ՏԱՂԱՆԴԱՎՈՐ ԴԱՇՆԱԿԱՀԱՐ, ԵՐԳԵՀՈՆԱՀԱՐ ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆԻ ՄԵՆԱՀԱՄԵՐԳԻՑ ՀԵՏՈ ԻՐ ՄՏՈՐՈՒՄՆԵՐՈՎ ՄԵԶ ՀԵՏ ԿԻՍՎԵՑ ԳԱԱ ԱՐՎԵՍՏԻ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏԻ ՏՆՕՐԵՆ, ԱՐՎԵՍՏԱԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ԴՈԿՏՈՐ,ՊՐՈՖԵՍՈՐ, ՀՀ ԱՐՎԵՍՏԻ ՎԱՍՏԱԿԱՎՈՐ ԳՈՐԾԻՉ ԱՆՆԱ ԱՍԱՏՐՅԱՆԸ
– Oրերս Առնո Բաբաջանյան համերգասրահում տեղի ունեցավ Հովհաննես Մանուկյանի հերթական մենահամերգը՝ «Դաշնամուրային և երգեհոնային երաժշտության երաժշտական հորիզոնները» խորագրով: Խնդրում եմ կիսվեք Ձեր տպավորություններով:
Կարդացեք նաև
– Ուրախությամբ պիտի նշեմ, որ մայրաքաղաքի երաժշտական կյանքի զարկերակը տրոփում է լիարժեք, և դասական երաժշտության համերգները տեղի են ունենում շատ հաճախակի: Տարբեր համերգասրահներում հանդես են գալիս հայ կատարողական արվեստի շնորհալի ներկայացուցիչները:
Սակայն նրանց շարքում իր կերպարով, իր օժտվածությամբ և առաքելությամբ առանձնանում է տաղանդավոր ու բազմակողմանիորեն օժտված երաժիշտ, Հայաստանի կոմպոզիտորների միության անդամ Հովհաննես Մանուկյանը, որը մեկ անհատականության մեջ միավորում է և՛ կոմպոզիտորին, և՛ երգեհոնահարին, և՛ դաշնակահարին: Եվ բնական է, որ նրա մենահամերգն ուրույն գույն հաղորդեց Երևանի համերգային ներկապնակին:
Խոստովանեմ՝ երաժշտական քննադատությունն իմ տարերքը չի և համերգների մասին ռեցենզիաներ ես չեմ գրում: Սակայն այս համերգը «թույլ չտվեց» չարտահայտվել: Ու նախքան համերգից իմ տպավորությունները ներկայացնելը՝ մի քանի խոսք ասեմ տաղանդավոր երաժշտի մասին:
Հովհաննես Մանուկյանի վերջին 15 տարիների ստեղծագործական ու կատարողական գործունեությունը ծավալվել է իմ աչքի առջև: Իմ գիտական ղեկավարությամբ՝ Երևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիայի ասպիրանտ Հովհաննես Մանուկյանը 2009 թվականին պաշտպանեց իր թեկնածուական ատենախոսությունը՝ «Ֆլեյտան հայ կոմպոզիտորների ստեղծագործության մեջ» թեմայով, և նրան շնորհվեց արվեստագիտության թեկնածուի գիտական աստիճան: Հովհաննեսի թեկնածուական ատենախոսության պաշտպանությանը ներկա էին նրա երկու դասախոսները, որոնցից յուրաքանչյուրն իր ասպարեզի երևալի դեմքերից էր: Խոսքս ՍՍՀՄ ժողովրդական արտիստ, կոմպոզիտոր էդվարդ Միրզոյանի և ՀՍՍՀ ժողովրդական արտիստ, երգեհոնահար Վահագն Ստամբոլցյանի մասին է: Երկուսն էլ (յուրաքանչյուրն իր մասով) հիացած էին Հովհաննեսի տաղանդով: Նրանցից յուրաքանչյուրը տեսնում էր Հովհաննեսին հենց իր ասպարեզում:
Ասպիրանտուրան ավարտելուց հետո Հովհաննեսը, Վահագն Ստամբոլցյանի հրավերով, սկսեց իր մանկավարժական գործունեությունը Երևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիայում՝ որպես նրա ասիստենտ, իսկ վերջինիս անժամանակ մահից հետո (5 հուլիսի 2011)՝ փոխարինեց նրան: Սակայն Հովհաննեսի՝ որպես երգեհոնի դասախոսի, մանկավարժական գործունեությունը շուտով ընդհատվեց: Էդվարդ Միրզոյանի խնդրանք-առաջարկով Հովհաննեսը 2013-ին աշխատանքի անցավ ՀՀ ԳԱԱ Արվեստի ինստիտուտի երաժշտության բաժնում՝ որպես գիտաշխատող:
Հովհաննեսի մենահամերգի ընթացքում ունկնդիրն առնչվեց բարձր արվեստին: Սա այն դեպքերից է, երբ կատարողը ոչ թե նվագում է համերգ տալու համար՝ այսինքն` ելույթին նախորդում է երկարատև ու տքնաջան նախապատրաստական աշխատանքը, այլ նա ունկնդրի ներկայությամբ զրուցում է գործիքի՝ տվյալ դեպքում՝ երգեհոնի ու դաշնամուրի, հետ:
Արտակարգ հետաքրքիր ու ներքին կուռ տրամաբանությամբ էր կազմված համերգի ծրագիրը: Մանուկյանն ընտրել էր այնպիսի կոմպոզիտորների ստեղծագործությունները, որոնք նաև փայլուն կատարողներ են՝ դաշնակահարներ ու երգեհոնահարներ: Մյուս կողմից՝ համերգի ծրագրում ներառված երկերն ընդգրկում էին համաշխարհային երաժշտության անցած ողջ ուղին՝ ներկայացնելով տարբեր դարաշրջանների, տարբեր ոճերի, տարբեր դպրոցների ներկայացուցիչների արվեստը՝ բարոկկոյից մինչև ժամանակակից երաժշտություն, Բուկստեխուդեից մինչև Գաչեչիլաձե:
Եվ դժվար է ասել, թե դրանցից որն է Հովհաննես Մանուկյանին առավել հոգեհարազատ, քանի որ յուրաքանչյուր դեպքում մեր վիրտուոզի մեկնաբանությունն անթերի է ու կատարյալ:
Ինչպես մեզ հուշում էր մենահամերգի խորագիրը՝ առաջին բաժնում ներկայացվեց դաշնամուրային երաժշտություն, իսկ երկրորդում՝ երգեհոնային:
Առաջին բաժինը սկսվեց պրեմիերայով: Հովհաննես Մանուկյանն ունկնդրին նախ և առաջ ներկայացավ որպես կոմպոզիտոր՝ կատարելով դաշնամուրի և ֆոնոգրամի համար 2019-ին գրված իր «Երեք պրելյուդ» («Հոգու թռիչք», «Sanctus», «Հրեշտակներ և հովիվներ») ստեղծագործությունը:
Այնուհետև ունկնդիրը վայելեց պոլիֆոնիայի մեծ վարպետ, բարոկկոյի և կլասիցիզմի երաժշտության խոշոր ներկայացուցիչ, մեծ հումանիստ Բախի «Լավ տեմպերացված կլավիրի» երկրորդ հատորից Մի մաժոր Պրելյուդի ու ֆուգայի վարպետ մեկնաբանությունը:
Համերգի առաջին բաժինը եզրափակեցին Ռախմանինովի դաշնամուրային պրելյուդները (Op.23՝ N2 (B-dur), N4 (D-dur) և N8 (As-dur), Op.32՝ N9 (A-dur) և N13 (Des-dur)): Ինչպես հայտնի է՝ Սերգեյ Ռախմանինովի Պրելյուդները պատկանում են նրա դաշնամուրային լավագույն երկերի շարքին: Ավելի քան 120 տարի առաջ՝ 1903-ին գրված և կոմպոզիտորի ուսուցչին՝ Ա.Զիլոտիին նվիրված այս երկերը նվագում են տարբեր սերունդների և ստեղծագործական անհատականությունների տեր դաշնակահարները: Դրանք մտնում են համերգային գործունեություն ծավալող յուրաքանչյուր դաշնակահարի երկացանկի մեջ: Բացառություն չէ նաև Հովհաննես Մանուկյանը:
Ինչպես հայտնի է՝ Պրելյուդներում մի կողմից՝ առավելագույնս մարմնավորվել է Ռախմանինով-կոմպոզիտորին բնորոշ կերպարների ու տրամադրությունների ոլորտը, մյուս կողմից՝ վառ արտահայտություն են գտել Ռախմանինով-դաշնակահարի ոճի բնորոշ գծերը:
Ինչպես և պետք էր սպասել՝ Մանուկյանի մեկնաբանման վառ կերպարայնությունը, ռիթմի բացառիկ զգացողությունը և տեխնիկական ֆենոմենալ վարպետությունն ունկնդիրների վրա թողեցին անջնջելի տպավորություն: Ժամանակին, լսելով Ռախմանինովի կատարմամբ պրելյուդները, Մաքսիմ Գորկին դիպուկ բնորոշել է. «Ի՜նչ լավ է Ռախմանինովը լսում լռությունը»: Նույնը կարելի է ասել Մանուկյանի մեկնաբանության մասին:
Մենահամերգի երկրորդ՝ երգեհոնային, բաժինը սկսվեց գերմանացի կոմպոզիտոր, դիրիժոր, դաշնակահար և երգեհոնահար Մաքս Ռեգերի “Gloria in Excelsis” (Op.59, Heft II) և “Benedictus” (Op.59, Heft II) ստեղծագործություններով, որոնց հաջորդեց համաշխարհային պրեմիերա՝ առաջին անգամ կատարվեց վրաց ժամանակակից կոմպոզիտոր Գեորգ Գաչեչիլաձեի «Երգեհոնային ֆանտազիան»՝ բաղկացած երեք մասից, ապա հնչեց բարոկկո դարաշրջանի գերմանացի նշանավոր կոմպոզիտոր, հյուսիսգերմանական երգեհոնային դպրոցի խոշոր ներկայացուցիչ, երգեհոնահար Դիտրիխ Բուկստեխուդեի “Magnificat” BuxWV 203:
Համերգը եզրափակեց 20-րդ դարի խոշոր կոմպոզիտոր և երգեհոնահար Օլիվյե Մեսիանի (1908-1992) «Տիրոջ ծնունդը» երգեհոնային շարքից (1935) «Աստված մեր մեջ»-ը:
Ինչպես տեսնում ենք՝ ընտրվել էր բավական բարդ ծրագիր: Սակայն այդ բարդ ծրագիրը Հովհաննես Մանուկյանը նվագեց մեկ շնչով և մեծ ներշնչանքով:
Գաղտնիք չէ, որ դասական երաժշտության համերգների ժամանակ տեսականորեն հնարավոր է հոգնել և ձանձրանալ, նամանավանդ՝ ուրբաթ օրը երեկոյան: Այս համերգն արտասովոր էր նաև այդ տեսակետից: Հովհաննեսի կատարումն անմիջապես կլանեց ունկնդրին, տեղափոխեց նրա հյուսած երաժշտական աշխարհ, որտեղ կտրվում ես առօրյայից և սավառնում բարձր արվեստի թևերին:
Ինչ խոսք՝ Հովհաննես Մանուկյանը տաղանդավոր երաժշտի բացառիկ օրինակ է, ով ոչ միայն ստեղծագործում է, այլև տիրապետում երգեհոնի ու դաշնամուրի կատարողական արվեստի բոլոր գաղտնիքներին: Նա ոչ միայն նվագում է այն, ինչ գրել է կոմպոզիտորը, այլ կարողանում է ներթափանցել հեղինակի ներաշխարհի՝ շրջապատի համար անտեսանելի ու անհասանելի խորքերը և ունկնդրին հասցնում նաև այն, ինչը գրված չէ, բայց մտահղացված է: Ու դա նրան լիարժեքորեն հաջողվում է, քանի որ մի կողմից՝ նա տիրապետում է կատարողական տեխնիկական բացառիկ ունակությունների, որոնք պահանջում է այդ վիրտուոզ երկերի կատարումը, մյուս կողմից՝ Հովհաննես Մանուկյանը մտածող երաժիշտ է, որն օժտված է ստեղծագործության գաղափարական բովանդակության մեջ ներթափանցելու զարմանալի ունակությամբ:
Ակնհայտ է՝ Հովհաննես Մանուկյանը դաշնամուրի և երգեհոնի կատարողական եզակի տեխնիկա ունեցող վիրտուոզ դաշնակահար ու երգեհոնահար է, ում կատարումներն աչքի են ընկնում միայն իրեն հատուկ էքսպրեսիայով: Միևնույն ժամանակ՝ նա երաժշտական ժամանակակից մտածողությամբ օժտված ինքնատիպ կոմպոզիտոր է:
Եվ մեկ անգամ շնորհավորում եմ մեր Վիրտուոզին՝ հրաշալի ելույթի համար:
Ափսոս, որ Հովհաննեսի այս համերգին ներկա չէին իր Ուսուցիչները՝ Էդվարդ Միրզոյանն ու Վահագն Ստամբոլցյանը:
Ափսոս, որ որդու այս հրաշալի ելույթին ներկա չէր Հովհաննես Մանուկյանի վաղամեռիկ հայրը՝ երաժիշտ Կոնստանտին Մանուկյանը:
Սամվել ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ
