ԱՐԴՅՈՒՆՔԸ՝ ԱՅՍ ՕՐՆ Է Այսօր «Մոսկվա» կինոթատրոնում կկայանա կոմպոզիտոր Յուրի Հարությունյանի հեղինակային երեկոն՝ կազմակերպված նրա ծննդյան 60 եւ ստեղծագործական գործունեության 40-ամյակների առիթով։ Երեկոյի վայրը պատահական չէ ընտրված. կոմպոզիտորը արվեստասերների լայն շրջանակներին հայտնի է իր կինոերաժշտությամբ։ 1973թ. կինոռեժիսոր Դմ. Քեոսայանցի «Մարդը «Օլիմպոսից» նկարի համար գրված երաժշտությունը Յու. Հարությունյանի դեբյուտն էր այս ոլորտում, որին հաջորդեցին նրա աշխատանքները՝ «Զինվորն ու փիղը», «Կյանքի լավագույն կեսը», «Խոշոր շահում», «Ուրախ ավտոբուս» ֆիլմերում։ Յուրի Հարությունյանին կեսկատակ-կեսլուրջ համարում են նաեւ կինոգործիչ։ «Առավոտի» դիտարկմանը՝ «Կինոն մի ժամանակ համր էր, սակայն ֆիլմերը երբեք անձայն չեն եղել։ Համր շրջանում դրանց ուղեկցել է հատուկ նվագակցողի նվագը։ Կարելի՞ է հետեւություն անել, որ կինոստեղծագործության մեջ երաժշտությունը ինքնուրույն իմաստային «պարտիա» է վարում», պարոն Հարությունյանը պատասխանեց. «Անկասկած։ Կինոերաժշտությունը ստեղծելիս կոմպոզիտորն իր գործի մեջ որոշակի բովանդակություն է ներդնում եւ հետեւաբար երաժշտությունը ընդունակ է կինոստեղծագործության մեջ ինքնուրույն իմաստային «պարտիա» վարելու»։ Հաջորդ՝ «Կինոարվեստում խոր արմատներ գցած արվեստագետ եք, ինչպե՞ս եք ապրում առանց կինոյի» հարցին կոմպոզիտորը պատասխանեց. «Չենք կարող ասել, թե հայկական կինոն լրիվ վերջացած է։ Պարզապես այս ոլորտում չկա այն մասնագետը, որին անվանում են պրոդյուսեր։ Հենց նա պետք է վերցնի իր վրա կինոարտադրության ողջ ընթացքը, ընդհուպ մինչեւ ֆիլմի վաճառքը։ Անհապաղ պետք է վերանայել կինոստեղծող, արտադրող, սպառող ստրուկտուրաները։ Ի վերջո պետք է հասկանալ՝ մինչեւ քաղաքակիրթ մոտեցում չցուցաբերվի, ոչինչ չի ստացվի։ Իսկ նման մոտեցման համար պետք է նախ մշակել, ունենալ մեխանիզմ»։ Ըստ Յու. Հարությունյանի, կինոաշխարհում եւ ոչ մի չինովնիկ իր տեղը չի ուզում զիջել։ Այն, ինչ հատկացվում է ֆիլմի համար օգտագործվում է «Հայֆիլմի» տանիքի, ջրի խողովակների եւ այլ պետքերի համար. «Պետք է անհապաղ հրավիրել մասնագետների, լսել նրանց կարծիքը։ Այսպես շարունակել չի կարելի»։ «Առավոտի» հաջորդ՝ «Ձեր ասածից կարելի՞ է կարծել, որ վերջին տարիներին մշակույթի նախարարությունը այս ոլորտում «ձեռքերը լվացել է» հարցի առնչությամբ կոմպոզիտորն ասաց. «Միանշանակ «ոչ» չեմ կարող ասել։ Միայն բերեմ փաստեր. օրինակ, մշակույթի նախկին փոխնախարար Կարեն Արիստակեսյանը վերցրել եւ ուսումնասիրում էր Ռուսաստանում Պետդումայի կողմից ընդունված կինոյի մասին օրենքը, ընդամենը թարգմանելով, ցիտելով որոշ հատվածներ ու հարմարեցնելով մեր հայկական կինոյին»։ Այսուհանդերձ, Յու. Հարությունյանը խելամիտ է համարում Ռուսաստանում վերակառուցման տարիներից հետո կինոարվեստում կատարված փոփոխությունները։ Ըստ նրա, վերակառուցման տարիներից հետո վաճառվել է «Մոսֆիլմի» 60%-ը (տարածք եւ այլն) ու գումարը կոպեկ առ կոպեկ ներդրվել բարձրակարգ տեխնիկա ձեռք բերելու գործում։ Ռուսաստանը նոր ժամանակներում յուրաքանչյուր նկարահանվող ֆիլմի արտադրության մեջ «մտնում» է 30%-ով։ Եվ սա այնպիսի երաշխիք է դառնում հովանավորների համար, որ իրենք են ցանկություն հայտնում գործարքի մեջ մտնել պետության հետ. «Սա արդեն խոսում է այն մասին, ինչին անվանում ենք պետական հոգածություն, հովանավորություն»։ Խոսելով ընդհանրապես ստեղծագործողների ու վերջիններիս միությունների մասին, Յու. Հարությունյանը գտնում է, որ այսօր թե առաջինները, թե երկրորդները «ողորմելի վիճակում են», այս հարցում մեղադրելով նախկին վարչապետ Հրանտ Բագրատյանին։ Կոմպոզիտորի խոսքերով՝ «Հրանտ Բագրատյանը միություններին զրկեց բյուջետային կոպեկներից ու այդպես էլ շարունակվում է մինչ օրս»։ Նկատենք, որ էքսվարչապետը ժամանակին դիմել էր ստեղծագործական միություններին՝ կոնկրետ կոմպոզիտորների, առաջարկելով ներկայացնել այն ստեղծագործությունների ցանկը, որը միության կարծիքով արժեքավոր է, որպեսզի պետությունը ֆինանսավորի դրանք։ Մեր՝ «Մտահոգիչ հարցերով երբեւէ դիմե՞լ եք մշակույթի նախարարություն» հարցին պարոն Հարությունյանը պատասխանեց. «Նախկին մշակույթի նախարարի օրոք հրավիրվել են արվեստագետները, զրուցել, կարծիքներ հայտնել, առաջարկություններ արել։ Բայց թեկուզ այդ կարճ ժամանակահատվածը ցույց տվեց (նկատի ունի Թամար Պողոսյանի պաշտոնավարության շրջանը- Ս. Դ.), որ հանդիպումները բարձր արվեստի հետ կապ չունեին, արդյունքը այսօրվա օրն է»։ «Առավոտի» վերջին՝ «Ձեր գնահատականը Կոմպոզիտորների միության աշխատանքին» հարցին Յու. Հարությունյանը պատասխանեց. «Ամենակարեւորը, ինչպես քաղաքակիրթ երկրներում, միությունը մի տեղ է, որտեղ պրոֆեսիոնալ ստեղծագործողները հանդիպում են, կազմակերպում քննարկումներ, բանավեճեր, այս կամ այն հարցի, ստեղծագործության շուրջ կարծիքներ փոխանակում։ Ի վերջո, կոմպոզիտորը թեկուզ տարին 2-3 անգամ, ինքը լսում է իր գրած մեծակտավ ստեղծագործությունը սիմֆոնիկ նվագախմբի, կամերային նվագախմբի կատարմամբ։ Բայց ինչ վերաբերում է միության կողմից անցկացված միջոցառումներին (բացառություն չէ անցկացվող գարնանային համերգաշարը), պետք է պարզ ասեմ, որ միության նախագահը ինքն է այստեղից-այնտեղից ֆինանս հայթայթում»։ Յու. Հարությունյանը գտնում է, որ Կոմպոզիտորների միության նպատակը եղել եւ մնում է նույնը՝ ձայնագրություններ, կատարումներ, տպագրություն ու ամենակարեւորը՝ պրոֆեսիոնալ երաժշտության պրոպագանդում։ Ս. ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ