«Հայաստանի վիճակն այսօր զբաղեցնում է ոչ միայն հայերին, այլեւ օտարներին: Հայկական հարցը նորից վիճաբանությունների առարկա է դարձել, նորից ամբողջապես կլանել է հայ հասարակության բոլոր խավերի լարված ուշադրությունը, միեւնույն ժամանակ քննության առարկա է դարձել օտար, մանավանդ ռուս մամուլի մեջ: Ամեն մի հայ ներկա տագնապալի ու աղետավոր ժամին բնականաբար ջանում է թափանցել մշուշոտ ու անհայտ ապագայի խորքը՝ իր հիվանդագին տարակուսանքների լուծումը որոնելով… Հայության համար չափազանց կարեւոր, կյանքի եւ մահու խնդրի բնավորություն ստացած այդ տարաբախտ հարցն իրերի ներկա դասավորությամբ դրված է հրապարակի վրա իր ամբողջ ծանրությամբ՝ անթիվ հույսերի, ցնորքների, մտահոգությունների, գուշակությունների եւ դատողությունների ժխոր ստեղծելով…»,-սա ոչ թե այսօր է գրվել, այլ 1914թ` նույնքան բախտորոշ ու տագնապալի ժամանակներում, «Հոգեւոր Հայաստան» հոդվածի հեղինակն էլ մեծանուն բանաստեղծ, հասարակական-քաղաքական գործիչ Վահան Տերյանն է։
Պոետի ծննդյան օրը` փետրվարի 9-ին նրա գրական ժառանգությունը գնահատողները, պոեզիայի սիրահարները եւ շառավիղները հավաքվել էին Պանթեոնում:
Կարդացեք նաև
Վահան Տերյանի ծոռը, գրականագետ Գեւորգ Էմին-Տերյանը` խոսելով մեծ պապի մասին, ի թիվս այլնի, նշեց, որ ցավոք, մինչեւ հիմա չունենք Տերյանի գիտական կենսագրությունը, փոխարենը դասագրքային կարճ տեքստեր են, եւ չի հասկացվում, թե ի վերջո՝ ինչի մարմնացումն է Տերյանը: Եվ կա մի թյուրընկալում, որ Տերյանը աշնանային երգիչ է, ինչն էլ «հրամցվում» է դպրոցներում:
Վահան Էմին Տերյանը` մեծ պապի` Վահան Տերյանի հուշաքարի մոտ
Գեւորգ Էմին-Տերյանի ձեւակերպմամբ, Տերյանի ամենամեծ առաքելությունը գրական հայերենի ստեղծումն է, եւ ըստ էության, նա գրական արեւելահայերենի սահմանադիրն է: Գեւորգ Էմին-Տերյանը այս համատեքստում մի պատկերավոր օրինակ բերեց. «Եթե գնաք քննության եւ գրեք Հովհաննես Թումանյանի լեզվով, զրո կստանաք, եթե գրեք այլ հեղինակների լեզվով, ցածր գնահատական կստանանք»:
Բանաստեղծ Սլավի Ավիկ Հարությունյանի խոսքով, մեր ողջ պոեզիան, երկու-երեք հանգի վրա է եղել, եւ չէինք ունենա հայոց պոեզիայի ողնաշարը համարվող Չարենցին, եթե Տերյանի բերած մշակույթը չլիներ: Aravot.am-ի հետ զրույցում, Սլավի Ավիկ Հարությունյանն ասաց, որ արեւելահայ պոեզիայի հիմքը Վահան Տերյանն է:
«Հայ ասպետ» դպրոցի հայոց լեզվի եւ գրականության ուսուցչուհի Նարինե Գեւորգյանը, որ պանթեոն էր եկել դպրոցի սաների հետ, Aravot.am-ի հետ զրույցում մեծ իրադարձություն համարեց բանաստեղծի ծննդյան օրը. «Վահան Տերյանը մեր գրականության մեջ, հիրավի, շատ մեծ տեղ է գրավում, եւ ռահվիրա է, եւ շատ բաների հիմնադիր: Վստահ եմ, որ գալիք սերունդները դեռ կբացահայտեն մի նոր Տերյանի: Հիմա իրեն սիրում են իբրեւ գեղեցիկ եւ հոգեհարազատ բանաստեղծությունների հեղինակ, բայց հետագայում մեր տերյանագիտությունը նաեւ իր ֆենոմենալ անձը կբացահայտի»:
Գոհար ՀԱԿՈԲՅԱՆ
