Զրուցել ենք ՄԱԿ-ում ՀՀ նախկին ներկայացուցիչ, արտակարգ եւ լիազոր դեսպան Արմեն Մարտիրոսյանի հետ։
– Ինչպե՞ս կգնահատեք ՀԱՊԿ քարտուղարի տեղակալի քվոտայից հրաժարվելու մեր իշխանությունների քայլը, հնարավո՞ր է սրան հաջորդի ՀԱՊԿ-ից դուրս գալու գործընթաց, եւ այս քայլը որեւէ հետեւանք կունենա՞ Հայաստանի վրա։
– Եթե հաշվի առնենք ՀԱՊԿ-ի նկատմամբ դրսեւորած նախկին դիրքորոշումները՝ քննադատությունները, հայտարարությունը չստորագրելը, զորավարժություններից հրաժարվելը եւ այլն, ապա կարող ենք ասել, որ տեղի ունեցողը ոչ թե երեւույթային բնույթ է կրում, այլ՝ համակարգային։ Ասել, թե վաղը, սրանով պայմանավորված, Հայաստանի հետ ինչ-որ բան կպատահի, հազիվ թե նման բան լինի։ Փոխարենը հայ-ռուսական անվստահության մթնոլորտի մասին արդեն բացահայտ խոսում են երկու կողմերից էլ։ 90 թվականից ի վեր ես տարբեր կարգավիճակներով առնչվել եմ այս հարաբերություններին՝ կա՛մ որպես պատգամավոր, կա՛մ դիվանագետ, բայց պետք է ասել, որ նման անվստահության մթնոլորտ հայ-ռուսական հարաբերություններում չեմ հիշում, կարծում եմ՝ կատարվողը սրա դրսեւորումներն են, թե հետեւանքն ինչ կլինի, դա խոսակցության լայն դաշտ է՝ թերեւս այլ զրույցի առարկա։ Ենթադրել, որ Ղազախստանը կամ Կիրգիզիան մեր որոշումից շատ վատ են իրենց զգալու, իհարկե՝ ոչ, ճիշտ հակառակը՝ իրենց համար մի միջազգային չինովնիկի տեղ է ավելանում։ Մյուս կողմից՝ հայկական կողմն ի՞նչ հաշվարկներ է արել, դժվարանում եմ ասել, չեմ էլ կարող ասել, թե այս քայլին կհաջորդի՞ ՀԱՊԿ-ից դուրս գալու գործընթաց։ Երբ ստեղծվեց ՀԱՊԿ-ն, ես այն ժամանակ առիթ ունեցա մի հոդված գրել, այն տպվեց «Նեզավիսիմայա գազետա»-ում։ Այդով արձանագրել էի, որ ՀԱՊԿ-ն ստեղծվեց պոստսովետական տարածքում՝ որպես ռուսական հեգեմոնիայի տարածման եւ ամրապնդման կառույց, բայց չմոռանանք, որ դրան զուգահեռ, մի փոքր ուշացումով, հիմնադրվեց Եվրասիական միությունը։ Այս երկուսը, կարելի է ասել, «սիամական երկվորյակ» կառույցներ են, ու պետք է նկատի ունենալ՝ եթե մեր կառավարությունը ՀԱՊԿ-ից դուրս գալու որոշում է կայացնում, ինչպիսին է լինելու հեռանկարը Եվրազեսում։ Նայեք մեր տնտեսական շրջանառությունը, ներդրումները, դրամական հոսքերը, դրանք չեն գալիս Արեւմուտքից, դրանք գալիս են Ռուսաստանից։ Մարդիկ, որոնք առաջ են տանում ՀԱՊԿ-ից դուրս գալու գաղափարը, թող դիտարկեն նաեւ առանց Եվրազեսի խնդիրը եւ հատկապես՝ գազի խնդիրը, որից բխում է մեր ամբողջ տնտեսությունը։ Ես հասկանում եմ՝ որոշում կայացնողները շատ բաներ ի վիճակի չեն հասկանալու, ընկալելու, բայց այս պարզագույն բաները, հուսով եմ՝ կվերլուծեն։
– Գուցե այս գործընթացը պետք է դիտարկել Արեւմուտք-Ռուսաստան հակամարտության համատեքստում, մեր իշխանություններն արտաքին քաղաքական վեկտորի փոփոխության ընթացքի մեջ են՝ Արեւմուտքի ցանկությամբ Ռուսաստանին տարածաշրջանից դուրս մղելու քայլեր են արվում, եւ գուցե Արեւմուտքը որոշակի երաշխիքներ է տվել։
Կարդացեք նաև
– Գիտեք՝ Ռուսաստանին տարածաշրջանից դուրս մղելու ցանկությունը հարյուրամյակների պատմություն ունի, նոր չէ, բայց մեծ կասկածներ ունեմ եւ հիմքեր չունեմ մտածելու, որ Արեւմուտքը Հայաստանին քաջալերում է ՀԱՊԿ-ից դուրս գալ։ Գուցե մենք ՀԱՊԿ-ից չենք ստացել այն, ինչ ուզում էինք․ միշտ էլ այդպես եղել է, ցանկացած միջազգային կազմակերպությունում դա միջազգային հարաբերությունների օրենք է, բայց համագործակցությունը ենթադրում է, որ ինչ-որ բան տալիս ես, ինչ-որ բան ստանում։ Մենք այս առումով հարմոնիա, ներդաշնակություն, այո, չունենք։ Չկան այդպիսի պետություններ, որ ունենան հարմոնիա, եւ հարցերն ավտոմատ կերպով բավարարեն բոլոր կողմերին, համագործակցությունները հենց սրա համար են, սրա համար են հիմնվում միջազգային կազմակերպությունները, տարբեր կողմեր հավաքվում, միմյանց դիրքորոշումները, տարաձայնությունները բարձրաձայնում են, հետո փորձում հարմարեցնել իրար։ Գուցե ինչ-որ մեկը շատ է ստանում, մեկը՝ պակաս, բայց սա է միջազգային հարաբերությունների օրենքը։ ՀԱՊԿ-ն այս տեսանկյունից բացառություն չէ, գուցե որոշ մարդկանց ակնկալիքները չեն բավարարվում, բայց արդյոք դա հի՞մք է, որ դու հարցն այսպես միանգամից դնես։ Լավ կլիներ, որ լուրջ վերլուծություններ արվեին՝ ինչու չի բավարարվել, ստեղծված իրավիճակին պետք է նայել ոչ միայն Երեւանից, այլեւ Մոսկվայից՝ հաշվի առնելով այն իրավիճակը, որում հայտնվել է վերջինս՝ Բաքվի եւ Անկարայի հետ, լուրջ շահեր են ձեւավորվել այս համատեքստում։ Վերցրեք եւ կարդացեք անցած տարի փետրվարի 22-ին ստորագրված ռուս-ադրբեջանական հռչակագիրը, տեսեք, թե ինչ պարտավորություններ են կողմերը ստանձնել, եւ այդ համատեքստում փորձեք հասկանալ՝ ինչ կարող ենք մենք ակնկալել։ Դրանից բացի, որքան էլ ասենք՝ կա նեղացածություն, բայց եկեք հասկանանք՝ ՀԱՊԿ-ից դուրս գալու դիմաց ի՞նչ ենք ստանալու, ո՞րն է դրա ավելացված արժեքը։ Կյանքում նույնպես այդպես է․ կան ընտանիքներ, որտեղ ամուսիններն իրար լավ չեն հասկանում, բայց չեն շտապում ԶԱԳՍ՝ բաժանվելու, մեկն ասում է՝ երեխաներ կան, մյուսն այլ պատճառ է գտնում։ Կամ՝ աշխատանքում ղեկավարդ քեզ չի գոհացնում, լավագույնը չէ, բայց դու ստիպված աշխատում ես։
Լուսինե ՇԱՀՎԵՐԴՅԱՆ
Հոդվածն ամբողջությամբ՝ «Հրապարակ» օրաթերթի այսօրվա համարում:
