(Հիշողություններ)
1984թ․ ընդունվեցի Լենինգրադի (այժմ Սանկտ-Պետերբուրգ) Համամիութենական երկրաբանական ինստիտուտի (ՎՍԵԳԵԻ) ասպիրանտուրա: Այդ երեք տարիները, որ անցկացրեցի Լենինգրադում՝ անմոռանալի են, ինչպես մասնագիտական առաջխաղացման, այնպես էլ բազմաթիվ տարբեր ազգերի ներկայացուցիչներից գործընկերներ, նաև մտերիմ ընկերներ ձեռք բերելու տեսակետից։
Բազմաթիվ հաճելի հիշողություններ են կապված այդ տարիների հետ։
Որոշեցի դրանցից երեք դրվագ ներկայացնել ընթերցողին։
Կարդացեք նաև
․․․
Ասպիրանտուրայի առաջին տարվա ավարտն էր: Երկարատև չարչարանքից հետո, վերջապես պատրաստ էր առաջին գիտական հոդվածս: Մինչ ինստիտուտի գիտական ամսագրում տպագրելը, հոդվածն ուղարկվել էր գրախոսության, ճանաչված երկրաբան, ինստիտուտի հրաբխականության բաժնի վարիչ Ալլա Սերգեևնա Օստրաումովային: Նրան անձամբ չէի ճանաչում և շատ էի անհանգստանում նրա հեղինակավոր կարծիքից: Եվ ահա, մի օր, մեր՝ պետրոֆիզիկայի լաբորատորիա զանգահարեցին, ինձ կանչեցին հեռախոսի մոտ և հրավիրեցին հրաբխականության բաժին, Ալլա Սերգեևնայի հետ քննարկելու հոդվածս: Առաջին անգամ մտա հրաբխականության բաժին: Այն հիշեցրեց «Ծառայողական սիրավեպ» կինոնկարի, քիչ ավելի փոքր սրահը: Սրահի կենտրոնում, գրքերով, քարտեզներով, հրաբխային ապարների և միներալների նմուշներով լեցուն պահարաններով շրջապատված գրասեղանի առջև նստած էր Ալլա Օստրաումովան: Մոտեցա, ներկայացա, ծանոթացանք և նա ինձ հրավիրեց իր դիմացի աթոռին նստել և զրուցել հոդվածի մասին։ Զրույցն անցավ շատ օգտակար ինձ համար: Օստրաումովան դրական գնահատեց հոդվածի հիմնական թեզերը, միայն մեկ հարցի հետ կապված որոշակի անհամաձայնություն ուներ: Զրույցի վերջում նա ասաց․
-Ես այլ կարծիքի եմ, բայց և ողջունում եմ ձեր տեսակետը, ո՞վ իմանա, գուցե հետագայում պարզվի, որ ճիշտը դուք եք: Իմ կարծիքը հոդվածի մասին դրական է և այն այսօր կուղարկեմ խմբագրություն: Այնպես որ, կարող եք հանգիստ ստորագրել հոդվածի տակ և նույնպես ուղարկել խմբագրություն՝ տպագրության համար։
Ես էլ, ժպտալով, վերցրեցի գրիչն ու ստորագրեցի: Տեսնելով ստորագրությունս, Օստրաումովան, բարձրաձայն, բոլորին լսելի ձայնով ասաց․
-Ա՛յ, ա՛յ, ա՛յ, տեսեք, տեսեք՝ նա հայերեն է ստորագրում։
Այս խոսքն ինձ հունից հանեց: Մոռացա ամեն ինչ՝ ասպիրանտուրա, հոդված, դիսերտացիա, թե ով է նստած առջևումս: Հիշեցի իմ պատանեկության տարիները, Շինարարների փողոցը, անկախ ինձնից ընդունեցի, թվացյալ անտարբեր, իրականում՝ ջղային դեմքի արտահայտություն, պատրաստ ամեն ինչի և պատասխանեցի․
-Իսկ, Ալլա Սերգեևնա, Ձեր կարծիքով, ես ի՞նչ լեզվով պետք է ստորագրեի։
Եվ ի՞նչ եք կարծում, ի՞նչ պատահեց: Օստրաումովան հուզված տեղից վեր ելավ, մոտեցավ ինձ, ձեռքը դրեց ուսիս և ասաց․
-Ավետիք, ազնիվ խոսք, ես չէի ցանկանում Ձեզ վիրավորել: Անկեղծ եմ ասում, կատակեցի: Եթե նեղացաք, Ձեզանից ներողություն եմ խնդրում, անհաջող կատակի համար։
Հետագայում, չնայած տարիքային պատկառելի տարբերությանը, մենք դարձանք, ոչ միայն գործընկերներ, այլև մինչ Օստրաումովայի մահը՝ մտերիմ ընկերներ։
․․․
Ասպիրանտուրայիս երկրորդ տարվա ամռանն էր: ՎՍԵԳԵԻ երկրաբանական արշավախմբի հետ աշխատում էի Աղվերանում: Մեր վրանային ճամբարը գտնվում էր Աղվերանի ձորի վերջին հանգստյան տնից մոտ մեկ կմ ձորով դեպի վեր։ Արշավախումբը զբաղվում է ընդլավային երկրաբանական քարտեզագրությամբ։ Աշխատանքները տևեցին շուրջ մեկ ամիս: Աշխատանքներն ավարտելուց երկու օր առաջ, երեկոյան, արշավախմբի ղեկավար Միխայիլ Բորիսովիչ Ռիբակովն առաջարկեց, հաջորդ՝ նախավերջին օրն անցկացնել խորոված պատրաստելով և այն վայելելով: Բնականաբար, բոլորս ուրախությամբ համաձայնվեցինք: Սկսեցինք քննարկել հաջորդ օրվա կազմակերպչական հարցերը: Պայմանավորվեցինք, առաջինը գնալ մոտակա սովխոզ, գնել գառ, տեղում մշակել տալ միսը, Արզականից գնել բանջարեղեն, խմիչք, մոտակա անտառից հավաքել չոր ճյուղեր: Մնաց լուծեինք շամփուրների հարցը: Առաջարկեցի, առավոտյան գնալ մոտակա հանգստյան տան պահակի մոտ, որը Արզականի բնակիչ էր, և խնդրել մեզ շամփուրներ տրամադրել: Արշավախմբի անդամներից էր, մի հիանալի անձնավորություն, գեոքիմիկոս Սոֆիան (ազգանունը չեմ հիշում): Նրան գեոքիմիական սարքավորումն աշխատացնելու համար, անհրաժեշտ էր 220 վոլտ էլեկտրական հոսանք: Պայմանավորվել էինք վերոնշյալ հանգստյան տան ղեկավարության հետ և Սոֆիան իր գեոքիմիական չափումներն անցկացնում էր հանգստյան տան պահակատանը: Առաջարկս Սոֆիային դուր եկավ և նա արձագանքեց․
-Լավ միտք է, մանավանդ, որ վաղը հերթապահության է լավ պահակը: Նա շատ լավ ռուսերեն է խոսում։
Ձայն չհանեցի, բայց ինքս ինձ ուտում էի, անհամբեր սպասելով պատասխան տալ։
Քիչ անց հիշեցի, որ ՎՍԵԳԵԻ-ում գործում էր զինված պահակախումբ: Պահակներն առանց ձևականությունների, խտրականության, ստուգում, քրքրում էին բոլոր աշխատակիցների պայուսակները, որ ինստիտուտից դուրս չբերվեին գաղտնի նյութեր: Բարձրաձայն մտածեցի, վստահ լինելով Սոֆիայի արձագանքին․
-Շուտով կվերադառնանք Լենինգրադ: Կարոտել եմ, բայց երբ հիշում եմ ինստիտուտի պահակներին, տրամադրությունս ընկնում է: Ինչպե՞ս եք հանդուրժում նման կոպիտ վերաբերմունքը։
Չէի սխալվել, հետևեց Սոֆիայի զայրացած խոսքը․
-Իսկապես, միանգամայն ճիշտ ես, Ավետիք, ուղղակի ահավոր է նրանց կոպիտ վերաբերմունքը, նրանք կարծես մարդ չլինեն։
Հանգիստ դեմքով արձագանքեցի․
-Բայց, բոլորը հիանալի են խոսում ռուսերեն։
Բոլոր ներկաները քահ-քահ ծիծաղեցին: Խոսքիս հատկապես հավանություն տվեց ճանաչված երկրաբան՝ Մարկ Լիտվակը: Սոֆիան շփոթված պատասխանեց․
-Ավետիք, սիրելիս, ես այլ բան նկատի ունեի: Ուղղակի երբ ռուսերեն իմացող պահակն է լինում հերթապահության, ժամանակն ավելի հեշտ է անցնում՝ զրուցում ենք, կատակում։Ես ընդամենը այդ նկատի ունեի, կներես եթե քեզ վիրավորեցի։
Այս դիպվածն ավելի ամրապնդեց մեր բարեկամությունը։
․․․
Լենինգրադի ՎՍԵԳԵԻ հանրակացարանում, որտեղ բնակվում էի, իմ ընկերական շրջապատն էր, երկրաբաններ՝ վրացի Թեմուր Գուրեշիձեն, վրացուհիներ Իա Ախվլեդիանին և Մանանա Կավսաձեն, ուզբեկներ, Տաշքենդից՝ Սաբիր Հայդարովն ու Բուխարայից՝ Բորյան (ազգանունը չեմ հիշում) Բաքվից, ազգությամբ օս Սլավիկ Զասեևը։ Համարյա ամեն երեկո հավաքվում էինք և սուրճի շուրջ զրուցում: Հաճախ, շաբաթ կամ կիրակի օրերին Բորյան ուզբեկական փլավ էր պատրաստում, Թեմուրը բերում ընտիր վրացական չաչա, վրացուհիները՝ վրացական գինիներ, ես՝ կոնյակ, և սեղանի շուրջ ուրախ կերուխում էինք անում։
Հերթական մի երեկո, հավաքված զրուցում էինք կինոնկարներից: Խոսք գնաց հնդկական ֆիլմերի մասին: Իան ասաց․
-Հնդկական կինոնկար դիտողները Թբիլիսիում միայն հայերն են։
Վստահ լինելով, որ Իան սխալվում է, ձայն չհանեցի: Խոսակցությունը շարունակվեց և Իան պատմեց իր ուսանողական պրակտիկայի մասին, որն անցել էր Քութաիսիում: Նա պատմեց, որ համարյա ամեն երեկո, պարապությունից գնում էին կինոթատրոն։ Եվ կատակով պատմեց, թե երբ դիտում էին ֆրանսիական «Խաղալիք» կինոնկարը, հանդիսատեսն աղմկում էր և շատերը դժգոհ լքում դահլիճը, իսկ երբ ցուցադրվում էր հնդկական կինոնկար, դահլիճը լեփ-լեցուն, լուռ, ուշադիր բոլորը դիտում էին։ Ահա և սպասված առիթը, որին անմիջապես, հանգիստ դեմքով արձագանքեցի․
-Առաջին անգամ եմ լսում, որ Քութաիսին հայկական քաղաք է։
-Վայ, Ավիկ, դու ինչ չարն ես։
Ինչպես նախորդ պատմություններում, այս դրվագը չազդեց մեր բարեկամության վրա, որը շարունակվում է մինչ օրս։
Ավետիք ԻՇԽԱՆՅԱՆ
