«Առաջարկ Հայաստանին» նախագծի առաջարկով ներկայացնում եմ իմ պատկերացումները Հայաստանում խոշոր մեգանախագծերի հնարավորության և անհրաժեշտության վերաբերյալ։
- Ի՞նչ է առաջարկվում
Մեզ անհրաժեշտ է ռազմավարական երևակայություն՝ ապագան տեսնելու և ստեղծելու ունակություն։ Այսօր երկրին անհրաժեշտ է նման մտածողության նոր ալիք՝ ավելի հավակնոտ, համակարգային և կայուն։ Հայաստանը կանգնած է ընտրության առաջ՝ արձագանքել մարտահրավերների՞ն, թե՞ ձևավորել իր սեփական զարգացման օրակարգը։ Մեգանախանագծերը գործիք են այս երկրորդ ուղու համար։ Դրանք թույլ են տալիս մեզ «խոցելիության կառավարման» մոտեցումից անցնել ստեղծագործական դիմադրողականության տրամաբանության, որտեղ երկիրը ստեղծում է նոր կարողություններ, այլ ոչ թե պարզապես արձագանքում է արտաքին սպառնալիքներին։
Կարևոր է նշել, որ մեգանախագծերը նորություն չեն Հայաստանի համար։ Որոշներն արդեն իրականացվել են կամ իրականացվում են. օրինակ՝ Զվարթնոց օդանավակայանի նոր տերմինալը, Իրան-Հայաստան գազատարը և Հյուսիս-Հարավ մայրուղու կառուցումը։ Այլ նախագծեր, ինչպիսիք են նոր ատոմակայանի կառուցումը, վաղուց քննարկվում են, բայց պահանջում են քաղաքական կամք և ռազմավարական կենտրոնացում։ Կան նաև նախագծեր, որոնք նոր են սկսում ի հայտ գալ որպես նոր օրակարգի մաս։ Այս ամենն այն կոնկրետ ոլորտներն են, որոնք կարող են բարձրացնել երկրի տնտեսական դինամիզմը և տեղավորվել անվտանգության կուտակման «Հայաստան+1» դոկտրինի շրջանակներում: Յուրաքանչյուր նախագիծ, ռեսուրսների յուրաքանչյուր ներդրում պետք է երկրին ապահովի դիմադրողականության առնվազն մեկ լրացուցիչ մակարդակ՝ տնտեսական, ենթակառուցվածքային, տեխնոլոգիական, բնապահպանական կամ ինստիտուցիոնալ: Այս մոտեցումը սահմանում է համընդհանուր ֆիլտր. նախագիծը արժեքավոր է միայն այն դեպքում, երբ այն մեծացնում է երկրի կայունությունը և ստեղծում նոր ավելացված արժեք:
Համադրելով ռազմավարական պլանավորումը, պետական պարտքի ռացիոնալ օգտագործումը, մասնագիտական կառավարումը և հանրային աջակցությունը՝ Հայաստանը կարող է իրականացնել մի շարք մեգանախագծեր, որոնք կվերափոխեն երկիրը առաջիկա տասնամյակների ընթացքում և կբարձրացնեն նրա մրցունակությունը:
Կարդացեք նաև
Եվ ամենակարևորը, խոշոր ենթակառուցվածքային նախագծերը սկզբում կարող են թվալ թանկ կամ անարդյունավետ: Այնուամենայնիվ, փոքր երկրների համար տնտեսական եկամուտները հաճախ ավելի ուշ են գալիս՝ երբ զարգանում է տարանցումը, ի հայտ են գալիս նոր արտադրական շղթաներ, և երկրի գրավչությունը մեծանում է: Բայց նման նախագծերի աշխարհաքաղաքական ազդեցությունն անմիջական է՝ ստեղծելով նոր երթուղիներ, կապեր և ազատության աստիճաններ:
Հայաստանն արդեն իսկ հաջող փորձ ունի պետական-մասնավոր գործընկերության ոլորտում՝ մեգանախագծերի իրականացման համար: Ռուբեն Վարդանյանի կողմից մեկնարկած «Հայաստան 2020» նախաձեռնությունը դարձել է կարևոր օրինակ այն բանի, թե ինչպես են երկարաժամկետ հայեցակարգերը վերածվում իրական նախագծերի: Այն ստեղծել է Ամերիաբանկը, Տաթևի ճոպանուղին, Դիլիջանի միջազգային դպրոցը և «Ավրորա» մարդասիրական մրցանակը: Այս նախագծերն ապացուցել են, որ մեծ գաղափարները, երբ կառուցված են և աջակցվում են ռեսուրսներով, երկարաժամկետ ազդեցություն են ունենում երկրի համար։
Այսպիսով, մեգանախագծերը կարող են Հայաստանին ապահովել.
- Դիմացկունություն, երբ երկրի խոցելիությունը արտաքին ցնցումների նկատմամբ նվազում է։
- Տնտեսական աճ, երբ խոշորածավալ նախագծերը մուլտիպլիկատիվ ազդեցություն են ունենում։
- Աշխարհաքաղաքական ճկունություն, երբ նոր լուծումներն ընդլայնում են արտաքին կապերը և նվազեցնում արտաքին գործոնների ճնշումը։
- Զարգացման համաչափություն, երբ մենք պետք է զարգանանք ոչ միայն Երևանում և նրա շրջակայքում։
- Միջազգային կերպարի փոփոխություն, երբ կառուցվող երկիրը տարբեր կերպ է ընկալվում՝ որպես գործընկեր, այլ ոչ թե որպես ուրիշների որոշումները ընդունող։
Շարունակելի
Արմեն Գևորգյան
ՀՀ նախկին փոխվարչապետ, ՀՀ Անվտանգության խորհրդի նախկին քարտուղար, ՀՀ ԱԺ պատգամավոր
