«Միջազգային քրիստոնեական համերաշխություն» իրավապաշտպան կազմակերպության հոդվածը՝ թարգմանաբար
Մարդու իրավունքների պաշտպանները պահանջում են, որ Ադրբեջանն ազատ արձակի իր երկրում պահվող բոլոր հայ գերիներին, այդ թվում՝ Արցախի նախկին պետական նախարար Ռուբեն Վարդանյանին։ Վերջինիս որդին՝ Դավիթ Վարդանյանը, այժմ դիմում է ԱՄՆ նախկին նախագահ Դոնալդ Թրամփին՝ միջամտելու խնդրանքով։
2023 թվականին գերեվարված Վարդանյանը դարձել է Ադրբեջանի դեմ հայերի դիմադրության խորհրդանիշ՝ Բաքվում իր մյուս գերիների հետ միասին ենթարկվելով դաժան պայմանների։
Շարժիչ և հուզիչ ուղերձում Ռուբեն Վարդանյանի որդին՝ Դավիթ Վարդանյանը, կոչ է անում ԱՄՆ նախկին նախագահ Դոնալդ Թրամփին օգտագործել իր քաղաքական ազդեցությունը՝ հորն ու մյուս հայ գերիներին Ադրբեջանի կալանքից ազատելու համար։
Կարդացեք նաև
«Հայրիկս արդեն ավելի քան 550 օր բանտում է միայն այն պատճառով, որ քրիստոնյա է»․ այս վերնագրով է հանդես եկել Դավիթ Վարդանյանի հոդվածը Fox News-ում։ Նամակում նա հիշեցնում է Թրամփին իր խոստումը՝ «պաշտպանել Ադրբեջանում և դրանից դուրս հալածվող հայ քրիստոնյաներին» և կոչ է անում ճնշում գործադրել Բաքվի ռեժիմի վրա՝ գերիներին ազատ արձակելու նպատակով։
Ռուբեն Վարդանյանը՝ ազդեցիկ գործարար և բարեգործ, ով 2022 թ․ նոյեմբերից մինչև 2023 թ․ փետրվար զբաղեցրել է Արցախի պետական նախարարի պաշտոնը, ներկայումս կանգնած է Ադրբեջանի դատարանի առաջ։
Նա գերեվարվել է ադրբեջանական ուժերի կողմից՝ Արցախի էթնիկ զտման ընթացքում։ Սկզբից ի վեր նրա դեմ առաջադրվել են ահաբեկչության հետ կապված մեղադրանքներ։ Սակայն 2024 թ․ դեկտեմբերին Բաքվի դատախազությունը ներկայացրել է նոր տասնյակ մեղադրանքներ, այդ թվում՝ «անջատողականության» և յուրացման մեղադրանքներ։ Վարդանյանին սպառնում է ազատազրկում ողջ կյանքի ընթացքում։ Նա կտրականապես հերքում է բոլոր մեղադրանքները։
Սարսափեցնող բացահայտումներ ՄԱԿ-ի հատուկ միջոցառման ժամանակ
Վարդանյանի գործը ընդամենը սառցալեռի գագաթն է։ Մարդու իրավունքների կազմակերպությունների տվյալներով՝ Ադրբեջանում առնվազն 23 հայեր են պահվում, որոնց թվում են Արցախից նախկին և ներկայիս ութ ղեկավարներ։ Ավելի մտահոգիչն այն է, որ առնվազն 80 մարդ համարվում է հարկադրաբար անհետացած։
Մարդու իրավունքների փորձագետներն այս գերիներին նկարագրում են որպես «պատանդներ», որոնց Ադրբեջանը օգտագործում է որպես բանակցային գործիք Հայաստանի հետ խաղաղության գործընթացում։ Վերջերս ներկայացված Բաքու-Երևան խաղաղության պայմանագրի նախագծում գերիների ազատ արձակման մասին դրույթներ չկան, ինչն արժանացել է խիստ քննադատության՝ հատկապես հայկական ընդդիմության կողմից։
Խոշտանգումներ և վատ վերաբերմունք՝ փակ դռների հետևում
ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների խորհրդի 58-րդ նստաշրջանի շրջանակներում Ժնևում կազմակերպված միջոցառման ժամանակ, որն անցկացվել է «Քրիստոնեական համերաշխություն» կազմակերպության կողմից, բացահայտվել են հայ գերիների կալանքի պայմանների վերաբերյալ ցնցող մանրամասներ։ Քննարկումը վարել է CSI-ի հանրային պաշտպանության գծով տնօրեն Ջոել Վելդկամպը։
Արդեն ազատված գերիների վկայություններով՝ Ադրբեջանում տարածված են բռնությունները, կեղծ մահապատիժները և մշտական ֆիզիկական ու հոգեբանական ճնշումները։ «Նույնիսկ Բաքվում ընթացող դատավարությունների տեսագրություններում կարելի է տեսնել բռնության հետքեր այդ տղամարդկանց դեմքերին»,- ասել է մարդու իրավունքների միջազգային փաստաբան Արփինե Ավետիսյանը։
Վիճակը կտրուկ վատթարացել է այն բանից հետո, երբ Ադրբեջանը արգելել է Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեին՝ միակ արտաքին դիտորդ կազմակերպությանը, շարունակել իր մանդատը երկրում։ Դա բացառել է անկախ վերահսկողության վերջին հնարավորությունը։
Դատավարություններ, ոչ թե արդարադատություն
Այս պահին 23 հայ գերիներից 16-ը կանգնած են Բաքվի ռազմական դատարանի առաջ։ «Այս մարդիկ խաղաղ բանակցությունների մասնակիցներն էին, միջազգային գործընթացի մասնիկ։ Հիմա նրանց դատում են որպես ահաբեկիչների»,- ասել է Մարդու իրավունքների միջազգային ֆեդերացիայի նախկին գլխավոր քարտուղար Ֆիլիպ Կալֆայանը։
Նրանց մեղադրանքները տատանվում են ցեղասպանությունից մինչև ահաբեկչություն։ CSI միջոցառման ժամանակ գերիների ընտանիքներին ներկայացնող իրավաբան Սիրանուշ Սահակյանը հայտարարեց, որ ադրբեջանական արդարադատական համակարգը «աշխարհի ամենակախյալ և ամենակոռումպացվածներից մեկն է»։
«Ադրբեջանում համակարգային հակահայության պայմաններում որևէ դատավոր չի կարող արդար դատավճիռ արձակել»,- նշել է Սահակյանը՝ միջազգային փորձագետների և դիվանագետների ներկայությամբ։
Դատավարությունները փակ դռների հետևում են, խիստ վերահսկողության ներքո։ Նպատակը Ադրբեջանի քարոզչական օրակարգի ամրապնդումն է և քննադատական ձայների լռեցումը։ Բոլոր բանախոսները կոչ են արել ազատ արձակել գերիներին։ Նրանց կոչին միացել է նաև Լորդ Դեյվիդ Ալթոնը՝ տեսաուղերձով։
Վճռական քննադատություն ՄԱԿ-ի աշխատանքային խմբին
CSI միջոցառման ամենախոցելի պահերից մեկը եղել է ՄԱԿ-ի կամայական կալանքի վերաբերյալ աշխատանքային խմբի զեկույցի քննադատությունը։ Զեկույցում նշվում էր, որ Ռուբեն Վարդանյանի կալանքը կամայական չէ։ Այս պնդումն առաջացրել է «ուժեղ հակադարձում» միջոցառման բանախոսների կողմից։
Փորձագետներն արձանագրել են, որ զեկույցը անտեսել է հակամարտության լայն համատեքստը և հակասել բազմաթիվ միջազգային զեկույցների, որոնք փաստում են Ադրբեջանում հայերի նկատմամբ էթնիկ խտրականությունը։ Նրանք ընդգծել են, որ Ադրբեջանը սխալ է մեկնաբանել զեկույցը՝ իբր դատարանների օրինականությունը հաստատելու նպատակով, մինչդեռ հումանիտար ճգնաժամը շարունակվում է։
Մարդկային գինը՝ էթնիկ և կրոնական հակամարտության պայմաններում
Հայ գերիների հարցը, որ քննարկվել է CSI միջոցառման ընթացքում, սերտորեն կապված է 2023 թ․ սեպտեմբերին տեղի ունեցած Արցախի ամբողջ հայ բնակչության բռնի տեղահանության հետ։ Երեք տարի տևած պայքարից հետո, որը ներառել է երկու ռազմական հարձակում և իննամսյա շրջափակում, հայկական քրիստոնեական բնակչությունը վտարվել է իր պատմական հայրենիքից։
Թեև դիվանագիտական ջանքերը շարունակվում են, CSI միջոցառման արձագանքը ցույց է տալիս, որ գերիները մոռացված չեն։ Դավիթ Վարդանյանի և մյուս գերիների ընտանիքների համար մեկ բան ակնհայտ է՝ միջազգային ճնշումը պետք է շարունակվի, քանի դեռ ուշ չէ։
