Երբ օրենքը տարբեր կիրառում ունի. խտրական ազատազրկումների շուրջ
Civilnet. Հայաստանում կա՞ն, արդյոք, քաղաքական դրդապատճառներով ազատազրկված անձինք, թե ոչ։ Այս հարցը հաճախ դառնում է հանրային և քաղաքական քննարկումների թեմա։
Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովի 1900 բանաձևի սահմանմամբ՝ անձնական ազատությունից զրկված անձը կարող է համարվել «քաղաքական բանտարկյալ», եթե նրա ազատազրկումը համապատասխանում է հինգ չափանիշներից որևէ մեկին։
Ըստ այդ չափանիշներից մեկի՝ «Քաղաքական բանտարկյալ» է համարվում նաև այն անձը, որը քաղաքական շարժառիթներից ելնելով՝ ազատազրկվել է այլոց համեմատ խտրական եղանակով։
Արմեն Գրիգորյան–Ռոման Բաղդասարյան և այլք. Քրեական օրենսգրքի 329-րդ հոդված
Կարդացեք նաև
Ատելություն, խտրականություն, անհանդուրժողականություն կամ թշնամանք հրահրելուն կամ քարոզելուն ուղղված հրապարակային խոսքը, ինչպես նաև այդ նպատակով նյութեր կամ առարկաներ տարածելը
Արցախցի դասախոս Ղարիբ Բաբայանը փետրվարի 1-ին ձերբակալվեց այն բանից հետո, երբ համացանցում տեղադրեց տեսանյութ, որտեղ մի խումբ տղամարդիկ Երևանի Հանրապետության հրապարակում ադրբեջաներեն «Ջան, Ղարաբաղ» էին երգում ու զվարճանում։ Բաբայանը այդ գրառմամբ քննադատել էր ոստիկանության անգործությունը՝ դրան զուգահեռներ անցկացնելով Եռաբլուրում զոհված զինծառայողների ծնողների նկատմամբ ոստիկանության գործողությունների հետ։ Նրա նկատմամբ առաջադրվել է մեղադրանք՝ Քրեական օրենսգրքի 329-րդ հոդվածով (2-րդ մասի 3-րդ կետով), որը վերաբերում է հրապարակային խոսքով ատելություն, խտրականություն կամ թշնամանք քարոզելուն։ Դատարանը հետագայում մերժեց Բաբայանի կալանավորումը, բայց նրան վարչական հսկողության տակ դրեցին, սահմանափակեցին հրապարակային խոսքի իրավունքը։ Քրեական հետապնդումը կասեցրին մինչև դատահոգեբանական և դատալեզվաբանական փորձաքննությունների արդյունքները։
Ղարիբ Բաբայանի դեպքը հիշեցրեց մեկ այլ՝ ավելի աղմկահարույց գործ։ 2021-ի ապրիլին պրոդյուսեր Արմեն Գրիգորյանը «Հայելի» հաղորդման եթերում Շիրակի և Արարատյան դաշտերի բնակչությանը անվանեց «թուրքի եթիմ», «խառնածին», «դավաճան»՝ ընդգծելով Տավուշի, Սյունիքի, Արցախի տարածաշրջաններում բնակվող հայերի՝ «սարեցիների» գերազանցությունը նրանց նկատմամբ։ 2022-ին նրան մեղադրանք առաջադրվեց 329-րդ հոդվածով, մայիսին կալանավորեցին։ Հուլիսի 15-ին դատարանում Գրիգորյանը կորցրեց գիտակցությունը և մահացավ։
Սակայն արցախցիների հասցեին նմանատիպ արտահայտությունների դեպքում պատկերը բոլորովին այլ է։
Ռոման Բաղդասարյանը ապրիլի 8-ին իր ֆեյսբուքյան էջում գրեց, որ «օգնություն ստացել են ազնիվ մարդիկ, ովքեր հանցագործություններ չեն կատարել։ Նրանց թիվը կազմում է Արցախից բռնի տեղահանվածների մոտ 12-14 տոկոսը»։ Բաղդասարյանը չսահմանափակվեց միայն սրանով։ Նա նաև պնդեց, որ օգնություն են ստացել «1000 ղարաբաղցի սպա, որոնք սպանել են խաղաղ երևանցիների» և «ղարաբաղցի սպաներ, ովքեր դիտավորյալ սպանել են մեր զինվորներին»։ Վեց ամիս առաջ քրեական վարույթ նախաձեռնվեց, բայց հարկադրանքի միջոց չկիրառվեց՝ ի տարբերություն պրոդյուսեր Արմեն Գրիգորյանի և դասախոս Ղարիբ Բաբայանի դեպքերի։
«Խոսնակ լրատվական» իշխանական էջում մի կին վիրավորական արտահայտություններ էր անում արցախցիների հասցեին. «Իրենք իրենց տները ծախել են, ամեն մեկը 30 հազար դոլար, իրենք երբեք չեն գնալու։ Մեր երեխեքին ղարաբաղցիները ուղղակի հաձնեցին, ով էլ չենթարկվեց՝ հետևից սպանեցին»։ Դարձյալ վեց ամիս առաջ քրեական վարույթ նախաձեռնվեց, բայց հարկադրանքի միջոց՝ ոչ։
Էկրանապատկերը՝ Տիկտոկի «Խոսնակ լրատվական» էջից
Նատալի Ալեքսանյանը ասել էր. «Վստահեցնում եմ, որ ամեն ինչ անելու եմ, որ Ռուբեն Վարդանյանը փտի Բաքվի բանտում։ Հետայսու ոչ մի ղարաբաղցի չհամարձակվի պահանջ ներկայացնել իմ երկրին»։ Քրեական վարույթ նախաձեռնվեց։
«Արցախի միություն» կազմակերպությունը արցախցիներին վիրավորող կոչերի վերաբերյալ հաղորդումներ ներկայացրեց իրավապահներին։ Վերոնշյալ դեպքերից բացի մնացած հինգում՝ ԱԺ պատգամավոր Արսեն Թորոսյանի, Ալիսա Սևոյանի, Հայկ Թրոյանի, Լյու Սի-ի վերաբերյալ քրեական վարույթներ չնախաձեռնվեցին։
Դատախազությունը պաշտոնապես հաստատեց, որ «Խոսնակ» լրատվականի, Ռոման Բաղդասարյանի և Նատալի Ալեքսանյանի գործերը դեռ նախաքննության փուլում են և մեղադրյալի կարգավիճակ ունեցող անձ չկա։ Իսկ մյուս բոլոր դեպքերում քրեական վարույթներ չեն նախաձեռնվել։
Թերեզա Սարգսյանը գրեց, որ արցախցիներին պետք է «բնակեցնել ամայի տարածքներում», «զրկել ձայնի իրավունքից», «աշխատանք նշանակել ածխահանքում, քարհանքում»։ Քրեական վարույթ չնախաձեռնվեց։
Իշխող կուսակցությունից պատգամավոր, ներկայում սոցապ նախարար Արսեն Թորոսյանը Արցախցիների սոցիալական խնդիրների շուրջ մարտի 29-ին Երևանի Ազատության հրապարակում անցկացված հանրահավաքից հետո գրեց, թե ԼՂ հարցը միշտ ծառայել է իշխանությանը տիրանալու համար։ «Եվ հիմա նույն այդ քաղաքականությունը փորձում են իրականացնել Հայաստանում այդ նույն մարդկանց հետևորդները՝ Հայաստանի ժողովրդի այսքան զոհողություններից հետո՝ մոռանալով նույնիսկ, թե ինչպես ընդունեց Հայաստանի ժողովուրդը իր քույրերին և եղբայրներին մեր երկրում տեղահանությունից հետո»,- գրեց Թորոսյանը։
Քաղաքագետներ Տիգրան Գրիգորյանը և Արամ Թադևոսյանը ՍիվիլՆեթում հրապարակված հոդվածում գրում են, որ Թորոսյանը, լղոզելով տարբերությունը փախստականների և ղարաբաղյան էլիտայի միջև, հստակություն չմտցնելով իր կողմից օգտագործվող բառապաշարի մեջ, ատելություն է խթանում մարդկանց նկատմամբ. «Ակնարկելով նաև, որ հանրահավաքի մասնակիցները անշնորհակալ են։ Հիմնականում սոցիալական պահանջներ պարունակող հանրահավաքի մասին գրառման մեջ նմանատիպ շեշտադրումներ անելով՝ Թորոսյանը խթանում է «անշնորհակալ ղարաբաղցիների» մասին քարոզչական պատումի տարածումը։
Արա Ղազարյանը նշում է, որ արցախցիների հասցեին երբեմն տարածվում է անհանդուրժողական խոսք, սակայն ատելության խոսքի համար կալանքը համարում է անհամարժեք։ Նրա խոսքով՝ նման գործերը հիմնականում պարզ են. «Ասենք՝ կազմակերպված խումբ չի, որը մի անդամները հայտնաբերված են, մյուս անդամները՝ ոչ։ Ուրիշ բան է, երբ նման հայտարարություն է անում մարդ, որի խոսքը կարող է ազդել հասարակական կարգի վրա՝ մեծ ամբիոն ու հետևորդներ ունենալով լարված միջավայրում»։
Արա Ղազարյանը կարծում է, նման խոսքի դեմ հիմնականում պայքարում են վարչաիրավական մեթոդներով։
Ալխաս Ղազարյանին խնդրեցինք մեկնաբանել Արմեն Գրիգորյանի ու Ռոման Բաղդասրյանի արարքները և իրավապահ մարմինների արձագանքը դրանց նկատմամբ։
«Դե գիտեք, ես որպես քաղաքական մարմնի ներկայացուցիչ կարող եմ քաղաքական գնահատական տալ։ Հարցերը, որ ինձ ուղղում եք, իրավապահ համակարգի տիրույթում են։ Օրինակ՝ ինչո՞ւ Ռոման Բաղդասարյանի դեմ գործ չկա, կամ ինչ-որ մոտեցում… Կարծում եմ՝ այդ հարցին պետք է պատասխանեն նաև իրավապահ համակարգի ներկայացուցիչները։ Իսկ ինչ վերաբերվում է այդ հարցը ինձ ուղղելուն՝ որպես Ազգային ժողովի պատգամավոր, ես չեմ կարող պատասխանել։ Որովհետև ես պատասխանատու չեմ յուրաքանչյուր անձի խոսքի համար, ես պատասխան կտամ իմ խոսքի համար»,- ասաց «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության պատգամավորը։
Արդարադատության նախարարի խոսնակ Մարիամ Մելքոնյանը ՍիվիլՆեթին ասաց, որ նման հարցերը իրենց գերատեսչության տիրույթում չեն. «Որովհետև մենք ոչ պատիժ ենք նշանակողը, ոչ էլ կալանքի որոշում կայացնողն ենք, մենք ուղղակի դատարանի որոշումները կատարողն ենք»:
Հայկ Ղազարյան
Նյութն ամբողջությամբ՝ սկզբնաղբյուր կայքում:
