Այսօր` մայիսի 5-ը, Հաշմանդամների իրավունքների պաշտպանության օրն է: «Առավոտ երիտասարդականը» «Սատար» հաշմանդամների հասարակական կազմակերպությունում է: Այստեղի երիտասարդ անդամները գիտակցում են իրենց առջեւ ծառացած դժվարությունները, սակայն չեն խուսափում պայքարելուց եւ կյանքում հաջողություններ գրանցելուց, միայն տխրում են`պետությունն է անտարբեր իրենց նկատմամբ:
27-ամյա Սեւակ Մխիթարյանը 1-ին կարգի հաշմադնամ է, մասնագիտությամբ իրավաբան է, զբաղվում է բասկետբոլով եւ առագաստանավային սպորտով: 2 ամիս է` դադարեցրել է մարզումները, պայմաններ չկան, մասնակցել է Անգլիայում առագաստանավային սպորտի աշխարհի առաջնությանը, հաղթանակ չի եղել, բայց մասնակցությունն արդեն իսկ շատ կարեւոր է: Հիմա էլ ցանկանում է բասկետբոլի թիմով մասնակցել Աշխարհի, Եվրոպայի առաջնություններին, Օլիմպիական խաղերին:
Ցավով է հիշում` 10 տարի առաջ` 2002 թվականին, գազով լցված տարրայի պայթյունը, որի ժամանակ էլ կորցրել է ոտքերը: «Սկզբնական շրջանում շատ դժվար էր, անգամ ցանկություն չկար դուրս իջնելու: Ընկերներս, հարազատներս, ընտանիքս ամեն կերպ ուզում էին օգնեն, որ տնից դուրս գամ, լիարժեք կյանքով ապրեմ»,- պատմում է Սեւակը, հիշում է` մեծ դժվարությամբ կարողացավ ընդգրկվել հասարակության մեջ. «Սկզբնական շրջանում ես մտածում էի` հաշմանդամ եմ, ի՞նչ կարող եմ անել: Բայց սխալ էի: Այսօր հաշմանդամը կարող է ավելի շատ բան անել, քան ոչ հաշմանդամը, իր ձգտումներն ավելի շատ են »,- ասում է նա: Հիշում է` սպորտով զբաղվելու առաջարկն էլ նրան տարօրինակ է թվացել. «Սկզբից մի քիչ վախենում էի, ասում էի` հաշմանդամն ու՞ր, բասկետբոլով զբաղվելն ու՞ր: Բայց երբ սկսեցի զբաղվել, զգացի, որ նորից սխալվել եմ»,- ասում է նա, ցանկանում է` բավարար պայմաններ լինեն, որպեսզի կարողանա միշտ իր սիրած սպորտաձեւերով զբաղվել: Բացի այդ, ցավով նկատում է հասարակության եւ պետության անտարբերությունը հաշմանդամների նկատմամբ, չնայած կարծում է. «Բոլորիս մեղքն է. հաշմանդամները չեն ներգրավվում հասարակության մեջ, հասարակության համար էլ անսովոր է նրանց տեսնելը»: Թվարկում է այն խնդիրները, որոնց հանդիպում է ինքը. «Մեր հանրապետությունը մատչելի չէ հաշմանդամի համար, ես Երեւան գալիս եմ Աբովյան քաղաքից, հասարակական ոչ մի տրանսպորտ հարմարեցված չի մեզ համար, պետք է մեքենայով գամ, կանգառները, փողոցները, ոչինչ հարմարեցված չեն, իսկ որն էլ հարմարեցված է, չի համապատասխանում իրական ստանդարտներին»,- ասում է նա:
Սեւակի մեծագույն ուրախությունը ընտանիքն է` կինը եւ որդին: «Ամենակարեւորը մեր ընտանիքում սերն է, համերաշխությունը,- ասում է նա,- կուզեի աշխատանք ունենալ, կինս էլ է հաշմանդամ, Գյումրիի երկրաշարժի ժամանակ ձեռքն է կորցրել, ուզում եմ նորմալ պայմաններ ստեղծել որդուս համար, որ իր բոլոր ցանկությունները իրականացնեմ»:
34 –ամյա Սամվել Ասատրյանը 2-րդ կարգի հաշմանդամ է, 1997թ ծառայության ընթացքում` դիրքերում ականի պայթյունից ոտքերն է վնասել: Հիմա ծանրամարտով է զբաղվում, Հայաստանի ծանրամարտի եռակի չեմպիոն է, մասնակցում է նաեւ բասկետբոլի խաղերին. «Վիրավորվելուց հետո եմ սպորտով զբաղվել: Տղաների հետ շփումից ամեն ինչ սկսվեց, հիվանդանոցում ծանոթացա նրանց հետ»,- ասում է նա: Տնային պայմաններում, սեփական միջոցներով է սպորտով զբաղվել, հիմա էլ ամենամեծ ցանկությունը սեփական մարզադպրոց ունենալն է: Դրա համար նորից դիմում է սեփական միջոցներին. «Տարիների ընթացքում ես իմ ուժերով ինչ-որ բաներ ձեռք բերել եմ, բայց դրանք ավելացնելու կարիք կա»,- ասում է նա, չգիտի` ու՞մ, եւ ինչպե՞ս դիմել ցանկալի օգնությունը ստանալու համար: Սեփական մարզադպրոց ունենալն արդեն կլուծի Սամվելի առաջնային խնդիրներից մեկը. աշխատանք կունենա. «Կան շատ հաշմանդամներ, որ ունակ են աշխատելու, բայց իրենց անտեսում են, պիտի մեր ղեկավարությունը աջակցի նրանց: Եթե պետությունը չի անում, արհամարհում է, մյուսներին մեղադրել պետք չէ, հաշմանդամները ցանկություն ունեն դուրս գալու, մարդկանց հետ շփվելու, բայց հնարավարություններն ստեղծված չեն»,- ասում է նա:
Մասնագիտությամբ համակարգչային օպերատոր Հայկ Գրիգորյանը 23 տարեկան է: 1-ին կարգի հաշմանդամ է, պտտաձողից ընկելուց վնասել է ոտքերը: Հիշում է` իր հետ կատարվածին դժվարությամբ էր համակերպվում, բայց օգնեցին ընտանիքը եւ ընկերները: Սպորտով զբաղվելն էլ մեծ դժվարությամբ է ստացվել, բայց հիմա, երբ ամեն ինչ հաղթահարված է, ասում է. «Ամեն ինչն էլ դժվար է, բայց կամք եւ աշխատասիրություն է պետք: Եթե հիասթափվում ես, մտածում, որ ոչինչ չես կարող, ոչ մի բանի չես կարող հասնել»: 7 տարի է` սպորտով է զբաղվում, ասում է` ֆինանսական խնդիրների պատճառով լուրջ արդյունքների չեն հասել. «Բասկետբոլի մարզումների համար պետք է չափանիշներին համապատասխանող սպորտային սայլակներ լինեն, տարեկան գոնե 2 անգամ սպորտային հավաքներ կազմակերպվեն, որ լավ մարզավիճակում լինենք, կարողանանք մասնակցել միջազգային մրցույթների»,- ասում է Հայկը: Հասարակական կյանքում ակտիվ է, կարծում է` յուրաքանչյուրը պետք է իր գործով զբաղվի, ինքն էլ իր գործը, աշխատանքն է ուզում ունենալ. «Դեռ մեկ տարի չկա, որ ամուսացած եմ, առաջնային ցանկություններից մեկը երեխա ունենալն է, կցանկանամ նաեւ աշխատանք ունենալ, որ բավարարեմ ընտանիքիս պահանջմունքները»,- ասում է նա:
