Երազում է ադրբեջանցի online-զրուցակիցս ու հայ-ադրբեջանական կոնֆլիկտի մասին խոսելիս արտահայտվում ընտրված բառերով:
Երբ հանրային ու համազգային հետաքրքրություն ներկայացնող որեւէ խնդիր է հասունանում, ակտիվանում են հայ-ադրբեջանական, հայ-թուրքական շփումները նաեւ չաթերում: Այդպես էր Գյուլի հայաստանյան այցելության շրջանում. թուրք զրուցակիցներիս հետաքրքրում էր, թե ինչ են մտածում երկու երկրների նախագահների հանդիպման եւ դրանից բխող հետեւանքների մասին Հայաստանում: Մի թուրք ֆուտբոլիստ անգամ իրենց թիմի նկարն ուղարկել ու հետաքրքրվել է՝ արդյո՞ք հաղթելու դեպքում իրենց ֆուտբոլիստների հետ որեւէ բան չի պատահի մեր մարզադաշտում: Հետաքրքիր վերլուծության նյութ է հատկապես հայերի ու ադրբեջանցիների online շփումը: Ի տարբերություն թուրք «չաթ»-ականների, ադրբեջանցիներն ավելի անհավասարակշիռ են ու կոմպլեքսավորված: Նրանցից ոմանք չեն թաքցնում, որ ատում են հայերին, օրինակ՝ odnoklassniki.ru-ում կարող են նվազագույն «1» միավորով գնահատել հայերի լուսանկարները, զզվելի արտահայտություններ գրել եւ այլն: Այդ վերաբերմունքը հասկանալի է՝ պարտվողի նրանց բարդույթից է գալիս:
Կան ադրբեջանցիներ էլ, որոնց թվում է, թե ազգությամբ հային չաթում անգամ լավ բան գրելու դեպքում՝ կոպիտ պատասխաններ կստանան: Դրա համար էլ հաճախ վախվորած են շփվելիս, զարմանում են, որ կարող ես նորմալ պատասխանել իրենց հաղորդագրություններին:
Ադրբեջանցիների երիտասարդ սերունդն ավելի առողջ է մտածում, առանց վախենալու եւ համարյա օբյեկտիվ կարծիքներ հայտնում այս կամ այն հարցի վերաբերյալ, եթե խոսքը, իհարկե, Ղարաբաղի ու ազատագրված տարածքների մասին չէ: Նրանց մեծամասնությունը հայ-ադրբեջանական կոնֆլիկտի հիմնական մեղավոր է համարում հատկապես Ռուսաստանին, Հայաստանի եւ Ադրբեջանի առաջին դեմքերին ու քաղաքական գործիչներին:
Իմ ամենահետաքրքիր online-զրուցակիցներից մեկի հետ, որին պայմանական Ֆարիդ կանվանեմ, հասցրել ենք խոսել ոչ միայն հայ-թուրքական «ֆուտբոլային» քաղաքականության, հայ-ադրբեջանական կոնֆլիկտի, այլեւ պոեզիայի, ինտերնետ պորտալների, մարդկային հարաբերությունների եւ այլնի մասին: Նա ինձ ուղարկել է իր սիրելի բանաստեղծ Միրզա Շաֆի Վազեխի, ես նրան՝ Չարենցի, Սեւակի ու Իսահակյանի ռուսերեն բանաստեղծությունները:
Ադրբեջանցի երիտասարդը հույս ունի, որ երկու ժողովուրդների միջեւ առաջվա նման բարիդրացիական հարաբերություններ կհաստատվեն: Ամեն անգամ այս թեմայով խոսելիս նա «իշալահ» է ասում:
Ֆարիդը վերջերս այցելել է Վրաստան՝ ընկերոջ հարսանիքին, ու պատմում է, որ այնտեղ հրաշալի շփվում են հայերն ու ադրբեջանցիները: Ասում է՝ կուզենայի հայի հետ Հայաստանում հանդիպել կամ Ադրբեջանում, ձեր Երեւանն էլ, լսել եմ՝ շատ է գեղեցկացել: Ես էլ հրավիրում եմ՝ եկ, Ադրբեջանից ժամանակ առ ժամանակ մեր երկիր են այցելում քո հայրենակից լրագրողներ, ջազմեններ, նկարիչներ… Ի պատասխան երիտասարդն ափսոսանքով նշում է, որ նման «շռայլությունները» հաստատ անհետեւանք չեն մնա իր երկրում: Ամեն անգամ հրաժեշտ տալիս Ֆարիդն ասում է՝ «Սաղ օլ» (լավ մնա) ու ցավոտ թեմաների մասին խոսելիս ընտրված բառեր է օգտագործում՝ «դոստ» (բարեկամ), «բաջի» (քույր), «գարդաշ» (եղբայր): Մանկուց որոշ հայերեն բառեր են մնացել հիշողության մեջ՝ «Բարեւ, իմ արեւ, քո արեւ»: Իրենց մոտ մի ժամանակ գոյություն ունեցող հայկական Արմենիքենդ թաղամասից են պահպանվել հայկական փշրանքները: Շատ հարցերում նա համաձայնում է ինձ հետ, ասելով՝ «ռազիյամ»: Շատ հարցերում էլ իր հայրենակիցների հետ չի համաձայնում: «Իմ երկրում հաճախ ասում են, թե հայկական դուդուկը մեր թութեկն է, ձեր տոլման՝ մեր դոլաման… Ես էլ ասում եմ՝ ի՞նչ անենք, ամեն մեկդ տվյալ բանը ձերը համարեք ու ձեր ուզած անունով կոչեք, դրանից ոչ ոք չի տուժի, ի վերջո»,- պատմում է զրուցակիցս: Ու ամեն նախադասություն ռուսերեն գրելուց հետո զուգահեռ թարգմանում է ադրբեջաներեն, հետո խնդրում, որ ես էլ հայերեն թարգմանեմ: Արդեն բազմաթիվ հայերեն բառեր է սովորել՝ բարեկամ, լավ հարեւան, խաղաղություն, ինձ էլ է սովորեցրել դրանց ադրբեջաներեն համարժեքը: Հաճախ Ֆարիդի գրած տեքստերի մի կտորը ռուսերեն է, մյուսը՝ ադրբեջաներեն, երրորդն էլ իր սովորած հայերեն բառերից է բաղկացած: Ամեն անգամ նման նամակից հետո ադրբեջանցի երիտասարդը ներողություն է խնդրում, իր խոսքով՝ հայ-ռուս-ադրբեջանական բառախաղի համար, հետո էլ հավելում. «Մեր բառախաղից վնաս չկա, մեր երկրների ղեկավարների բառախաղերն են ճակատագրեր որոշում»:
Ադրբեջանցի online-զրուցակիցս հետաքրքրվում է՝ հայկական TV-նե՞րն էլ են անհաջող սերիալներով ողողված: Նաեւ բողոքում է, որ իրենց մոտ այդ «ախտով» շատերն են վարակված. «Կարգին բան ցույց չեն տալիս, մայրս էլ է ժամերով սերիալների պատճառով հեռուստացույցից կառչած»: Երբ պատասխանում եմ, որ մենք էլ ենք «սերիալախեղդ», հարցնում է՝ «Հետաքրքիր է, ձե՞ր սերիալներն են ավելի վատը, թե՞ մերը,- ու շարունակում,- ինձ համար հայկական սերիալները մարսյան պեյզաժի նման են՝ ոչ տեսել եմ, ոչ լսել»: Ֆարիդը շատ է ուզում, որ աշխարհում խաղաղություն լինի եւ իրեն դուր եկած աղջկան, անկախ ազգությունից ու դավանանքից, ասի՝ «Մեն սենի սեվիրեմ»՝ ես քեզ սիրում եմ:
