Հետխորհրդային տարիներին հայրենադարձության և վերաբնակեցման հարցը հուզել է ոչ միայն հայերիս: Ղազախստանը հաջողությամբ իրականացրել է հայրենադարձության ծրագիր, որով հաջողվել է մոտ 1 միլիոն ղազախ (օրալման- ղազախերենից՝ հայրենադարձ, վերադարձող) հարևան երկրներից բերել պատմական հայրենիք: Խորհրդային տարիներին, 1920-30-ական թվականներին բռնի կոլեկտիվացումից և սովից հարևան Չինաստան, Մոնղոլիա, Հնդկաստան, Աֆղանստան և այլ երկրներ փախած ղազախների սերունդներն այսօր հնարավորություն ունեն Աստանայի վարած քաղաքականության արդյունքում վերադառնալ պապերի երկիր:
«Հայրենակիցներ» դաշնային ծրագրով Ռուսաստանը հետխորհրդային երկրների բնակչության հաշվին լուծում է սեփական ժողովրդագրական խնդիրները: ԽՍՀՄ փլուզումից հետո Գերմանիան, Իսրայելը, Հունաստանը, Լեհաստանը ձեռնամուխ եղան խորհրդային երկրներում բնակված էթնիկ գերմանացիների, հրեաների, հույների, լեհերի հայրենադարձության և ադապտացիայի կազմակերպմանը պատմական հայրենիքներում: Սրանց մեծ մասը հաջողված ծրագրեր են՝ տպավորիչ թվերով:
1990-ականներին հայությունը նույնպես ձեռնամուխ եղավ Արցախի վերաբնակեցման ծրագրերին, սակայն արդյունքները մեզ մոտ այնքան էլ ոգևորիչ չեն:
Ներկայիս տարածքով Արցախի գոյատևման ամենակարևոր երաշխիքն այստեղ հնարավորինս շատ հայ բնակիչ ունենալն է: Այս պարզ ճշմարտությունը հատուկ պարզաբանման կարիք չունի: Արցախյան մի քանի կառավարություններ են խոսացել վերաբնակեցման անհրաժեշտության մասին, սակայն 90-ականներին սկսված գործընթացն այդպես էլ մնացել է 90-ականների մակարդակին, արդյունքում՝ վերաբնակեցման հիմնական ձեռքբերումները պատկանում են հետպատերազմյան առաջին տասնամյակին: Գլխավոր խնդիրը մնում է Արցախի թերբնակեցված շրջաններում բնակֆոնդի բացակայությունը:
Հայկ Խանումյան
Կարդացեք նաև
Հոդվածն ամբողջությամբ կարող եք կարդալ «Օրակարգ» թերթի այսօրվա համարում
Հայկ ջան, դու անանուն մի հատ զանգի օրինակ Քաշաթաղի վերաբնակեցման վարչության պետին ու ասա, որ երիտասարդ ես, ուզում ես վերաբնակվել Քաշաթաղում, տես, թե ինչ կասի: Ու կասի այն, որ ոչ միայն Քաշաթաղից հավիտյանս կհրաժարվես, այլև Արցախից ընդհանրապես: