70-ականների ոճով Բացվեց «Խորհրդային Հայաստանի» մշակույթի «դեկադան» Մոսկվայում «Հայ մշակույթի տարի Ռուսաստանում» երեւույթն ինքնին ողջունելի է: Միայն սակավամիտ մարդը կարող է դեմ լինել որեւէ երկրի հետ քաղաքական եւ մշակութային կապերի ամրապնդմանը: Մանավանդ, երբ խոսքը Ռուսաստանի նման երկրի մասին է, որի հարուստ մշակույթի առջեւ խոնարհվում է ողջ աշխարհը: Բայց թե ինչպե՞ս է պետք ցույց տալ մեր ժողովրդի՝ նույնպես շատ հարուստ եւ բարձրարժեք մշակույթը բարեկամ երկրում՝ դա արդեն քննարկելու բան է: Համենայնդեպս տարին բացող համերգը, մեղմ ասած, մտորելու տեղիք է տալիս: Բանն այն է, որ թե Հայաստանի եւ թե Ռուսաստանի քաղաքական մթնոլորտը շատ մոտ է բրեժնեւյան լճացման շրջանին՝ փակ հասարակարգերին հատուկ պաշտոնական կեղծ օպտիմիզմով եւ ստվարաթղթային «ամպիր» ոճով: Ուստի թե՛ համերգի վայրը (կոմունիստական համագումարների պալատը), թե՛ ռեժիսորը (խորհրդային պաշտոնական միջոցառումների կազմակերպիչ Լաերտ Մովսիսյանը) միանգամայն տեղին էին: Իսկ տաղանդավոր լրագրող եւ շոումեն Դիբրովն ու համակրելի Սաթին այնպիսի փքաշուք եւ դատարկ տեքստեր էին արտասանում, որ դրանք ավելի սազական կլինեին 70-ականների «Վրեմյայի» հաղորդավարներ Իգոր Կիրիլովին եւ Վերա Շեբեկոյին: Բայց նույնիսկ այս կոմունիստական էսթետիկայի շրջանակներում կարելի էր թույլ չտալ այն սխալները, որոնք նկատելի էին տվյալ համերգի ժամանակ: Սխալ էին եւ անտեղի «Նոր հայերի» տափակ կատակները: Օրինակ, «ես կիսահայ եմ՝ հայրս հայ է, իսկ մայրս՝ ինտելիգենտ կին»: Պարզ է, որ «Նոր հայերը» ապրում են հիմնականում Մոսկվայում, աշխատում են ռուսական ոչ բարձրակարգ լսարանի համար, որի ներկայացուցիչները մեծ մասամբ շփվում են որեւէ կարգավիճակ չունեցող խեղճուկրակ խոպանչիների հետ, ու «կովկասյան ազգության» մասին կատակները նախկին «ուրախների եւ հնարամիտների» հումորը սպառողների համար շատ ծիծաղելի են, բայց հայ մշակույթի հետ այս ամենը որեւէ կապ չունի: Եվ հենց նույն այդ համերգի ժամանակ մեր տաղանդաշատ արտիստները (ի դեմս, մասնավորապես, Հասմիկ Պապյանի եւ Ջիվան Գասպարյանի) հերքում էին «Նոր հայերի» այս ինքնանվաստացուցիչ կատակը: Մշակույթի կոնտեքստից դուրս էր հայազգի խորհրդային մարշալների հերթական հիշատակումը («որոնցից երեքը, ի դեպ, ծագումով Ղարաբաղի փոքր գյուղից են»): Այդ զինվորականների տաղանդն ու խիզախությունն, ինչ խոսք, արժանի են մեծ հարգանքի, բայց խոսակցության ինտոնացիայից փոքր ժողովրդին հատուկ գավառական սնապարծության հոտ էր գալիս. «Բա՜, իմացեք՝ նրանք էլ են հայ»: Համերգում կային բազմաթիվ այլ անբացատրելի բաներ: Օրինակ, դժվար է հասկանալ, թե ինչու «Սերս գաղտնի թող մնա» երգի՝ Ֆլորա Մարտիրոսյանի կատարման ժամանակ «ետին պլանում» ներկայացվում էր կրկեսային համար՝ ակրոբատ աղջիկն ու տղան պարանի վրա ցույց էին տալիս իրենց վարպետությունը: Թե՛ Ֆլորա Մարտիրոսյանը, թե՛ համերգի մեկ այլ մասնակից՝ Միշել Լեգրանը հասկանալի պատճառներով իրենց «լավագույն մարզավիճակում չեն», բայց դա չխանգարեց համերգի կազմակերպիչներին բացառություն անել ֆրանսիացի կոմպոզիտորի համար եւ նրան հնարավորություն տալ հանդես գալու երկու երգով (ինչը ձանձրալի էր): Վերջապես, հասկանալի չէ, թե ինչու Առնո Բաբաջանյանի «Առաջին սիրո երգի» կատարող նորմալ երգիչների կողքին հայտնվեց նաեւ Արա Բաբաջանյանը, որը երիտասարդ տարիներին էլ մեծ տաղանդով չէր փայլում, իսկ հիմա ընդհանրապես կորցրել է իր բոլոր ձայնային եւ լսողական տվյալները: Բայց միանգամայն բնական է, որ նման միջոցառումը պետք է ավարտվեր խմբակային ապոթեոզով: 70-ականներին նման զանգվածային խրախճանքի դեր էր կատարում Սերաֆիմ Տուլիկովի երգը Լենինի մասին, որը թափառում էր պաշտոնական համերգից համերգ: Մեր իրականության մեջ արդեն 10 տարի է՝ նույն գործառույթն ունի Արմեն Սմբատյանի «Հայաստան» երգը (ի դեպ՝ հաջողված): Եվ ՌԴ-ում ներկայիս դեսպանի լոբբինգն այստեղ կապ չունի: Պարզապես ապոթեոզի ուրիշ երգ չունենք: ԱՐԱՄ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ