասնակցելու համար: Նա ներկայացրել է մասնագիտական հարուստ փորձը և հաջողության իր ճանապարհը: Ասուլիսին մասնակցել են դոկտոր Հագիվարան, Հայաստանի բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարի տեղակալ Ռուբեն Սիմոնյանը, Viva-ի գլխավոր տնօրեն Արմեն Ավետիսյանն ու «Սինոփսիս Արմենիա» ընկերության տնօրեն և մրցանակաբաշխության գործադիր խորհրդի նախագահ Հովիկ Մուսայելյանը:
Ռուբեն Սիմոնյանը ողջույնի խոսքում բարձր գնահատելով դոկտոր Հագիվարայի մեծ ներդրումը բարձր տեխնոլոգիական ոլորտի զարգացման գործում՝ նշել է, որ տարիներ շարունակ Հայաստանը ձգտում է ճանաչելի դառնալ տեխնոլոգիական աշխարհում՝ վերածվելով տարածաշրջանային տեխնոլոգիական հաբի, իսկ Հագիվարայի անցած ճանապարհը, երազանքների հասնելու վճռականությունն ու կամքը վառ ապացույցն են այն բանի, որ նպատակասլացության և համատեղ ջանքերի շնորհիվ հնարավոր է այն իրականություն դարձնել: «15 տարի մենք հարգանքի ու շնորհակալության խոսքեր ենք ուղղում մարդկանց, որոնք մեծ ներդրում են ունեցել տեխնոլոգիաների աշխարհում։ Մյուս կողմից՝ 15 տարի անընդմեջ թիմն աշխատում է, որպեսի նրանց ու նրանց գործը ճանաչելի դարձնի Հայաստանում։ Տարիների այս աշխատանքը երազանքի ու այդ երազանքն իրականություն դարձնելու մասին է։ Մենք ցանկանում ենք Հայաստանը դարձնել տեխնոլոգիական հաբ, տաղանդների հաբ։ Այս ճանապարհը, որ մենք անցնում ենք, դա մի քանի տարվա ճանապարհ չէ, դա 15 և ավելի տարիների քրտնաջան աշխատանք է պահանջում», – ասել է Բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարի տեղակալը:
Կարդացեք նաև
27 տարեկանում ֆիզիկայի ոլորտում դոկտորի կոչում ստացած, հետագա կյանքը գիտությանը նվիրած և բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտում կարևոր փոփոխություններ կատարած պարոն Հագիվարան մեր երկրում է՝ աշխարհում արդեն որոշակի հնչեղություն ստացած և հեղինակություն վայելող մրցանակաբաշխության շնորհիվ:
«Կան իրադարձություններ, որոնց թողած երկարաժամկետ ազդեցությունը դժվար է գնահատել մեկ ասուլիսի շրջանակում: Արդեն 15 տարի անընդմեջ, պատիվ ունենք Viva-ի այս դահլիճում ընդունելու Global High-Tech-ի դափնեկիրներին: Սա ոչ թե ուղղակի մրցանակաբաշխություն է, այլև բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտում ներդրված ահռելի փորձի ներկայացում: Դափնեկիրներից յուրաքանչյուրի անցած ուղին խելացի ապագա կառուցելու յուրօրինակ ուղեցույց է՝ աշխարհի բոլոր երկրների համար»,- նշել է Viva-ի գլխավոր տնօրեն Արմեն Ավետիսյանը: «Դոկտոր Հագիվարա, ողջունում ենք Ձեզ՝ այս այցն ընդունելով որպես կարևոր պատգամ. նպաստել ՏՏ ոլորտում առկա ներուժի շարունակական բացահայտմանը, այս ոլորտում մեր երկրի՝ արդեն իսկ ձեռք բերած վարկանիշի բարձրացմանը, գնահատել կայուն կապիտալի՝ գիտելիքի դերը և հետևողական քայլերով շարժվել աշխարհի զարգացման տեմպին համընթաց՝ փորձելով գերազանցել այն: Շնորհակալ ենք, որ այսօր այստեղ եք, ինչը մեզ համար մեծ պատիվ է», – հավելել է Ավետիսյանը:
15 տարի շարունակ, Global High-Tech պետական մրցանակի գլխավոր գործընկերը Viva-ն է՝ Հայաստանում հեռահաղորդակցության առաջատար օպերատորը, իսկ նախաձեռնողն ու աջակիցը՝ «Սինոփսիս Արմենիա» ընկերությունը: Հաջողված գործակցության արդյունքում, տարբեր տարիների մեր երկիր են ժամանել համաշխարհային առաջատարներ, որոնց շնորհիվ էական փոփոխություններ են արձանագրվել բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտում, մարդկանց կյանքում և համաշխարհային տնտեսության մեջ:
««Սինոփսիս» ընկերությունը Հայաստանում ցույց է տվել իր հանձնառությունը խթանելու նորարարությունները՝ ինչպես գլոբալ համագործակցության, այնպես էլ ճարտարագետների հաջորդ սերնդի մեջ ներդրումներ կատարելու միջոցով: Մեզ համար պատիվ է շարունակել աջակցել «Բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտում համաշխարհային ներդրման համար ՀՀ պետական մրցանակի ծրագրին, ինչպես նաև մեր մյուս ծրագրերին, ինչպիսիք են ՏՏ ոլորտի կրթական պարգևը և Միջազգային միկրոէլեկտրոնիկայի օլիմպիադան», – ասել է «Սինոփսիս Արմենիա»-ի տնօրեն և մրցանակաբաշխության գործադիր խորհրդի նախագահ Հովիկ Մուսայելյանը: «Մեզ համար նաև պատիվ է Հայաստանում հյուրընկալել ամենամյա «Համաշխարհային բարձր տեխնոլոգիաների մրցանակի» տասնհինգերորդ դափնեկիր, AIPLAB կոնսորցիումի հիմնադիր և արհեստական բանականության գործընկերային համակարգ հանդիսացող LOCOMTEC AIPS լաբորատորիայի նախագահ դոկտոր Յոշիակի Դեյմոն Հագիվարային», – եզրափակել է Հովիկ Մուսայելյանը։
Global High-Tech-ի 15-րդ դափնեկիր Յոշիակի Հագիվարան ներկայացրել է իր գործունեության ամենակարևոր դրվագներն ու ուղղությունները, իր մասնակցությամբ իրականացված նախագծերն ու տեխնոլոգիական հիմնական ձեռքբերումները: «Իմ ընտանիքի համար արտառոց երևույթ է արտերկիր մեկնելը: Հայաստանում այցելել ենք տաճարներ, թանգարաններ, ծանոթացել ենք ձեր հին մշակույթին», – ասել է Հագիվարան: Հագիվարան նշել է, որ մշտապես կարևորում է միջմշակութային շփումները, տարբեր ազգերի մշակույթներին առչվելն ու լավագույնը վերցնելը: Անընդհատ սովորելը նրա համար կենսակերպ է եղել՝ լինի դա օտար լեզու թե մասնագիտական գիտելիք: Նորարար տեխնոլոգիաների հանդեպ հետաքրքրությունը սկիզբ է առել մուլֆիլմերից: Այսպես՝ կիսահաղորդիչների ոլորտը դարձավ նրա կյանքի հիմնական զբաղմունք և նա էական դերակատարություն ունեցավ PlayStation-ի ստեղծման գործում: Հագիվարայի խոսքով՝ գալով Հայաստան՝ նա տեսել է, որ այստեղ աշխատում են մարդիկ, ովքեր երազում են երկիրը բերել զարգացման նոր մակարդակի: Միևնույն ժամանակ, դափնեկիրը կարևորել է մարդկանց պատասխանատվությունը՝ բնությունն անաղարտ պահելու հարցում: Անդրադառնալով Viva-ին որպես ՏՀՏ ոլորտում առաջատար ընկերության՝ Global High-Tech-ի 15-րդ դափնեկիրն ներկայացրել է իր կարգախոսը՝ ձգտել ավելիին ու երբեք չհանձնվել:
Հայաստանում դոկտոր Հագիվարայի այցը հագեցած է պետական տարբեր գերատեսչություններ, բուհեր, կրթական հեղինակավոր կենտրոններ շրջայցով և դասախոսություններով: Ի դեպ, գործընկեր կազմակերպությունները՝ Viva-ն և «Սինոփսիս Արմենիա»-ն, համատեղ հաջողված ծրագրեր են իրականացրել նաև այդ կենտրոններում՝ երիտասարդ սերնդի համար կրթության լավագույն միջավայր ստեղծելու նպատակով: Հագիվարան շրջայցն ավարտելու է Վանաձորի ՔՈԱՖ ՍՄԱՐԹ կենտրոն այցելությամբ՝ Silicon Mountains 2025 Lori համաժողովին ու ցուցահանդեսին նախատեսված հիմնական զեկույցով:
Նախորդ օրը, ավանդույթի համաձայն՝ ՀՀ կառավարությունում անցկացվել է «Բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտում համաշխարհային ներդրման համար Հայաստանի Հանրապետության պետական մրցանակ» թեմային նվիրված՝ նամականիշով փոստային բացիկի և հատուկ ծրարի մարման արարողությունը:
Որպես Global High-Tech մրցանակաբաշխության գլխավոր գործընկեր՝ Viva-ն 15 տարվա ընթացքում հատկացրել է ավելի քան 297 մլն դրամ: Հիմքում համոզմունքն է, որ երկրի զարգացման համար կարևոր է պետություն-մասնավոր հատված համագործակցությունը, հատկապես՝ երկրի մրցակցային առավելությունը հանդիսացող ոլորտների զարգացման առումով:
15 տարվա ընթացքում, է Global High-Tech մրցանակաբաշխության շրջանակում, Հայաստան են այցելել այնպիսի գիտնականներ, ինչպիսիք են «Intel» /«Ինտել»/ կորպորացիայի գլխավոր գործադիր տնօրեն և նախագահ Քրեյգ Ռ. Բարեթը (2010), Կիսահաղորդչային արդյունաբերության մասնագետների միության նախագահ, «Hitachi» /«Հիտաչի»/ ընկերության նախկին գործադիր տնօրեն Ցուգիո Մակիմոտոն (2013), «Open-Root» /«Օուփեն ռութ»/ կազմակերպության գլխավոր տնօրեն, համացանցի առաջամարտիկներից մեկը՝ Լուի Պուզենը (2016), «Nest Labs» /«Նեսթ Լաբս» /ընկերության հիմնադիր, «iPod» /«այՓոդ»/ ապրանքանիշի հեղինակ Թոնի Ֆադելը (2017), «Adobe» /«Ադոբի»/ ընկերության նախագահ Շանթանու Նարայենը (2022), «Infosys» /«Ինֆոսիս»/ ընկերության հիմնադիր Նարայանա Մուրտին (2023) և այլք:
Դր․ Յոշիակի Դեյմոն Հագիվարա
AIPLAB կոնսորցիումի հիմնադիր, Արհեստական բանականության գործընկեր համակարգի LOCOMTEC AIPS լաբորատորիայի նախագահ, IEEE մշտական անդամ (IEEE Life Fellow), AAIA անդամ, Կալիֆորնիայի տեխնոլոգիական ինստիտուտի (Caltech) նշանավոր շրջանավարտ
Յոշիակի Դեյմոն Հագիվարան ծնվել է 1948 թվականի հուլիսի 4-ին` Ճապոնիայի Կիոտո քաղաքում։
1965 թվականին, 17 տարեկանում, նա տեղափոխվել է ԱՄՆ-ի Կալիֆորնիա նահանգի Ռիվերսայդ քաղաք՝ ավագ դպրոցում սովորելու համար։ Նա ավարտել է ԱՄՆ-ի Փասադենայում գտնվող Կալիֆորնիայի տեխնոլոգիական ինստիտուտը (Caltech)՝ ստանալով գերազանցությամբ բակալավրի աստիճան (BS) 1971 թվականին, մագիստրոսի (MS) աստիճան՝ 1972 թվականին, և էլեկտրատեխնիկայի ոլորտում ֆիզիկայի մասնագիտացմամբ դոկտորի (PhD) կոչում՝ 1975 թվականին: 1975 թվականին նա միացել է Sony ընկերությանը և սկզբում զբաղվել պատկերի սենսորների վաղ մշակմամբ։ 1975-2008 թվականներին Sony-ում աշխատելու ընթացքում նա ներգրավված է եղել պատկերի սենսորների և թվային տեսախցիկի չիպ-սեթի վաղ մշակումներում, ներառյալ ADC, DRAM, բարձր արագությամբ Cache SRAM բուֆերային հիշողության չիպերը, միկրոկոնտրոլերների չիպերն ու իրական ժամանակի բարձր արտադրողականության պրոցեսորները։ Նախքան 2008 թվականին Sony-ից թոշակի անցնելը, նա ընդգրկվել է PS2 և PS3 PlayStation խաղային կոնսոլների չիպ-սեթերի մշակման աշխատանքներում։ Sony-ում իր ծավալած գործունեության համար պարոն Հագիվարան հրավիրվել է ելույթ ունենալու հետևյալ միջազգային գիտաժողովներում՝ CCD1979 (Էդինբուրգ, Շոտլանդիա, ՄԹ), ECS1980 (Սենթ Լուիս, ԱՄՆ), ESSCIRC2001 (Վիլախ, Ավստրիա), ESSCIRC2008 (Էդինբուրգ, Շոտլանդիա, ՄԹ) և ISSCC2013 (Սան Ֆրանցիսկո, ԱՄՆ)։
1992 թվականին նա եղել է JEDEC հիշողության ստանդարտացման կոմիտեի անդամ, ինչպես նաև՝ Միջազգային ստանդարտների կոմիտեի (IEC) IEC TC47 Տեխնիկական հանձնաժողովի նախագահ։
Պարոն Հագիվարան նաև եղել է Միջազգային ծրագրային կոմիտեի նախագահ և Գործառնական կոմիտեի անդամ IEEE Electron Device Society (EDS) -ի կողմից հովանավորվող ICMTS կոնֆերանսներում և IEEE Solid State Circuits Society (SSCS) -ի կողմից հովանավորվող ISSCC կոնֆերանսներում, որտեղ նա նաև շարունակաբար եղել է IEEE ISSCC Ասիական կոմիտեի նախագահ և ISSCC Միջազգային տեխնիկական ծրագրերի (international technical program (ITC)) ղեկավար: Պարոն Հագիվարան շարունակաբար եղել է նաև PC-ի և OC-ի անդամ, ինչպես նաև IEEE Համակարգչային ընկերակցության (CS) կողմից հովանավորվող Cool Chips միջազգային կոնֆերանսի խորհրդատվական հանձնաժողովի անդամ:
1998 – 1999 թթ․ նա եղել է Կալիֆորնիայի տեխնոլոգիական ինստիտուտի (Caltech) էլեկտրատեխնիկայի և կիրառական ֆիզիկայի դեպարտամենտների հրավիրյալ պրոֆեսոր։
2003-2006 թթ․ եղել է Ճապոնիայի Կիրյու քաղաքի Գունմա համալսարանի էլեկտրատեխնիկայի դեպարտամենտի հրավիրյալ պրոֆեսոր։
2009-2017 թթ․ նա աշխատել է որպես Ճապոնիայի Կյուշու կղզու Կումամոտո քաղաքի Սոջո համալսարանի Տեղեկատվական գիտության և տեխնոլոգիայի դեպարտամենտի լրիվ դրույքով պրոֆեսոր և ներկայումս հատուկ նշանակված պրոֆեսոր է Սոջո համալսարանի նախագահի գրասենյակում։
2008 թ․-ին պարոն Հագիվարան հիմնադրել է AIPLAB կոնսորցիումը և աշխատել որպես Արհեստական բանականության գործընկեր համակարգի (AIPS) լաբորատորիայի նախագահ, որը ոչ առևտրային հետազոտական կազմակերպություն է (NPO) գրանցված Ճապոնիայի Կանագավայի պրեֆեկտուրալ կառավարության կողմից 2008 թվականին։ Մինչ օրս նա շարունակում է լինել Ճապոնիայի Ածուգի քաղաքում գտնվող LOCOMTEC AIPS լաբորատորիայի նախագահը՝զբաղվելով AI Robot Clean Energy SDGs (մաքուր էներգիայի և կայուն զարգացման նպատակներին ուղղված արհեստական բանականությամբ ռոբոտների) համակարգային լուծումների մշակմամբ։ Պարոն Հագիվարան եղել է Կիսահաղորդչային արդյունաբերության մասնագետների միության (SSIS) Կրթական հանձնաժողովի նախագահը և մինչ օրս շարունակում է իր գործունեությունը որպես անդամ։ Նա Կալտեքի (Caltech) պատվավոր շրջանավարտ է, AAIA անդամ, IEEE մշտական անդամ և IEEE EDS, IEEE SSCS, IEEE CS, IEEE գերհաղորդականության խորհրդի, IEEE նանոտեխնոլոգիայի խորհրդի, IEEE սենսորների խորհրդի և IEEE համակարգերի խորհրդի անդամ:
