Արտաքին գործերի նախկին նախարար Վարդան Օսկանյանի ՖԲ գրառումը.
Արցախահայության վերադարձի իրավունքի վերաբերյալ երկու կարևոր զարգացում
Ադրբեջանի հարձակումից Արցախի վրա, որն առաջացրեց նրա ողջ հայ բնակչության արտագաղթը, անցել է երկու տարի, և վերադարձի հարցը շարունակում է ստանալ անժխտելի միջազգային ընդգրկում։ Ուզում եմ կիսել երկու կարևոր նորություն։
Վաշինգտոնում Պետդեպարտամենտը արձանագրել է առաջընթաց՝ ընդունելով Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև արդար կարգավորման հիմքում ընկած երեք առաջնահերթություն․ Արցախի հայերի հայրենադարձության իրավունքը, Ադրբեջանում պահվող հայ գերիների ազատ արձակումը և հայկական քրիստոնեական մշակութային ժառանգության պաշտպանությունը։ Կոնգրեսական Ֆրենկ Փալոնն այսօր X հարթակում հայտնել է, որ Պետդեպարտամենտը, արձագանքելով մի քանի շաբաթ առաջ մոտ 90 կոնգրեսականների կողմից պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոյին ուղղված նամակին, պարտավորվել է հետամուտ լինել այս խնդիրների լուծմանը։ Այս շրջադարձը արդյունք է ԱՄՆ Հայ Ազգային Կոմիտեի, Արցախի ժողովրդի իրավունքների պաշտպանության հանձնախմբի, ինչպես նաև ամերիկահայերի ու նրանց դաշնակիցների համառ ջանքերի։ Բաքվի ժխտումների և Երևանի լռության ֆոնին ԱՄՆ-ն այժմ պաշտոնապես արտահայտվել է։ Այլևս խոսքը այդ սկզբունքների ճանաչման մասին չէ, այլ՝ դրանց իրագործման։
Կարդացեք նաև
Միևնույն ժամանակ այսօր Ժնևում՝ Շվեյցարիայի Ազգային խորհրդի երկու անդամներ՝ Էրիխ Ֆոնտոբելը և Նիկոլա Վալդերը, մասնակցել են ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների խորհրդի տարեկան նիստի շրջանակում կազմակերպված մի հարակից միջոցառման, որը նախաձեռնվել էր «Միջազգային քրիստոնեական համերաշխություն» կազմակերպության կողմից և նույնպես Արցախի ժողովրդի իրավունքների պաշտպանության հանձնախմբի աջակցությամբ ու նպատակ ուներ առաջ մղել շվեյցարական խաղաղարար նախաձեռնությունը։ Խորհրդարանական մանդատով Շվեյցարիան այժմ պարտավոր է կազմակերպել խաղաղության ֆորում Ադրբեջանի և Արցախի ժողովրդի ներկայացուցիչների միջև՝ հստակ նպատակ ունենալով բանակցել տեղահանված հայերի հավաքական ու անվտանգ վերադարձի շուրջ։ Նրանց միացել էին Արցախի նախկին Մարդու իրավունքների պաշտպան Արտակ Բեգլարյանը և միջազգային ճանաչում ունեցող իրավաբան, Վաշինգտոնում տեղակայված Միջազգային հանրային իրավունքի և քաղաքականության խմբի (PILPG) նախագահ դոկտոր Փոլ Ուիլյամսը։ Նրանց ուղերձը հստակ էր․ Արցախի ժողովրդի իրավունքները, այլ ոչ թե աշխարհաքաղաքական շահերը, պետք է լինեն ցանկացած կարգավորման հիմքում։
Սրանք միակ զարգացումները չեն։ Արդարադատության միջազգային դատարանը արդեն պարտավորեցրել է Ադրբեջանին ապահովել տեղահանված հայերի անվտանգ վերադարձը։ Եվրոպական խորհրդարանը երկու բանաձև է ընդունել՝ վերահաստատելով նույն սկզբունքը։ Ֆրանսիայի խորհրդարանը երկու անգամ հանդես է եկել այդ ուղղությամբ, նրանց է միացել Բելգիան և, իհարկե, Շվեյցարիան իր աննախադեպ նախաձեռնությամբ։ Այս բոլոր որոշումներն ու բանաձևերը միասին վկայում են հստակ միտման մասին․ վերադարձի իրավունքը այլևս միայն հայրենազուրկ ժողովրդի պահանջը չէ, այն միջազգային հանրության կամքն է։
Սա նշանակալի համընկնում է։ Ատլանտյան օվկիանոսի երկու ափերին էլ օրենսդիրները, դիվանագետներն ու քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչները հաստատում են պարզ ճշմարտություն․ ոչ մի խաղաղություն չի կարող կայուն լինել, եթե կառուցված է բնիկ ժողովրդի էթնիկ զտման վրա, ոչ մի պայմանագիր չի կարող արդար համարվել, եթե վերացնում է տասնյակ հազարավոր մարդկանց տուն վերադառնալու իրավունքը, և ոչ մի միջազգային կարգ չի կարող արժանապատիվ համարվել, եթե լռում է անօրինական կալանքի տակ պահվող գերիների ու մշակութային ժառանգության պղծման հանդեպ։
Ադրբեջանը, իհարկե, ամբողջությամբ մերժում է սա։ Նիկոլ Փաշինյանը, սակայն, ընտրել է այս հարցը լիովին անտեսելու ուղին՝ նախընտրելով փակել Արցախի էջը, քան պաշտպանել իր ժողովրդի իրավունքները։ Բայց այս դիմադրությունը՝ թե՛ Բաքվից, թե՛ Երևանից, չի կարող ջնջել ի հայտ եկող ընդհանուր համաձայնությունը։ Վերադարձի իրավունքը շարունակում է մնալ միջազգային օրակարգում։
