ԹՂԹԻՑ ԿԱՐԴԱՑՈՂԸ ԷԿՐԱՆԻՑ ԷԼ ԿԿԱՐԴԱ Հարցազրույց «Բնագիր» ամսագրի համախմբագիր, գրող Վահրամ Մարտիրոսյանի հետ – Ինչպե՞ս եւ ե՞րբ մտահղացաք ստեղծել on line գրական հանդես։ – Վիոլետ Գրիգորյանի եւ եւս մի քանի գրողների հետ մտածում էինք գրական կյանքը մի քիչ աշխուժացնելու եւ ճահիճից դուրս բերելու մասին։ Ես մտածում էի «գրական սալոն» կազմակերպել իմ տանը, Վիոլետը՝ ամսագիր հրատարակել։ Այդ ընթացքում ես վեպ էի գրում համակարգչով եւ միաժամանակ Internet-ով զբաղվում, հետաքրքրվում, ծանոթանում ռուսական գրական site-երի հետ։ Միաժամանակ, երբ հրատարակեցի իմ գիրքը՝ «Սողանքը», տեսա, որ գրքի շուկայում աղետալի վիճակ է, ոչ ոք գիրք չի գնում… Իմ բախտը բերել է, իմ գիրքը շատ լավ է վաճառվում։ Բայց քանի որ այստեղ խոսքը մեկ հոգու մասին չէ, այլ գրականության, ես առաջարկեցի համատեղել մեր գաղափարները, այսինքն՝ ստեղծել ե՛ւ տպագիր, ե՛ւ on line ամսագիր։ Բավական արագ իրագործեցինք մեր ծրագիրը՝ 2-3 ամսում։ Ի դեպ, սա միակն է գրական եւ ոչ գրական մամուլում, որ զուտ համախմբագիրների ծախսով է արվում, եւ վաճառքը համարյա ամբողջությամբ փոխհատուցում է մեր ծախսերը։ Ավելացնեմ նաեւ, որ մենք տպագրում ենք ընդամենը 100 օրինակ. ես դա համարում եմ շատ ռացիոնալ, ի տարբերություն ուրիշների, որ տպագրում են 1000 օրինակ, բայց ընդամենը 50-ն է վաճառվում։ Երիտասարդությունը հիմա Internet-ով հաստատ հետաքրքրվում է։ Նրանց գրախանութ հնարավոր չէ քարշ տալ, որովհետեւ դա ժամանակի արդյունք է, ընտանիքում տիրող արժեքային համակարգի արդյունք է, դա նյութական արժեքների մեջ գրքի եւ գրականության խնդիրն է։ – Բայց համոզվա՞ծ եք, որ երիտասարդությունը օգտվում է «Բնագրից»։ – Եթե այսօր չի օգտվում, ուրեմն կօգտվի մի քանի ամսից կամ մեկ տարուց։ Բոլոր դեպքերում ես գտնում եմ, որ պետք է քայլ արվի դեպի ընթերցողը։ Ինձ անձամբ շատ է օգնում լսարանի հետ կապը։ Ես «Առավոտ» օրաթերթում իմ վեպն եմ տպագրում շարունակաբար եւ, ըստ ընթերցողների արձագանքների՝ փոփոխություններ եմ կատարում։ Այսինքն, դա ինտերակտիվ վեպ է։ Իհարկե՝ վերջում, երբ վեպը ամբողջովին տպելու լինեմ, կմոռանամ ամեն ինչ, կներկայացնեմ գիրքը որպես գիրք, բայց այս ընթացքում շատ հետաքրքիր է այդ ինտերակտիվ վիճակը։ – Ինչո՞ւ «Բնագիր»։ – Չգիտեմ, ինձ դուր է գալիս։ – Ովքե՞ր են ձեզ թղթակցում, թե՞ սահմանափակումներ չկան։ – Ոչ, սահմանափակումներ չկան։ Կա ծավալային սահմանափակում տպագրի համար, իսկ, օրինակ, on line-ի համար չկա. այս առաջիկա հավաքածուում կտեղադրվի Աղասի Այվազյանի մեծ պիեսը, իմ վեպը։ Չնայած շատերն ասում են, որ գուցե դա կհեռացնի մարդկանց գրախանութից… Ի՞նչը հեռացնի, երբ մարդ չի գնում գրախանութ, երկրորդն էլ՝ ես կարծում եմ, որ թղթից կարդալու կուլտուրային զուգահեռ, անպայման զարգանալու է Internet-ի էկրանից կարդալու կուլտուրան։ – «Բնագիր»-ում դուք մեծ մասամբ ընդգրկում եք գրական ստեղծագործություններ։ Իսկ չե՞ք պատրաստվում տպագրել գրախոսություն, էսսե, ակնարկ կամ հարցազրույց։ – Էսսե տպագրելու ենք։ Երկրորդ հավաքածուում կտեղադրվի նաեւ գրախոսություն առաջին հավաքածուի մասին, բայց ինչ հետաքրքիր նյութեր ունենանք, դրանով ենք բավարարվելու։ Գիտեք, մեծ կեղծիք եմ տեսնում, երբ մեր գրական պարբերականները կարդում ու տեսնում եմ զոռով գրախոսականներ՝ կիսատ-պռատ գրականագետների գրած, հրապարակախոսություններ, ակնարկներ՝ մի կերպ մոգոնված, որ ամսագրի երեւութականությունը պահպանվի… – Ձեր ամսագրի շուրջ արձագանքներ լինո՞ւմ են՝ դրական կամ բացասական։ – Ստացել ենք մոտավորապես հիսուն նամակ, որոնցից քառասունը՝ դրական, երկու-երեքն էլ՝ կտրուկ բացասական։ Հիմա տպագրում ենք բացասական կարծիքները՝ լրիվ, եւ դրականներից մի քանիսը։ Մեկը գրել էր՝ «Ահավոր տափակություն է, ձեր թերթը կարդալիս սիրտս հետ է գալիս…», մյուսն էլ էլի շատ բացասական, թե՝ «Ուրեմն այս օրն է ընկել, հա՞, մեր գրականությունը», մեկն էլ գրել էր՝ «Կգտնվի՞ արդյոք մի Մարիա» ու Մասիս սարն էր նկարել։ Մեկ ուրիշն էլ, թե՝ «Ներողություն, իսկ ուր է կորել Մաշկովի գրադարանը», ես էլ պատասխանեցի, որ, ճիշտն ասած, ես Մաշկովի գրադարանի վարիչը չեմ։ Իսկ, օրինակ, Սանկտ Պետերբուրգից մի տղա՝ Արտակ անունով, գրել էր՝ «Ինձ համար մեծ վայելք էր կարդալ ձեր թերթը, ամեն ինչ շատ հետաքրքիր է, շատ անսպասելի, շատ սրամիտ, օտարության մեջ նման բանի հանդիպելը շատ ուրախալի է…» եւ նման այլ գովեստներ։ – Ինչո՞ւ դուք գովազդ չունեք։ – Ինչպես նշեցի, ամեն ինչ արվում է առանց այդ էլ մեր համեստ միջոցներով եւ առայժմ ի վիճակի չենք գովազդ անել։ Բայց «Հայկական ժամանակը» եւ «Առավոտը» ինքնակամ, մեզ աջակցելու համար տպագրում են գովազդը։ Հետագայում, եթե միջոցներ ունենանք, անպայման կգովազդենք. ես շատ կարեւոր եմ համարում գովազդը, որովհետեւ կողմնակից եմ, որպեսզի քո պոտենցիալ ընթերցողին, ունկնդրին հասցնես քո արտադրանքը։ ՇՈՒՇԱՆ ԻՍՈՅԱՆ
