Արցախի մշակութային ժառանգության օմբուդսմեն Հովիկ Ավանեսովի ֆեյսբուքյան գրառումը
2025 թվականի օգոստոսի 12-ին ԱՄՆ Պետքարտուղարությունը հրապարակեց 2024 թվականի Մարդու իրավունքների իրավիճակի վերաբերյալ տարեկան զեկույցը, որը համարվում է ԱՄՆ կառավարության պաշտոնական փաստաթուղթ և համապարփակ կերպով ներկայացնում է տարբեր երկրներում մարդու հիմնարար իրավունքների պաշտպանության վիճակը և առկա խնդիրները։ Զեկույցի Ադրբեջանին նվիրված մասում արձանագրված փաստերը ներկայացնում են խիստ մտահոգիչ իրականություն։
Մարդու իրավունքների իրավիճակի վերաբերյալ տարեկան զեկույցը փաստում է, որ Ադրբեջանը հանդիսանում է մի երկիր, որտեղ մարդու հիմնարար իրավունքները համակարգված կերպով ոտնահարվում են․ քաղաքական ընդդիմախոսները լռեցվում են, անկախ լրագրողները և քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչները ենթարկվում են հետապնդումների, իսկ խոշտանգումները դարձել են սովորական ու անպատժելի երևույթ։
Զեկույցում հատուկ ընդգծվում են հետևյալ առանցքային դիտարկումները․
Կարդացեք նաև
-Արցախում (Լեռնային Ղարաբաղ) 2020–2023 թթ․ Ադրբեջանն իրականացրել է թիրախավորված էթնիկ զտում արցախահայության նկատմամբ։
-Մշակութային ժառանգության համակարգված ոչնչացում Արցախում (Լեռնային Ղարաբաղ)։
-Համակարգված խոշտանգումներ Ադրբեջանում՝ էլեկտրական շոկերի, ծեծի և սեռական բռնության կիրառմամբ՝ ամբողջական անպատժելիության մթնոլորտում։
-Մամուլի և խոսքի ազատության ճնշում․ միայն մեկ տարվա ընթացքում շինծու մեղադրանքներով Ադրբեջանում ձերբակալվել է 40-ից ավելի լրագրող և քաղաքացիական ակտիվիստ։
-Անդրազգային բռնաճնշումներ, ներառյալ սպանություններ և հետապնդումներ՝ ուղղված Ադրբեջանի սահմաններից դուրս գտնվող ընդդիմադիրների և իշխանություններին քննադատողների դեմ։
Զեկույցը փաստում է, որ Ադրբեջանի իշխանությունները ձևավորել են բռնությունների և անպատժելիության խորապես արմատավորված համակարգ, որը գործում է բոլոր մակարդակներում։
Միևնույն ժամանակ, զեկույցը կարևոր է ոչ միայն որպես փաստաթուղթ, այլև որպես ազդակ միջազգային հանրության համար։ Այն վկայում է մարդու հիմնարար իրավունքների և ազատությունների խախտումների ծավալների մասին, սակայն մնում է մեծ հարց՝ արդյո՞ք միջազգային հանրությունը պատրաստ է այս փաստերին տալ համարժեք քաղաքական ու իրավական գնահատական։ Եթե նման փաստաթղթերին չի հաջորդում հստակ և արդյունավետ պատժամիջոցների կիրառում Ադրբեջանի ռազմաքաղաքական ղեկավարության նկատմամբ, դրանք վերածվում են ձևական բնույթ կրող արձանագրությունների, որոնք էական ազդեցություն չեն ունենա Բաքվի բռնապետական վարչակարգի հանցավոր գործողությունների վրա։
Այս իրավիճակը ստեղծում է մի շարք լուրջ մարտահրավերներ․
-Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից մարդու իրավունքների խախտումների շարունակականություն՝ առանց որևէ իրավական պատասխանատվության։
-Միջազգային անտարբերության և ոչ բավարար արձագանքի օգտագործում՝ Բաքվի բռնապետական վարչակարգի կողմից սեփական ներքին ու արտաքին քաղաքականությունը հիմնավորելու նպատակով։
-Տարածաշրջանի կայունության և անվտանգության նկատմամբ իրական մարտահրավերներ, որոնք պայմանավորված են Ադրբեջանի ռազմաքաղաքական ղեկավարության զավթողական քաղաքականությամբ։
-Ադրբեջանի կողմից ժամանակավորապես բռնազավթված Արցախում ոչ միայն չի դադարում համամարդկային արժեքների համակարգված ոչնչացումը, այլև այն հասնում է աննախադեպ ծավալների՝ վտանգի տակ դնելով հայկական պատմամշակութային ժառանգության գոյությունը։
Այսպիսով, ԱՄՆ Պետքարտուղարության տարեկան զեկույցը հանդես է գալիս որպես կարևոր փաստաթուղթ, որը փաստում է Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից մարդու հիմնարար իրավունքների և ազատությունների կոպիտ ու համակարգված խախտումները։ Սակայն դրա գործնական ազդեցությունն առայժմ կախված է միջազգային հանրության կամքից՝ արդյո՞ք այն կվերածվի հստակ քայլերի և պատժամիջոցների, թե՞ կմնա զուտ քաղաքական հայտարարության մակարդակում։
Այսպիսի հարցադրումներ անելու իրավունքը մենք լիարժեք ունենք, քանի որ մեկ անգամ չէ, որ ականատեսն ենք եղել տարբեր պետությունների և միջազգային կառույցների կողմից նման «արարողակարգային» բնույթ կրող հայտարարությունների և զեկույցների, որոնք այդպես էլ իրավական ուժ չեն ստացել, երբ հարցը վերաբերվել է նույն ադրբեջանական պետությունից ունեցած քաղաքական շահերին։
Հիշենք, թե ինչպես, օրինակ, ԵԽԽՎ-ի նստաշրջանների ժամանակ իրենց ժողովրդավար համարող մի շարք երկրների ներկայացուցիչներ ակնհայտորեն դրսևորում էին ադրբեջանամետ ու հակահայ դիրքորոշում, որը մինչ օրս հիշվում է որպես «խավիարային դիվանագիտություն»։
