Արմեն Գևորգյան. Հայաստանի և արաբական աշխարհի համագործակցության մասին
Յուրաքանչյուր նոր գործընկեր, փոխգործակցության յուրաքանչյուր նոր առանցք, յուրաքանչյուր նոր դիվանագիտական հարթակ երկրին ավելացնում է դիմադրողականություն, ճկունություն և գործունակություն։ Ահա թե ինչպես է ձևավորվում «+1» քաղաքականության տրամաբանությունը:
Այս համատեքստում արաբական աշխարհը Հայաստանի համար ավելին է։ Ամենից առաջ կարևոր է ընդգծել ակնհայտ, բայց գրեթե միշտ անտեսվող տարբերությունը. արաբական աշխարհի հետ հարաբերությունները նույնը չեն, ինչ ամբողջ իսլամական աշխարհի հետ հարաբերությունները: Արաբական քաղաքակրթությունը, թյուրքական աշխարհաքաղաքական նախագիծը և իրանական ազդեցության ոլորտը երեք տարբեր բևեռներ են:
Այսօր, երբ մեր տարածաշրջանը արագ փոխվում է, հայ-արաբական հարաբերությունների նոր բովանդակության հարցը պահանջում է բոլորովին այլ մոտեցում։ Ոչ թե մարտավարական, այլ հայեցակարգային։ Ոչ թե նեղ քաղաքական, այլ քաղաքակրթական։
Կարդացեք նաև
Նոր փուլ. Անցյալի հույզերից մինչև զարգացման ռազմավարություն
Արաբական աշխարհը մրցակցող պետությունների, բարդ էլիտաների, տնտեսական ռազմավարությունների, մշակութային ավանդույթների և կուտակված քաղաքական իմաստության տարածք է։ Հայ-արաբական հեռանկարը պարունակում է մի բան, որը չի կարող արհեստականորեն կառուցվել. Բեյրութի, Դամասկոսի, Բաղդադի, Երուսաղեմի հայկական համայնքները։ Արաբական պետությունները հայերին հնարավորություն են տվել պահպանել իրենց հավատքը, լեզուն և հիշողությունը։ Եվ սա չի մոռացվում։ Հայերը դարձան արաբական աշխարհի՝ նրա մշակութային, սոցիալական և մտավոր կառուցվածքի մի մասը։
Այսօր, երբ ձևավորվում է մեր տարածաշրջանի նոր աշխարհաքաղաքական քարտեզը, Հայաստանի հարաբերությունները արաբական աշխարհի հետ ձեռք են բերում այնպիսի նշանակություն, որը կարող է.
- ամրապնդել Հայաստանի արտաքին քաղաքականության ինքնավարությունը,
- բացահայտել նոր տնտեսական հնարավորություններ,
- բացել ժամանակակից տեխնոլոգիաների և ներդրումների ճանապարհը,
- ընդլայնել անվտանգության տարածքը,
- ստեղծել միջազգային աջակցության լրացուցիչ ուղիներ։
Որպեսզի արաբական աշխարհի հետ հարաբերությունները դառնան ռազմավարական ուղղություն, Հայաստանը պետք է առաջարկի ոչ միայն բարեկամություն, այլև իմաստ։ Եվ այդ իմաստը թաքնված է երեք լայն ոլորտներում։
- Հայաստանը որպես Մերձավոր Արևելքի քրիստոնեական ժառանգության պաշտպան
Սա կարգախոս չէ։ Սա պատմական առաքելություն է։ Հայաստանը տարածաշրջանում միակ քրիստոնյա երկիրն է, որը պահպանել է կենդանի կապեր Լևանտի քրիստոնեական համայնքների հետ, միակն է, որը ընկալվում է որպես այդ համայնքների բնական պաշտպան։ Տարածաշրջանի քրիստոնյաները այսօր չափազանց խոցելի են։ Հայաստանը պարտավոր է ավելի բարձր խոսել, քան մյուսները։ Սա միջամտություն չէ, այլ մեր հիշողության շարունակությունն է։ Եվ արաբական աշխարհում բոլորը հասկանում են սա։
- Երուսաղեմ, արաբական համատեքստը
Երուսաղեմի հայկական ժառանգությունը հայ-իսրայելական հարաբերությունների ինքնության հսկայական, բայց հաճախ թերագնահատված մասն է։ Սուրբ Հակոբոս թաղամասում հայերի իրավունքների պահպանումը միայն եկեղեցական հարց չէ։ Սա Հայաստանի արժանապատվության և միջազգային հեղինակության հարց է։
Պաղեստինի հարցում Հայաստանի դիրքորոշումը դառնում է կամուրջ, որը մեզ կապում է արաբական աշխարհի հետ և միաժամանակ հայ-իսրայելական հարաբերություններին նոր իմաստ հաղորդում։ Արաբական աշխարհի համար Պաղեստինը աշխարհաքաղաքականություն չէ։ Այն խորհրդանիշ է։ Ինչպես որ Արցախն է հայերի համար։ Հայաստանի կողմից անկախ պաղեստինյան պետության ճանաչումը պետք է նշանակի հասուն, ազնիվ, հավասարակշռված և սկզբունքային դիրքորոշում այս հարցում։ Այս դիրքորոշումը անմիջապես կստանա այնպիսի խորություն, որը անհասանելի կլինի նրանց համար, ովքեր վախենում են արդարության մասին խոսել՝ թե՛ պաղեստինյան հարցում, թե՛ Արցախի։ Մենք չենք ընտրում արաբական աշխարհի և Իսրայելի միջև։ Նման ձայնը կլսվի արաբական աշխարհում։ Եվ կհարգվի։
III. Սիրիան որպես պարտքի, հիշողության և հնարավոր ապագայի տարածք
Սիրիան հայերի հոգևոր և մշակութային կյանքի հիմնական կենտրոններից մեկն է իրենց պատմական հայրենիքից դուրս։ Սիրիայի վերակառուցումը երկար և բարդ գործընթաց է: Բայց Հայաստանը կարող է մասնակցել դրան.
- մարդասիրական, մշակութային, կրթական ծրագրերով,
- դպրոցների, եկեղեցիների և թաղամասերի վերակառուցման նախագծերով,
- շինարարական և ենթակառուցվածքային ծրագրերին, համայնքային նախագծերին աջակցությամբ,
- իշխանությունների հետ երկխոսությամբ:
Եվ սա միայն բարոյական պատասխանատվության հարց չէ: Սա կարող է, որքան էլ պարադոքսալ հնչի, դառնալ Թուրքիայի հետ ապագա երկխոսության առանձին թեմա: Սիրիայի վերակառուցումը մի հարց է, որտեղ անխուսափելիորեն կհատվեն բազմաթիվ երկրների շահերը: Եվ Հայաստանը կարող է իր արժանի տեղը զբաղեցնել այս գործընթացում:
Փոխըմբռնման և վստահության մեխանիզմներ
- Արաբական պետությունների լիգայի (ԱՊԼ) և Ծոցի համագործակցության խորհրդի (ԾՀԽ) հետ ինստիտուցիոնալ աշխատանքը երկու հիմնասյուներն են, որոնց վրա պետք է հիմնված լինի նոր դոկտրինը։
Արաբական պետությունների լիգայի (ԱՊԼ) շրջանակում Հայաստանը պետք է.
- հաստատի Լիգայի հետ մշտական համագործակցության գիծ,
- մասնակցի մարդասիրական և մշակութային ծրագրերին,
- խթանի քրիստոնեական համայնքների անվտանգությունը,
- քննարկի ժառանգության և սփյուռքի պահպանման հարցերը։
Շարունակելի
