Հայաստանում պարտադիր առողջապահական ապահովագրության համակարգի ներդրման հարցը վերջին տարիներին դարձել է հասարակական-քաղաքական ամենաակտուալ քննարկվող թեմաներից մեկը՝ անմիջականորեն առնչվելով երկրի սոցիալական քաղաքականության, առողջապահական ծառայությունների մատչելիության, հանրային առողջության բարեփոխումների և պետական կառավարման արդյունավետության հիմնարար հարցերին։
Այս համակարգի աստիճանական ներդրումը ենթադրում է, որ երկրի յուրաքանչյուր քաղաքացի՝ անկախ իր սոցիալական կարգավիճակից և եկամտի մակարդակից, պետք է պարտադիր մասնակցի առողջապահական ապահովագրական վճարներին, իսկ պետության ու մասնավոր ապահովագրական ընկերությունների համատեղ պատասխանատվությամբ պետք է երաշխավորվի որակյալ բժշկական ծառայությունների համընդհանուր հասանելիությունը։ Այս մոդելը, սակայն, իր հետ բերում է ինչպես ակնհայտ դրական հեռանկարներ, այնպես էլ մի շարք խորքային ռիսկեր ու մարտահրավերներ, որոնց բազմաշերտ վերլուծությունը կարևոր է՝ հասկանալու համար, թե որքանով է այն կարող ապահովել երկարաժամկետ սոցիալական կայունություն և առողջապահության համակարգի զարգացում Հայաստանում։
Նախ՝ պետք է արձանագրել, որ պարտադիր առողջապահական ապահովագրության համակարգի ներդրման հիմնական դրական կողմը առողջապահական ծառայությունների համընդհանուր հասանելիությունն ապահովելու և սոցիալական արդարության սկզբունքները կյանքի կոչելն է։ Մինչև այսօր Հայաստանի առողջապահական ոլորտում պահպանվում են լրջագույն անհավասարություններ՝ կապված բժշկական ծառայությունների մատչելիության և որակի հետ։
Բացի ֆինանսական ու կազմակերպչական խնդիրներից, լուրջ մարտահրավեր է առողջապահական ենթակառուցվածքների և մարդկային ռեսուրսների պատրաստվածության հարցը։ Հայաստանի մարզերում՝ հատկապես սահմանամերձ և լեռնային համայնքներում, բժշկական հաստատությունների տեխնիկական հագեցվածությունը, մասնագետների թիվը և ծառայությունների որակը հաճախ չեն բավարարում նվազագույն պահանջները։ Պարտադիր ապահովագրության ներդրումը կարող է կտրուկ ավելացնել բժշկական օգնության պահանջարկը, ինչի արդյունքում առանց ենթակառուցվածքների և կադրային հնարավորությունների արագ արդիականացման հնարավոր է սպասարկման երկար հերթերի, ոչ որակյալ բուժման և բնակչության դժգոհության աճ։ Նման իրավիճակում համակարգը կարող է դառնալ ոչ թե սոցիալական արդարության և առողջության բարելավման գործիք, այլ հակառակը՝ դժգոհությունների, բողոքների և անվստահության աղբյուր։
Առողջապահական ծառայությունների որակի վերահսկման և արժանահավատության ապահովման հարցը ևս կենսական նշանակություն ունի։ Պարտադիր ապահովագրական համակարգի արդյունավետությունը մեծապես կախված է ոչ միայն ֆինանսական հոսքերի կառավարման որակից, այլև բժշկական ծառայությունների ստանդարտացման, վերահսկողության և հաշվետվողականության գործնական մեխանիզմների ներդրումից։ Առանց նման վերահսկողության կարող են իրականացվել այնպիսի գործառույթներ, որոնք ներառում են կեղծ հաշվետվություններ, չարաշահումներ, «թղթե» ծառայությունների մատուցում և անգամ կոռուպցիոն սխեմաներ, ինչը կխաթարի համակարգի նկատմամբ հանրային վստահությունը։
Արթուր ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ
Հոդվածն ամբողջությամբ՝ «Փաստ» թերթի այսօրվա համարում։
