«Դի Էս Էյ խորհրդատվական խումբ» ընկերության գլխավոր տնօրեն, ՊԵԿ նախկին նախագահ, «Միասնության թևեր» քաղաքական նախաձեռնության անդամ Դավիթ Անանյանի ֆեյսբուքյան գրառումը
ԴԻՏԱՐԿՈՒՄ 3․ Բյուջեն՝ թղթի վրա «զարգացման», իրականում՝ չկատարված ծրագրերի ամփոփում
Կառավարությունը վստահ հայտնում է, թե 2025թ․ հունվար–հոկտեմբերին բյուջեի պակասուրդը կազմել է ընդամենը 229․7 մլրդ դրամ, երբ ամբողջ տարվա պլանով այն նախատեսված է 462 մլրդ դրամի կարգի։ Թվերը, առաջին հայացքից, հուշում են բյուջետային «կարգապահություն», քանի որ պակասուրդը փոքր է, հետևաբար, բյուջեն՝ համեմատաբար կայուն։
Սակայն իրական պատկերը բոլորովին այլ բնույթ ունի։
Կարդացեք նաև
Պակասուրդը փոքր է ոչ թե արդյունավետ կառավարման, այլ ծախսերի խորը թերակատարման պատճառով
Պաշտոնական տվյալներով ընդհանուր ծախսերի կատարողականը՝ մոտ 86․9% է, ընթացիկ ծախսերի կատարողականը՝ 81․0%, իսկ կապիտալ ծախսերի կատարողականը՝ ընդամենը 74–75%։
Սա նշանակում է, որ պետական ներդրումային ծրագրերի գրեթե մեկ քառորդը պարզապես չի իրականացվել։
Չեն իրականացվել բոլոր այն ծրագրերը, որոնք պետք է լինեին տնտեսության հիմքը․ ճանապարհաշինական նախագծեր, ենթակառուցվածքային ծրագրեր, առողջապահական և կրթական շենքերի վերակառուցում, շրջակա միջավայրի ու ջրային համակարգերի բարելավում և այլն։
Ի վերջո՝ պետությունը պարզապես չի ծախսել այն, ինչ ինքն է պլանավորել։ Արդյունքում՝ պակասուրդը «նվազ» է ոչ թե հաջող կառավարման, այլ չկատարված պարտավորությունների հաշվին։
Եկամուտների աճը՝ ոչ թե տնտեսության աճ, այլ գների, սպառման և վարչարարության ազդեցություն
2025թ․ հունվար–հոկտեմբերին բյուջեի եկամուտները աճել են +14․2% և կազմել 2,368 մլրդ դրամ։ Բյուջետային եկամուտները թվային արտահայտությամբ բարձր են, բայց կառուցվածքով՝ խոցելի։ Աճի հիմնական աղբյուրները եղել են՝ ԱԱՀ-ը՝ +21․6%, որը պայմանավորված է ներմուծման կառուցվածքով և ծառայությունների ակտիվությամբ, ոչ թե արտադրությամբ, և շահութահարկը՝ +19․4%, որը ձևավորվել է առևտրի, ծառայությունների և շինարարության ոլորտի շահույթահարկի գծով կանխավճարների գանձման հաշվին, և, բնականաբար՝ ո՛չ արտադրական սեկտորների ընդլայնմամբ։
Միաժամանակ, պաշտոնական դրամաշնորհները նվազել են 41․3%–ով, ինչը ցույց է տալիս արտաքին ծրագրային ֆինանսավորման զգալի անկում։
Այսպիսով՝ եկամուտների աճը առաջացել է ոչ թե նոր արտադրությունների կամ տնտեսական բազայի ընդլայնման, այլ՝
գների բարձր մակարդակի,
ներքին սպառման, և
հարկային վարչարարության սեղմման հաշվին։
Այլ կերպ ասած՝ բյուջեն «աճում է», բայց տնտեսությունը՝ ոչ։
Բյուջեն դարձել է թղթային, ոչ իրական «զարգացման ծրագիր»
Եթե բյուջեի ենթակառուցվածքային ծախսերը թերակատարվում են մոտ 25%-ով, եթե դեռևս չկան նոր արդյունաբերական կամ ինովացիոն ծրագրեր, եթե կապիտալ ներդրումները տարվա ավարտին մոտենում են ծրագրվածին միայն թղթի վրա, ապա բյուջեն դադարում է լինել զարգացման գործիք։
Այն դառնում է՝
չիրականացված ծրագրերի ցուցակ,
խոստումների հաշվառման աղյուսակ,
պակասուրդը նվազեցնելու համար թվային մանևրների հարթակ։
Հարցը մնում է նույնը․ կարո՞ղ է զարգանալ մի երկիր, որի բյուջեն գոյություն ունի միայն թղթի վրա, բայց ոչ իրական դաշտում։
