Այսօր Վահան Տերյանի մահվան 100-րդ տարելիցն է: Սակայն Կոմիտասի անվան Պանթեոնում հայ մեծանուն բանաստեղծի հիշատակը նշելու եկել էին նրա նուրբ արվեստի զարմանալիորեն քչաթիվ երկրպագուներ:
Տերյանի ծոռը՝ գրականագետ Գեւորգ-Էմին Տերյանը, դիմելով ներկաներին՝ ասաց. «Վահան Տերյանին շատ բնորոշ են խորհրդանշական թվերը, օրերը՝ 1920 թվականին Հայաստանի Հանրապետության անկումը, Մեռելոցը, բազմաթիվ այլ: Բայց ես ուզում եմ մի քանի կետով ամփոփել, թե ինչ է իրականում արել Վահան Տերյանը հայ մշակույթի համար: Թեեւ ինքը շատ պայծառ, հմայող, կանչող անուն է, բայց միեւնույն է, ըստ էության արժեւորված չէ եւ մենք լավ չենք հասկանում, թե ինչ է արել մեր մշակույթի համար: Ցավոք, 20-րդ դարասկզբին արեւելահայ իրականության մեջ երկու ամենամեծ պոետները՝ Հովհաննես Թումանյանը եւ Ավետիք Իսահակյանը, ասում էին, որ գրական հայերենը գրականության լեզու չէ, որովհետեւ չունի համ ու հոտ: Ջավախքից եկած 20 տարեկան երիտասարդը իր հանճարի ուժով կարողացավ ոչ միայն ստեղծել գրական հայերենը, շունչ տալ գրական հայերենին, այլեւ համոզել գրականության աքսակալներին, որ նրանք եւս սկսեն ստեղծագործել գրական հայերենով:
Երկրորդ մեծ փոփոխությունը, որ արեց Վահան Տերյանը, ցույց տվեց, որ ոչ թե հայերենն է սահմանափակ, այլ գրողներն են ծույլ եւ չեն ճանաչում հայերենը: Եվ նա մինչեւ հիմա իմ կարծիքով ոչ միայն բոլոր հայերի, այլ նաեւ հատկապես գրողների ուսուցիչն է՝ եւ լեզվի, եւ տաղաչափության:
Երրորդ գաղափարը, որ Տերյանն առաջ քաշեց, հոգեւոր Հայաստանի գաղափարն է, որ Հայաստանը սահմաններ չէ, շոշափելի չէ, հող ու ջուր չէ, այլ Հայաստանը մետաֆիզիկա է: Կա Հայաստանի ոգի եւ բանաստեղծությունը, կտավը, մշակույթը ուժեղացնում են Հայաստանի ոգին: Ինչքան Հայաստանի ոգին ուժեղ է, այնքան ուժեղ է իրական, նյութական Հայաստանը»:
Կարդացեք նաև
Աշոտ ՀԱԿՈԲՅԱՆ
