Ծագող արեւի երկրի՝ Ճապոնիայի սահմանադրության օրը նշվում է մայիսի 3-ին եւ հենց այդ օրը «Նարեկացի» արվեստի միությունում «Քուլ» լեզվի կենտրոնը կազմակերպել էր «Ճապոնիայի շունչը» խորագիրը կրող մշակութային երկխոսություն: Երեկոյի ընթացքում «Քուլ» լեզվի կենտրոնի սաները ներկայացրեցին Ճապոնիայի մշակույթը, զավեշտալի սովորույթները, արվեստը, ուշագրավ տոնացույցը, խոհանոցը, իսկ Հայաստանի «Կիոկուշին» կարատեի ֆեդերացիայի սաները՝ մարտարվեստների մասին հետաքրքիր տեղեկատվություն: Միջոցառմանը «Հիսթորի» բենդի կատարմամբ հնչեց ճապոնական երաժշտություն: Տեսաշարով ներկայացվեց Ճապոնիայում ընդունված թերեւս ամենազավեշտալի սովորույթը այն մասին, որ այս երկրում աշխատակիցներին պարգեւատրում են աշխատավայրում՝ հաճախ գրասեղանի մոտ քնելու համար՝ համարելով դա տքնաջան աշխատանքի հետեւանք: Խոսվեց ճապոնական ավանդական՝ Տանաբատա տոնի մասին, որը կոչվում է նաեւ «աստղային փառատոն», ու թեպետ պետական տոն չէ, սակայն նշվում է ամեն տարի՝ հուլիսի 7-ին: Ըստ լեգենդի՝ գեղեցիկ Օրիհիմեն՝ մանող արքայադուստրը, ջուլհակուհին եւ Հիկոբոսին՝ կով արածեցնողը, տավարածը հանդիպում են եւ սիրահարվում միմյանց: Դժգոհ այն բանից, որ աշխատանքը կանգ էր առել, Օրիհիմեի հայրը բաժանում է սիրահարներին գետի երկու կողմերում եւ արգելում տարին մեկ անգամից ավելի հանդիպել: Եվ ամեն տարվա միայն յոթերորդ ամսվա յոթերորդ օրն է նրանց թույլատրվում հանդիպել: Եվ հենց այդ օրն էլ նշվում է տոնը ու մինչ հիմա պահպանվել է տոնի ժամանակ բամբուկի ճյուղերից գունավոր փոքր թղթի կտորի վրա գրված ցանկություններ կախելը, երբեմն էլ՝ բանաստեղծական ձեւով։
Ըստ չինական եւ ճապոնական գաղափարագրերի՝ Ճապոնիա անունը նշանակում է «արեւի ծագում» կամ «ծագող արեւի երկիր»։ Ճապոնական դրոշի վրա պատկերված կարմիր արեւային սկավառակը եւ պետական զինանշանի կլոր ոսկեծաղիկը՝ քրիզանթեմը, նույնպես խորհրդանշում են ծագող արեւը։ Ճապոներեն Ճապոնիա բառը արտասանվում է Նիհոն, որը նշանակում է «արեւածագ»։ Ի դեպ, Ճապոնիայի Սահմանադրության մեջ 1947 թվականի մայիսի 3-ից ի վեր ոչ մի փոփոխություն չի կատարվել։ Ճապոնիայի սահմանադրությունը անվանում են նաեւ «Պացիֆիստական սահմանադրություն», քանի որ 9-րդ հոդվածն ամրագրում է պատերազմ չսկսելու եւ ռազմական բախում չնախաձեռնելու դրույթը։ Այն նաեւ նշում է, որ Ճապոնիան չի կարող ունենալ անկախ բանակ, նավատորմ եւ ներքին զինվորական ուժեր։ Չնայած Ճապոնիան պաշտոնապես հրաժարվել էր պատերազմ հայտարարելու իր իրավունքից, այն աշխարհում ութերորդն է ռազմական բյուջեի մեծությամբ, պաշտպանական ուժեր անվան տակ ունի լիարժեք բանակ, որն օգտագործում է ինքնապաշտպանության եւ խաղաղության պահպանման նպատակով։ Ճապոնիան այն բացառիկ երկրներից է, որտեղ միաժամանակ գործում են տարբեր կրոններ։
Ճապոնացիների մեծ մասը դավանում է շինտո, մի մասն էլ՝ բուդդիզմ: Նշենք, որ Ճապոնիան աչքի է ընկնում աշխատանքային որակյալ ռեսուրսներով, այն աշխարհում առաջատար պետություններից մեկն է՝ բարձրագույն կրթություն ստացած քաղաքացիների բարձր թվաքանակով։ Իրենց հերթական նվաճումներով ու տեխնոլոգիական գյուտերով աշխարհին զարմացնելու հարցում, պարզվում է՝ հսկայական ներդրում ունի Ճապոնիայի կրթական համակարգը: Երբ երկրների մեծ մասում ուսումնական տարին ավարտվում է, ճանոպացիների մոտ սկսվում է: Ուսումնական տարվա սկիզբն այստեղ համընկնում է ամենագեղեցիկ երեւույթներից մեկի՝ սակուրայի ծաղկման հետ: Առաջին եռամսյակը սկսվում է ապրիլի 1-ին եւ ավարտվում հունիսի 20-ին, երկրորդը տեւում է սեպտեմբերի 1-ից դեկտեմբերի 26-ը, իսկ երրորդը՝ հունվարի 7-ից մինչ մարտի 25-ը: Այսպես ճապոնացիները հանգստանում են վեց շաբաթ ամռանը եւ երկու շաբաթ ձմռանն ու ամռանը: Տարրական ու միջին դասարանների երեխաների սննդակարգը հատուկ կազմվում է բժիշկների կողմից, որպեսզի այն լինի հնարավորինս առողջ ու օգտակար: Այստեղ դպրոցն ավարտողների շուրջ 80%-ը կրթությունը շարունակում է համալսարանում: Այն, թե շրջանավարտն ինչ համալսարան կկարողանա ընդունվել, կորոշի նրա հետագա կյանքի որակն ու աշխատավարձի չափը: Ճապոնիան այժմ աշխարհին ներկայանում է որպես ժամանակակից տեխնոլոգիաների եւ գիտական նվաճումների առաջատար պետություններից մեկը։ Ճապոնիան առաջինն է բնակչության կյանքի միջին տեւողության ցուցանիշով եւ երրորդը՝ մանկական մահացության ցածր ցուցանիշով։ Այստեղ 50.000-ից ավելի մարդ հատել է 100 տարեկանի սահմանը: Ակամայից ցանկություն է առաջանում ծանոթանալ ճապոնական խոհանոցին եւ իմանալ, որ Ճապոնիայում առավոտյան եւ երեկոյան երբեւէ նույն ուտելիքը չեն ուտում: Այստեղ ամեն բան պատրաստվում է բացառապես թարմ մթերքից: Ճապոնիայում առողջ սնվելու փաստը հավաստում է այն, որ ավելորդ քաշով ճապոնացու հազվադեպ կարելի է հանդիպել: Ճապոնիայում հարյուրավոր տարիներ ընդունված է ձիու հում միս ուտելը: Եթե արեւմտյան աշխարհում ուտելիս ճպճպացնելը անտակտություն է համարվում, ապա Ճապոնիայում ընդունված է ուտելու ժամանակ բարձր ճպճպացնելը, ավելին` խորհուրդ է տրվում: Ճապոնացիների հացը եփած բրինձն է, նրանց համար հիմնական սնունդ է հանդիսանում ավանդական այս կերակուրը՝ անալի եփած բրինձը, որն ուտում են թասիկներից՝ ձողիկներով։ Ճապոնացիների տնային կենցաղը շատ բանով տարբերվում է եվրոպականից։ Ճապոնական տներում կահույք գրեթե չկա, հատակին փռված են բրնձի ծղոտից գործված խսիրներ, տուն մտնելիս կոշիկները հանում ու թողնում են դռան շեմին, իսկ ներսում խսիրների վրա քայլում են գուլպաներով։ Ի տարբերություն եվրոպացիների՝ ճապոնացիները ճաշում են հատակին նստած, հատակին էլ անկողին են գցում։ Ճապոնական խոհանոցից համաշխարհային ճանաչում է ստացել սուշին։ Ի դեպ՝ ձկան որսով Ճապոնիան աշխարհում զբաղեցնում է առաջին տեղերից մեկը։ Ճապոնական խոհանոցի հայտնի ավանդույթներից է թեյ խմելու արարողությունը, չյանոյուն զարգացած է այստեղ։ Ճապոնական ոգելից խմիչքներից հայտնի է բրնձից թորած օղին՝ սակեն։ Երեկոյի մասնակիցներն անդրադարձան նաեւ Ճապոնիայի ուշագրավ տոնացույցին, ասելով, որ այստեղ նշվում է պետական 15 տոն։ Դրանք նշելու օրերը ոչ աշխատանքային են: Իրար հաջորդող չորս տոներին՝ Շյովայի օր, Սահմանադրության օր, Կանաչ միջավայրի օր եւ Երեխաների օր, ասում են ոսկե շաբաթ։ Ճապոնիայի կառավարությունը ներառել է նաեւ երջանիկ երկուշաբթիների համակարգը, որի տոներից չորսը՝ Չափահասության օրը, Ծովի օրը, Ավագներին մեծարելու օրը եւ Ֆիզմշակույթի օրը ամրագրված ամսաթվերից տեղափոխվել են երկուշաբթի՝ ստեղծելով երեք անընդմեջ հանգստյան օրեր։
Ճապոնիայում մեծ շուքով նշվում է 300 տարվա պատմություն ունեցող «Հինամացուրի»՝ փոքրիկ աղջիկների ազգային ավանդական տոնը: Տոնի հիմքում ընտանիք ստեղծելու, ընտանիքի բարօրության գաղափարն է: Հինա նշանակում է փոքրիկ: Ճապոնիայի բոլոր այն տներում, որտեղ կան փոքրիկ աղջիկներ, տեղադրում են աստիճանահարթակներ եւ դրանց վրա դնում գունավոր հանդերձանքով տիկնիկներ: Տիկնիկները փոխանցվում են սերնդեսերունդ` խորհրդանշելով բարեկեցություն եւ հաջողություն: Նշենք նաեւ, որ Ճապոնիան սեռական այլասերվածության հայրենիք է: Ցանկացած սեռական այլասերում, որը կարող են պատկերացնել Արեւմտյան աշխարհի բնակիչները, ընդունված է Ճապոնիայում: Եվ վերջում Ճապոնիայի խորհրդանիշ հանդիսացող սակուրայի մասին, որը ծաղկում է մարտի վերջին՝ սպիտակ կամ վարդագույն: Ճապոնիայում տոնական իրադարձություն է համարվում սակուրայի ծաղկելու օրը։ Սակուրայի մոտ 16 տեսակ կա, այս ծառն ունի միայն գեղեցիկ ծաղիկներ եւ բուդդիզմում այն ասոցացվում է կյանքի, գեղեցկության անցողիկության հետ: Ուրախալի է, որ մեր մայրաքաղաքի փողոցներում եւս արդեն կարելի է տեսնել վարդագույն ծաղկած գեղեցիկ սակուրաներ, երեւանյան ռեստորաններում համտեսել ճապոնական սուշի, մնում է միայն յուրացնել ճապոնացիների՝ առողջ ապրելակերպի իմաստուն սովորույթները՝ նման միջոցառումների շնորհիվ ծանոթանալով մի քանի հազարամյակների պատմություն ունեցող ճապոնական մշակույթի ու ծագող արեւի երկրի հարուստ ավանդույթների հետ:
Կարդացեք նաև
ՎԱՐԴԻՆԵ ԻՍԱՀԱԿՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ,
09.05.2019
