Ներկայացվում է կրճատումներով՝ yerakouyn.com-ում հրապարակված Նազարէթ Պէրպէրեանի հոդվածից:
Դեկտեմբեր 28-ի այս օրը կ՚ոգեկոչենք մահուան առաջին տարելիցը մեր ժողովուրդի ճառագայթող դէմքերէն Վահան Յովհաննիսեանի, որ Հայաստանի ազատագրութեան դատն ու հայ ժողովուրդի մարտունակութեան վերականգնումը պաշտամունքի կիզակէտ ունեցող իր կեանքով, գործով ու գաղափարական աշ խարհով՝ նորօրեայ շունչ եւ թռիչք տուաւ ՎԱՀԱԳՆԱՏԻՊ Մարտունակ Հայու ԴԱՇՆԱԿՑԱԿԱՆ տեսակին հայրենական վերընձիւղման։
Իբրեւ այդպիսին՝ իբրեւ Վահագնի առասպելական մարտունակութեան եւ Դաշնակցականի անվեհեր յանդգնութեան նորօրեայ մարմնաւորումի անմահացաւ Վահան Յովհաննիսեան մեր սերունդներու յիշողութեան մէջ։
Նոր Ժամանակներու համատարած արժեզրկման պայմաններուն մէջ մաշած յանկերգի ճակատագրին դատապարտուած բառերուն, իմաստներուն, աւանդներուն, հաւատարմութիւններուն, զոհաբերութեան եւ արութեան աւանդներուն նորարա՜ր կենդանութիւն եւ իրաւութիւն, այլեւ վարակիչ ու առաջնորդող օրինակ հաղորդեց Վահան Յովհաննիսեան՝ պայծառամիտ, յայտնագործող, խոհապաշտ եւ պայքարունակ այս պատմաբանն ու հնագէտը, որ Արցախի ազատագրութեան եւ վերանկախացեալ Հայաստանի քաղաքական ու պետական վերականգնման երթին յառաջապահ դրօշակիրներէն դարձաւ ե՛ւ բանիւ, ե՛ւ գործով։
Կարդացեք նաև
Տակաւին կու գայ ժամանակը, երբ մեր դարաշրջանի հայոց պատմութիւնը վերծանող ու արժեւորող գիտական միտքը արժանին կը մատուցանէ այն ներդրումին ու աւանդին, որոնք Վահան Յովհաննիսեան անունով դրոշմեցին վերջին քառորդ դարու հայ ժողովուրդի քաղաքական-պետական ինքնահաստատման դժուարին երթին որոշակի պահերը, ձեռքբերումները։
Հռետոր չէր Վահան Յովհաննիսեան, բայց շնորհքն ունէր ինչպէս բազմահազարանոց զանգուածային հաւաքներու բեմահարթակէն, այնպէս եւ միջազգային ատեաններուն մէջ կամ դաշնակցական բազմամարդ ժողովներու կամ հանդիպումներու ընթացքին միտք եւ ուղղութիւն հունաւորելու, բուռն տարակարծութիւններ ու կրքոտ հակադրութիւններ հաշտեցնելու, այլեւ ու մանաւանդ՝ ոսկեայ միջիններու ուղղութեամբ տեղաշարժ առաջացնելու։
Գաղափարախօս չէր Վահան Յովհաննիսեան, բայց անպայման եւ շեշտակի չափով ունէր աշխարհին ու դարաշրջանին բացուած խուզարկու, ընկալունակ միտք եւ տեսակէտ հունաւորելու բացառիկ ընդունակութիւն։
Ռազմագէտ չէր Վահան Յովհաննիսեան, բայց Արցախեան Ազատամարտը եւ դաշնակցականի յանդգնութիւնը անոր մէջ թրծեցին ու թեւաւորեցին այն Ռազմավարը, որ գիտցաւ Հայաստանի ու հայութեան համաշխարհային նաւը փոթորկոտ ծովու մէջ յառաջ մղել դէպի ինչպէս ռազմական յաղթանակներ, նոյնպէս եւ ապահով քարափ։
Հայ ժողովուրդի ճառագայթող դէմքերէն է Վահան Յովհաննիսեան, որուն մահուան տարելիցին յարգանքի եւ մեծարանքի խունկ մատուցանելու թող ծառայէ անոր մտքերէն հետագայ քաղուածքը, որ առնուած է «Մետիա-Մաքս»-ի կողմէ Մարտ 2012-ին Վահան Յովհաննիսեանի հետ կատարուած հարցազրոյցէն.
– Եթէ չլինէր Ղարաբաղեան Շարժումը, ես չէի պատրաստւում խառնուել քաղաքականութեանը եւ կուսակցական կեանքին: Իմ գործը գիտութիւնն էր: Սակայն, 1988 թ. հայ ժողովուրդը որոշեց, որ բարձր ատեաններ դիմելու միջոցով կարող է հասնել պատմական արդարութեան: Ես հասկանում էի, որ դա հարցի լուծում չէ, եւ սկսեցի միջոցներ փնտռել անխուսափելին՝այսինքն պատերազմը, դիմաւորելու համար: Այդ որոնումների մէջ հանդիպեցի մի կուսակցութեան, որը կազմակերպչական առումով աւելի լաւ էր պատրաստ այն իրողութիւններին, որոնք սպասում էին մեզ, եւ ինչն այն ժամանակ շատերի կողմից չէր գիտակցւում: Իսկ ցեղական գաղափարական ժառանգութիւնը պարզապէս օգնեց գտնելու Հայրենիքին ծառայելու ճշգրիտ ճանապարհը՝ Հ.Յ.Դ. միջոցով:
– Ես երբեք չեմ երազել լինել ինչ-որ կուսակցութեան անդամ, բայց եթէ լինել՝ ապա միայն Հ.Յ.Դ.ի անդամ:
– [Ի՞նչ պէտք է հասկանալ «դաշնակցական» ասելով՝ կուսակցութի՞ւն, պատմութի՞ւն, գուցէ՞ արժեհամակարգ]։ Այն հիմնականում մարդկային տեսակ է: Սա չի նշանակում, որ մարդկանց այդ տեսակը կենտրոնացուած է միայն Դաշնակցութիւնում, կամ՝ բոլոր այն մարդիկ, ովքեր մեր կուսակցութեան մէջ են, պատկանում են այդ տեսակին: Բայց մեր կուսակցութիւնը չի ձեւաւորուել կամ համախմբուել առաջնորդների կամ փողի շուրջ, դա բացառւում է, ոչ էլ միմիայն ծրագրերի շուրջ, այլ նաեւ՝ օրինակելի քաղաքացու մասին մեր պատկերացումների շուրջ:
– Բանտից յետոյ դարձայ շատ աւելի հանդուրժող մարդկանց թուլութիւնների նկատմամբ։ Դա ինձ իմաստութիւն տուեց: Եւ փոքր մանրուքներ, օրինակ՝ թողեցի ծխելը, սովորեցի անգլերէն: Բայց, իհարկէ, վնասն աւելի մեծ էր: Կար մի նպատակ՝ միասնական, անկախ եւ ազատ Հայաստան տեսնել, եւ այդ պատճառով մեզ համար չկային յստակ սահմաններ Ղարաբաղեան պայքարի եւ բանտում պայքարելու միջեւ: Մէկը կարելի է համարել միւսի շարունակութիւնը: Իհարկէ, շատ աւելի լաւ կը լինէր, եթէ երկրորդը տեղի չունենար, եւ կարող էր տեղի չունենալ, բայց, հոգ չէ, ամէն ինչ էլ պատահում է: Դրանից ողբերգութիւն չեմ սարքում:
– Բոլոր այն տեսութիւնները, որոնց համաձայն մարդկութիւնը կը միաւորուի մեկ ընդհանուր ընտանիքում՝ բաց շագանակագոյն մաշկով, գանգուր մազերով, թեթեւակի շեղ աչքերով եւ անգլիալեզու, յիմարութիւն են եւ ամբողջութեամբ անիրատեսական: Մարդկութիւնը, եւ ոչ միայն մարդկութիւնը, այլ ցանկացած օրգանիզմ գոյատեւում եւ զարգանում է հիմնուելով ներքին հակասութիւնների վրայ (այս մասին Հեգելն է ասել, ոչ թէ ես): Մարդկութիւնն էլ կարող է գոյատեւել եւ զարգանալ, միայն երբ ունի ներքին հակասութիւն, այդ հակասութիւնը ազգերի միջեւ ընթացող մրցակցութիւնն է: Ֆրանսիացի փիլիսոփաների խօսքերով՝ ազգերը Աստծոյ մտքերն են: Մարդկութիւնը ազգերից դուրս, ուղղակի որպէս մարդկանց համախմբութիւն, չի կարող գոյութիւն ունենալ: Ազգերը միշտ են լինելու: Որոշ ազգեր այլեւս գոյութիւն չունեն, ինչը ազգերի միջեւ ընթացող շարունակական պայքարի եւ մրցակցութեան հետեւանքն է: Ես ցանկանում եմ, որ իմ ազգը այս մրցակցութեան մէջ յաղթող դուրս գայ եւ շարունակի զարգանալ, եւ միշտ կազմի մարդկութեան մի մասը: Այդ նպատակի համար ոչինչ ափսոսալ պէտք չէ:
– [Մենք ունենք գաղափարների եւ գաղափարախօսութիւնների բաւականին լուրջ ճգնաժամ]: Ներկայ պահին այն կարելի է լրացնել միայն արդարութեամբ: Գաղափարների պակաս իսկապէս կայ: Հայկական միտքը փիլիսոփայական թռիչքներ չի ապահովում, մնում է բացը լրացնել պարզ եւ տարրական ձեւով՝` արդարութիւն հաստատելով:
– Մեզ մօտ չկայ հասարակական վերահսկողութիւն գործադիր իշխանութեան նկատմամբ: Մեզ մօտ ոչ թէ խորհրդարանն է նշանակում գործադիր իշխանութիւններին, այլ հակառակը` գործադիրն է որոշում, թէ ո՞վ պիտի ներկայացնի ժողովրդին խորհրդարանում: Այդ իսկ պատճառով, իմ վերաբերմունքը իշխանութեանը՝ սկեպտիկ է: Բայց ես ընդհանրապէս չեմ հաւատում, որ իշխանութիւնը կարող է լաւը լինել: Նա կարող է լինել տանելի, հանդուրժելի, բայց դժուար թէ լաւ:
