Երեւանի ավագանու «Ազգային առաջընթաց» խմբակցության անդամ Պեդրո Զարոկյանի ֆեյսբուքյան գրառումը
Ինձ համար Արցախի լիակատար կորստով խաղաղությունը ոչ մի արժեք չունի։ Այնուամենայնիվ, ես կցանկանայի ընդգծել ԱՄՆ-ի և Ռուսաստանի միջնորդությամբ կնքված խաղաղության համաձայնագրերի միջև պատմական տարբերությունը։ ԱՄՆ-ն աշխատում է երկարատև խաղաղության հասնելու վրա՝ պայմանագրերով, որոնցով երկու կողմերն էլ ճանաչում են միմյանց ինքնիշխանությունը։ Մինչդեռ Ռուսաստանը միջնորդում է խաղաղության համաձայնագրերը՝ հակամարտությունները սառեցված պահելով, որպեսզի Ռուսաստանը լծակներ ունենա երկու կողմերի վրա։ Պատմականորեն ռուսական «խաղաղության համաձայնագրերը» երկար չեն տևում, մինչդեռ ԱՄՆ-ի խաղաղության պայմանագրերը երկար են տևում։
ԱՄՆ միջնորդությամբ կնքված երկարատև խաղաղության համաձայնագրերի օրինակներ։
1. Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ (1939–1945) – Նացիստական Գերմանիայի և կայսերական Ճապոնիայի պարտությունը վերջ դրեց Եվրոպայում և Խաղաղ օվկիանոսում լայնածավալ պատերազմին։ Եվրոպա. 1945 թվականից ի վեր Արևմտյան Եվրոպայի պետությունների միջև խոշոր պատերազմ չի եղել։
Կարդացեք նաև
2. Եգիպտոս-Իսրայել խաղաղության պայմանագիր (1979)։
3. Հորդանան-Իսրայել խաղաղության պայմանագիր (1994)։
4. Պարսից ծոցի պատերազմ (1990–1991) – Խաղաղության ապահովում. Վերականգնվեց Քուվեյթի ինքնիշխանությունը, ավարտվեց Իրաք-Քուվեյթի ուղղակի պատերազմը։
5. Դեյթոնյան համաձայնագրեր (1995) – Բոսնիա և Հերցեգովինա, Խորվաթիա և Սերբիա (Հարավսլավիայի Դաշնային Հանրապետություն)։
ԱՄՆ-ն նաև միջնորդել է մի շարք խաղաղության համաձայնագրեր, որտեղ հնարավոր չէր ճանաչել ինքնիշխանությունը, և այդ խաղաղության համաձայնագրերը երկար չեն տևել, օրինակ՝ Պաղեստին/Իսրայել, Հյուսիսային/Հարավային Վիետնամ, Հյուսիսային/Հարավային Սուդան։
Ռուսական «խաղաղության» համաձայնագրերի օրինակներ, որոնք երկար չտևեցին։
1. Վարշավայի պայմանագրի «խաղաղապահությունը» Արևելյան Եվրոպայում. Խորհրդային Միության միջամտությունները Հունգարիայում (1956) և Չեխոսլովակիայում (1968) ճնշեցին ապստամբությունները և պարտադրեցին կարգուկանոն, սակայն խաղաղությունը պահպանվեց միայն ռազմական օկուպացիայի պայմաններում և փլուզվեց, երբ խորհրդային իշխանությունը նահանջեց 1989-1991 թվականներին։
2. Աֆղանական խաղաղություն (1988 թվականի Ժնևի համաձայնագրեր) – Քաղաքացիական պատերազմը տիրեց գրեթե անմիջապես Խորհրդային Միության հեռանալուց հետո 1989 թվականին. Թալիբանը ի հայտ եկավ 1990-ականների կեսերին։
3. Հետխորհրդային զինադադարներ Վրաստանում (Աբխազիա, Հարավային Օսիա, 1990-ականներ)։
Ռուսաստանը միջնորդեց խորամանկություններ, բայց ռազմականորեն աջակցեց անջատողականներին։ «Սառեցված հակամարտությունները» կրկին բռնկվեցին 2008 թվականին՝ ռուս-վրացական պատերազմով։
4. Մինսկի համաձայնագրեր (2014 և 2015) Արևելյան Ուկրաինայի համար։
Ռուսաստանը, Ուկրաինան, ԵԱՀԿ-ն և եվրոպացի միջնորդները համաձայնագրեր ստորագրեցին Դոնբասում մարտական գործողությունները դադարեցնելու համար։ 2022 թվականին Ռուսաստանի կողմից Ուկրաինայի լայնածավալ ներխուժումը վերջ դրեց խաղաղության ցանկացած պատրանքի։
5. 1994 թվականի Լեռնային Ղարաբաղի հրադադար, որը կնքվել է Ռուսաստանի միջնորդությամբ՝ առաջին ղարաբաղյան պատերազմից հետո։ Պահպանվել է ավելի քան 20 տարի, սակայն լայնածավալ մարտերը վերսկսվել են 2020 թվականին։
6. Խորհրդային Միության և Ճապոնիայի չեզոքության պայմանագիր (1941–1945) – Նրանք այդ ժամանակվանից ի վեր լայնածավալ պատերազմ չեն ունեցել, սակայն Կուրիլյան կղզիների վեճի պատճառով նրանք երբեք պաշտոնական խաղաղության պայմանագիր չեն ստորագրել, և խնդիրները շարունակվում են։
