Խոր Վիրապի խորխորատներում Մեր նախագահի վրա Հայոց քրիստոնեության 1700-ամյակը լավ է եկել։ Պարոնը ոչ միայն կարմիր ժապավեններ է վրա-վրա կտրտում, այլեւ սկսել է պարբերաբար հաճախել մշակութային օջախներ. մի օր երաժշտություն է լսում, մի ուրիշ օր գեղանկարներով է հիանում, մեկ այլ դեպքում՝ ներկայացում է դիտում… Նման կուլտուրական առաջընթացի արդյունքում առաջացած քաշքշուկ- մաշքշուկները, զոհեր-մոհերը որ մի կողմ թողնենք, պիտի կարգին ոգեւորվենք ու աշխարհին բաց ճակատով նայենք՝ տեսնո՞ւմ եք, ինչ «ինծիլիգենտնի նախագա» ունենք։ Բա ո՜նց էր հոտնկայս ծափահարում Խորեն Աբրահամյանին ու «Խոր Վիրապի» մյուս դերասաններին ուրբաթ երեկոյան։ Խորեն Աբրահամյանն էլ ո՜նց էր նախագահին ծափահարում ու շնորհակալ լինում։ Իսկական իդիլիա՜։ Բայց մինչ այդ զուգընթաց ու փոխադարձ ծափահարությունները, Սունդուկյանի անվան պետական ակադեմիական թատրոնում Խ. Աբրահամյանը ներկայացնում էր Պերճ Զեյթունցյանի «Խոր Վիրապ» պիեսը։ Թատերական քննադատի կամ թատերագետի դեր չեմ էլ փորձի ստանձնել, հուսալով, որ մեր թերթի էջերում մասնագետ թատերագետներն իրենց կարծիքը կարտահայտեն այս ներկայացման մասին։ Պիտի փաստել միայն, որ ակնհայտորեն մեծ ջանքեր էին թափված ներկայացման վրա, որն ուղեկցվում էր բազմաթիվ տեսալսողական հնարքներով՝ ասելիքը հանդիսականին ավելի հասու դարձնելու նպատակով։ Մասնավորապես, բեմի ետին պատի վրա պարբերաբար նկարահանված կադրեր էին ցուցադրվում։ Մի դեպքում երեւում էր նահատակված կույս Հռիփսիմեի (Նարե Հայկազյան) չքնաղ դեմքը, որի մասին այդ պահին մտածում էր Տրդատ արքան։ Մի այլ դեպքում Վիրապում գտնվող Գրիգոր Լուսավորիչն էր էկրանի վրայից զրուցում Տրդատ արքայի հետ։ Իսկ վերջում, երբ գովաբանվում էր քրիստոնեական հավատքը, եկեղեցու ձեւով պատրաստված դեկորների վրա Հիսուս Քրիստոսի պատկերն էր ուրվագծվում։ Լուրջ ու հիմնականում դրամատիկ լուծումներով հագեցած ներկայացումն ուներ նաեւ թեթեւ, հումորախառն պահեր։ Այն հատվածում, երբ Հռոմի եւ Պարսկաստանի պատվիրակները (որոնց դերերում, ի դեպ, Խ. Աբրահամյանն ընտրել էր իսկապես իտալացու եւ պարսիկի) համոզում են Տրդատին՝ հրաժարվել այդ «անիծյալ աղանդից՝ քրիստոնեությունից», եւ Տրդատը համառորեն ընդդիմանում է, թարգմանիչները հրաժարվում են թարգմանել՝ «Արքա՛, դա նշանակում է՝ պատերազմ» ու արքան, ամեն ինչից հոգնած, ինքն է սկսում մի դեպքում՝ իտալերեն, մյուս դեպքում՝ պարսկերեն թարգմանել իր իսկ խոսքը։ Խ. Աբրահամյանի կատարմամբ այդ բավականին լուրջ հատվածները ծիծաղով էին ընդունվում։ Եվ ընդհանրապես, եթե մյուս բոլոր հերոսների՝ Գրիգոր Լուսավորչի (Հրաչյա Հարությունյան), պատմիչ Ագաթանգեղոսի (Արթուր Ութմազյան), Հայոց թագուհի Աշխենի (Գոհար Իգիթյան), արքայաքույր Խոսրովիդուխտի (Լուիզա Ղամբարյան) մենախոսությունները պաթետիկ էին, սրտաճմլիկ, հուզումնախառն, ապա իր՝ Տրդատի մենախոսություններն այնքան անպաճույճ էին, այնքան առօրեական համոզիչ, կարծես Խ. Աբրահամյանը չէր խաղում, խոսում էր, զրուցում՝ ինքն իր հետ ու աշխարհի։ Սակայն վերը նշված բոլոր դերասանների խաղը անվերապահորեն բարձրակարգ էր։ Թերեւս ձգձգված էր ու ներկայացմանը ոչինչ չէր տալիս Գրիգոր Լուսավորչի եւ նրա որդու՝ Արիստակեսի ու թոռան՝ Գրիգորիսի հետ կապված հատվածը։ Բավական հետաքրքիր էր պիեսի ողջ ընթացքում կարմիր գծի նման ընթացող միտքը՝ պատմությունը, միեւնույն է, ընթանում էր իր հունով։ Այս խելագարեցնող ճշմարտությունն ընկալած Պատմիչը երբեմն հուսահատվում էր՝ վե՛րջ, էլ չեմ ուզում պատմիչ լինել, քեզ համար ուրիշ պատմիչ գտիր։ Պիեսում բավականին տեղ էր տրված Տրդատ արքայի՝ խոզ դառնալու մասին ավանդույթին։ Եվ անգամ վերջում, երբ Տրդատը կրկին վերագտնում է իր մարդկային նկարագիրն ու վերադառնում արքունիք, շարունակում է երազել Շամբուտը, որն «իր տունն էր»։ Պիեսի ընդմիջման ժամանակ մի խումբ մտավորականներ այնքան բարձր էին քննարկում բեմադրությունը, որ մի քանի շարք այն կողմ տրամագծով լսելի էր, թե որքան դեմ է ԱԺ պատգամավոր, կինոգործիչ Սերգեյ Իսրայելյանը թատրոնում կինոյի տարրեր մտցնելուն՝ «Ես Խորենին էլ պիտի ասեմ՝ թատրոնը թատրոն է, կինոն՝ կինո», եւ որքան է հավանել Սիլվա Կապուտիկյանը Հռիփսիմեի դերակատարուհուն, իսկ Վերա Հակոբյանը՝ Արթուր Ութմազյանին ու Հրաչյա Հարությունյանին։ Թե ում եւ ինչն էր հավանել կամ, հակառակը, չէր հավանել մեր նախագահը, դժվար էր գիտենալ, քանի որ նա՝ տիկնոջ եւ Ռոլանդ Շառոյանի հետ, վերեւում էր։ Չէ՜, էդքան վերեւ չէ, ինչքան մտածեցիք, ընդամենը՝ օթյակում։ Որքան ժողովրդից հեռու, այնքան՝ անվտանգ ու ապահով։ Ժողովրդի՛ համար։ ՄԵԼԱՆՅԱ ԲԵՔԱՐՅԱՆ
