2005-ԻՆ ԿԾՆՎԻ ԱՌԱՋԻՆ ՀԱՅԸ Մեր օրենսդիրները համարում են, որ նրանք, ում ծննդյան վկայականում չկա «հայ» նշումը, հայ չեն «Հասարակական ճնշման» ազդեցությամբ ԱԺ-ն ընդունեց հերթական «ազգային» օրենքը՝ նորածին երեխան կստանա ծննդյան վկայական, որում արդեն նշված կլինեն ոչ միայն նրա անունը, ազգանունը եւ ծնողների մասին տեղեկություններ, այլեւ ազգությունը: Նկատենք, որ նման բան Հայաստանում երբեւէ չի եղել՝ ո՛չ Խորհրդային միության օրոք, ո՛չ այնուհետեւ: Մեկ շաբաթ առաջ երրորդ ընթերցմամբ ընդունված «Քաղաքացիական կացության ակտերի մասին» օրենքով (նախագահի կողմից վավերացվելուց հետո եկող տարվանից գործողության մեջ կմտնի) սահմանվում է, որ երեխայի ծննդյան վկայականում իմպերատիվ կերպով պետք է նշվի ոչ միայն ծնողների ազգությունը, այլեւ՝ իր սեփականը: Հիշեցնենք, որ արդարադատության նախարարությունը կտրուկ դեմ էր այս դրույթին եւ քանիցս արտահայտել է իր այն տեսակետը, որ դա երեխայի իրավունքի խախտում է: ԱՆ-ն նաեւ հենվում էր միջազգային փորձի վրա. գրեթե ոչ մի ժամանակակից եվրոպական երկրում, անգամ ԱՊՀ երկրներից ոչ մեկում ծննդյան վկայականում չի նշվում երեխայի ազգությունը: Սակայն ԱՆ դեմ լայնածավալ պայքար սկսեցին «ազգային գաղափարախոսությամբ տոգորված» գործիչները: Իրար նկատմամբ առանձնակի ջերմություն չտածող ՕԵԿ-ն ու ՀՅԴ-ն նույնպես միացան եւ փաստորեն հաղթեցին: Օրինագծում երեխայի ազգությունն անպայման նշելը հիմնավորելու համար բերում էին շատ զգացմունքային փաստարկներ՝ «այս երկրում, որտեղ հարյուրավոր երեխաներ դպրոց չեն գնում սոցիալական ծանր վիճակի պատճառով, անհարմար է խոսել երեխայի իրավունքներից», «երեխայի ծնողը պետք է որոշի նրա ազգությունը եւ ոչ թե արդարադատության նախարարությունը», «սա հուդա-մասոնական դավադրություն է» եւ այլն: Նրանք գուժում էին՝ «շուտով ՀՀ-ում կծնվեն երեխաներ, որ չունեն ազգություն»: Եթե այդպես է, ուրեմն մենք բոլորս՝ ՀՀ չափահաս եւ անչափահաս բոլոր քաղաքացիներս, հայ չենք: Քանի որ մեզնից որեւէ մեկի ծննդյան վկայականում նշված չի եղել մեր ազգությունը: Ուրեմն ի՞նչ՝ նստենք ու ազգովին սպասենք, թե երբ է ծնվելու առաջին հա՞յը: Իսկ եթե, ենթադրենք, խառնածին երեխայի ծննդյան վկայականում ամրագրենք՝ «հայ», իսկ նա մեծանա ու չուզենա որեւէ ընդհանուր բան ունենալ հայի ու Հայաստանի հետ, ի՞նչ է՝ միայն ծննդյան վկայականում եղած նշման պատճառո՞վ պետք է հայ համարվի: Քի՞չ են օրինակները՝ նույն Կիրկորովը, որին չգիտես ինչու բռնի փորձում էինք հայացնել, իսկ հիմա ամաչում ենք, որ այդ, մեղմ ասած, անդաստիարակ երիտասարդին մեզ հետ ինչ-որ բան է կապում: Կամ՝ Անդրե Աղասին, որի սափրած մազերը բիզ-բիզ են կանգնում միայն «հայ» բառը լսելիս: Ի՞նչը կարող է ստիպել այդ մարդկանց իրենց հայ զգալ, եթե նրանք դա չեն ուզում: Թեկուզ ոչ միայն ծննդյան վկայականում նշում լինի, այլեւ՝ ծնվելուն պես ճակատին դաջենք՝ հայ: Եվ հակառակը՝ այն ռուսը, հույնը, եզդին, ասորին, որ ապրում է մեր երկրում, տիրապետում է հայերենին, սիրում է մեր հայրենիքն ու մեր ազգը, ապրում է մեր բարքերով, օգուտ է բերում Հայաստանին, շատ ավելի հայ է, քան վերամբարձ ճառասացներից ոմանք: Եվս մի փաստարկ էին բերում, թե ծննդյան վկայականում ազգության նշումը կնպաստի հայապահպանման գործին: Խիստ վիճելի է: Պատկերացրեք, թե Հայաստանում ծնվում է ռուս (հույն, ուկրաինացի, հրեա) մոր եւ հայ հոր զավակ: Եվ նրան ծննդյան վկայական տալիս պարտադրում են նշել ազգությունը: Ստիպված պիտի խոստովանենք, որ այս պարագայում շատ հայ հայրեր պատրաստ կլինեն իրենց երեխայի ծննդյան վկայականում նշելու երեխայի մոր ազգությունը, մտածելով, որ հետագայում դա կօգնի երեխային լքելու Հայաստանը, դառնալու այլ երկրի քաղաքացի, ազատվելու հայկական բանակում ծառայելուց եւ այլն: Մյուս կողմից՝ Սփյուռքում ծնված հայ երեխայի համար այս օրենքը որեւէ նշանակություն չունի, քանի որ արտերկրում չեն նշում երեխայի ազգությունը, եւ մեր օրենքը նրանց վրա չի տարածվում: Իսկ շատ երկրներում ծննդյան վկայականում նույնիսկ երեխայի ծնողների ազգությունը չի նշվում, այլ միայն՝ քաղաքացիությունը: Չմոռանանք նաեւ, որ ծննդյան վկայականը անձը հաստատող փաստաթուղթ չէ, այլ ընդամենը՝ փաստաթուղթ, որով ֆիքսվում է նոր մարդու լույս աշխարհ գալու փաստը: Եվ ընդհանրապես, կյանքը ցույց է տվել, որ շատ ավելի կարեւոր է պետության եւ անձի իրավական կապի ամրագրումը, այսինքն՝ քաղաքացիությունը: Մի անգամ Շառլ Ազնավուրը պատասխանելով լրագրողի հարցին՝ «հիմա դուք ավելի շատ հա՞յ եք, թե՞ ֆրանսիացի», ասաց՝ «ինչպես կաթով սուրճի մեջ դժվար է զատել կաթը սուրճից, այնպես էլ ես չեմ կարող զատել մեկը մյուսից»: Իսկ նրա ծնողները, ի դեպ, երկուսն էլ հայ էին: ՄԵԼԱՆՅԱ ԲԱՐՍԵՂՅԱՆ