Նախագիծ Պ-152-05.11.2003-ՊԻ,ՊԱ,ՖՎ,ԱՀ,ԳԿ,ՍԱ-010/0 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔԸ Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության հիմնադրույթների մասին Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության հիմնադրույթները կենսագործունեության բոլոր ոլորտներում արտաքին եւ ներքին վտանգներից Հայաստանի Հանրապետությունում անձի, հասարակության եւ պետության անվտանգության ապահովմանն ուղղված մոտեցումների համակարգի ձեւավորման հիմքն են։ Հիմնադրույթներն ամրագրում են Հայաստանի Հանրապետության ռազմական, քաղաքական, տնտեսական, սոցիալական, գաղափարական եւ հոգեւոր, պարենային, բնապահպանական, ճառագայթային անվտանգության եւ տեղեկատվական անվտանգության համակարգի ապահովման սկզբունքները։ Ազգային անվտանգության համակարգի նպատակը հայ ժողովրդի անվտանգ կացության ապահովումն է եւ հետագա բարգավաճման համար նախադրյալների ստեղծումը, Հայաստանի Հանրապետության ռազմաքաղաքական ու տնտեսական շահերի համակողմանի պաշտպանությունը եւ Հայաստանի Հանրապետության բնակչության բարեկեցության մակարդակի բարձրացումը։ Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության հիմնական երաշխիքը եւ պաշտպանության հիմքը Հայաստանի Հանրապետության զինված ուժերն են, ինչպես նաեւ ազգային անվտանգության եւ ոստիկանության մարմինները։ Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգությունը նրա ժողովրդի անվտանգությունն է՝ որպես իշխանության կրողի եւ միակ աղբյուրի։ ԳԼՈՒԽ 1. Ընդհանուր դրույթներ Հոդված 1. Օրենքի կարգավորման առարկան եւ նպատակը Սույն օրենքը սահմանում է ազգային անվտանգության ապահովման բնագավառում պետական քաղաքականության ռազմավարության հիմնական սկզբունքները, ուղղությունները եւ ազգային շահերը, ազգային անվտանգության սպառնալիքները եւ ազգային անվտանգության ապահովման ոլորտի հիմնական խնդիրները, կարգավորում է ազգային անվտանգության ապահովման համակարգի հետ կապված հարաբերությունները։ Հոդված 2. Ազգային անվտանգության ապահովման հիմնական սկզբունքները Ազգային անվտանգության ապահովման հիմնական սկզբունքներն են՝ 1/ ազգային շահերի առաջնայնությունը. 2/ ազգային անվտանգության ապահովման հարցում անհատի, հասարակության եւ պետության փոխադարձ պատասխանատվությունը. 3/ ազգային անվտանգության ապահովման միջոցառումների միասնականությունը. 4/ օտարերկրյա պետությունների եւ միջազգային կազմակերպությունների հետ համագործակցությունը. 5/ անվտանգության համակարգի գործունեության վերահսկողությունը. 6/ օրինականությունը. 7/ անկախությունը արտաքին ազդեցություններից, օտար արժեքների եւ գերակայությունների պարտադրումից: Հոդված 3. Ազգային անվտանգության օբյեկտները Ազգային անվտանգության օբյեկտներն են՝ 1/ մարդու բնական եւ անօտարելի իրավունքները եւ ազատությունները. 2/ ազգային կենսաձեւը եւ ինքնատիպությունը. 3/ ազգային, հոգեւոր, բարոյական եւ այլ արժեքները. 4/ սեփականությունը. 5/ սահմանադրական կարգը 6/ շրջակա միջավայրի պահպանությունը. 7/ տարածքային ամբողջականությունը. 8/ սահմանների անձեռնմխելիությունը. 9/ ինքնիշխանությունը: Հոդված 4. Ազգային անվտանգության սուբյեկտները Ազգային անվտանգության սուբյեկտներն են՝ 1/ պետությունը՝ օրենսդիր, գործադիր եւ դատական իշխանությունների համակարգով. 2/ տարածքային կառավարման եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինները. 3/ կուսակցությունները, հասարակական կազմակերպությունները եւ միավորումները. 4/ քաղաքացիները. 5/ Հայ Առաքելական եկեղեցին։ Հոդված 5. Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության հիմնադրույթների մասին օրենսդրությունը Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության հիմնադրույթների մասին օրենսդրությունը բաղկացած է Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությունից, սույն օրենքից, այլ օրենքներից եւ իրավական ակտերից։ ԳԼՈՒԽ 2. Հայաստանի Հանրապետության ազգային շահերը Հոդված 6. Հայաստանի Հանրապետության ազգային շահերը Հայաստանի Հանրապետության ազգային շահերը քաղաքական, տնտեսական, սոցիալական, միջազգային, տեղեկատվական, պաշտպանության, բնապահպանական, առողջապահական, հոգեւոր, իրավական եւ այլ ոլորտներում անհատի, հասարակության եւ պետության հավասարակշռված շահերի ամբողջությունն է, որը կրում է երկարաժամկետ բնույթ եւ սահմանում է պետության արտաքին եւ ներքին քաղաքականության հիմնական նպատակները, ռազմավարական, մարտավարական եւ ընթացիկ խնդիրները։ Հայաստանի Հանրապետության ազգային շահերի պաշտպանությունը իրականացվում է տնտեսության կայուն զարգացման հիման վրա, ժողովրդավարական քաղաքական համակարգի ներդրմամբ, քաղաքացիական հասարակության կայացմամբ: Ազգային շահերն ապահովվում են պետական մարմինների կողմից Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ, օրենքներով եւ այլ իրավական ակտերով սահմանված կարգով։ Հոդված 7. Հայաստանի Հանրապետության ազգային շահերի վրա ներազդող հիմնական գործոնները Հայաստանի Հանրապետության ազգային շահերի վրա ներազդող հիմնական գործոններն են՝ 1/ պետության աշխարհագրական դիրքը եւ աշխարհաքաղաքական կացությունը. 2/ ազգային, պատմական եւ հոգեբանական առանձնահատկությունները. 3/ ազգային գաղափարախոսությունը եւ հոգեւոր արժեքները. 4/ երկրի տարածքը, մարդկային եւ բնական պաշարները. 5/ պետության կառավարման ձեւը, կառուցվածքը եւ վարչակարգը(ռեժիմը). 6/ հայ ժողովրդի հայաստանաբնակ եւ սփյուռքահայ հատվածների մտավոր, մշակութային, կրթական եւ գիտական ներուժը. 7/ տնտեսական ներուժը. 8/ ժողովրդագրական վիճակը եւ դրա փոփոխությունների միտումները. 9/ հաղորդակցական հնարավորությունները. 10/ հասարակության սոցիալական կառուցվածքը. 11/ երկրների եւ համաշխարհային ուժային կենտրոնների կենսական շահերի ու աշխարհաքաղաքական իրավիճակի համակողմանի վերլուծությունը եւ փոփոխությունների միտումների կանխատեսումը. 12/ այլ գործոններ։ Հոդված 8. Անհատի շահերը Անհատի շահերը սահմանադրական իրավունքների եւ ազատությունների իրականացման, անձնական անվտանգության ապահովման, կենսամակարդակի բարձրացման, ֆիզիկական, հոգեւոր եւ մտավոր զարգացման մեջ են։ Հոդված 9. Հասարակության շահերը Հասարակության կարեւորագույն շահերը Հայաստանի՝ իբրեւ ինքնիշխան, ժողովրդավարական սոցիալական եւ իրավական պետության զարգացման, ինչպես նաեւ ազգային /քաղաքացիական / համերաշխության ամրապնդման արդյունքում՝ ժողովրդի մտավոր, հոգեւոր եւ սոցիալ-տնտեսական վիճակի բարելավման մեջ են։ Հոդված 10. Պետության շահերը Պետության շահերը Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական կարգի, տարածքային ամբողջականության, ինքնիշխանության եւ քաղաքական, տնտեսական եւ սոցիալական կայունության, օրինականության եւ իրավակարգի ապահովման, բարիդրացիական եւ փոխշահավետ միջազգային համագործակցության զարգացման մեջ են։ Հոդված 11. Ազգային շահերը ներքաղաքական ոլորտում Ներքաղաքական ոլորտում Հայաստանի ազգային շահերը սահմանադրական կարգի, պետական իշխանության կառույցների արդյունավետ գործունեության, քաղաքացիական համաձայնության, ներքաղաքական կայունության, միասնական իրավական համակարգի, քաղաքացիների օրինական շահերի պաշտպանության, մարդու իրավունքների եւ ազատությունների պահպանման, կարգուկանոնի եւ ժողովրդավարական հասարակարգի զարգացման, ինչպես նաեւ կայուն տնտեսության ապահովման մեջ են։ Հոդված 12. Ազգային շահերն արտաքին քաղաքականության ոլորտում Ազգային շահերն արտաքին քաղաքականության ոլորտում ինքնիշխանության եւ տարածքային ամբողջականության ապահովման, բոլոր պետությունների, միջազգային կազմակերպությունների եւ միությունների հետ համահավասար եւ փոխշահավետ հարաբերությունների զարգացման, այլ պետությունների ներքին գործերին չմիջամտելու, սփյուռքի համախմբման, Հայաստանի Հանրապետության սահմաններից դուրս գտնվող ՀՀ քաղաքացիների իրավունքների եւ օրինական շահերի պաշտպանության եւ երկակի ստանդարտների կիրառման բացառման մեջ են։ Հոդված 13. Ազգային շահերը տնտեսական ոլորտում Ազգային շահերը տնտեսական ոլորտում բնակչության կենսամակարդակի շարունակական բարձրացման ապահովմանն ուղղված տնտեսական, արդյունավետ եւ կենսունակ համակարգի ստեղծման մեջ են։ Հոդված 14. Ազգային շահերը սոցիալական ոլորտում Ազգային շահերը սոցիալական ոլորտում ժողովրդի բարձր կենսամակարդակի եւ առողջության ապահովման մեջ են։ Հոդված 15. Ազգային շահերը գաղափարական եւ հոգեւոր ոլորտում Գաղափարական եւ հոգեւոր ազգային շահերը հասարակության բարոյական արժեքների, հայրենասիրության, հայ ժողովրդի պատմական իրավունքների պաշտպանության, մարդասիրության, լեզվական, կրոնական փոխադարձ հանդուրժողականության, երկրի կրթական, մշակութային եւ գիտական ներուժի պահպանման եւ զարգացման մեջ են։ Հոդված 16. Ազգային շահեր տեղեկատվական ոլորտում Ազգային շահերը տեղեկատվական ոլորտում կայանում են տեղեկատվության ստացման, օգտագործման եւ տարածման բնագավառում քաղաքացիների սահմանադրական իրավունքների եւ ազատությունների ապահովման, հեռահաղորդակցության ժամանակակից տեխնոլոգիաների զարգացման, պետական եւ այլ տեղեկատվական համակարգերի պետական, ծառայողական, առեւտրային գաղտնիք պարունակող տեղեկատվության եւ տեղեկատվական ռեսուրսների պաշտպանության, տեղեկատվական ոլորտում առկա սպառնալիքներին հարկադրման, համաշխարհային տեղեկատվական տարածությանը ինտեգրվելու, արտաքին բացասական ազդեցություններից եւ ներգործություններից սեփական տեղեկատվական տարածության պաշտպանության մեջ։ Հոդված 17. Ազգային շահերը պաշտպանության ոլորտում Ազգային շահերը պաշտպանության ոլորտում կայանում են Հայաստանի Հանրապետության անկախության, ինքնիշխանության, տարածքային ամբողջականության, Հայաստանի Հանրապետության եւ նրա դաշնակիցների դեմ ռազմական ագրեսիայի կանխման, պետության խաղաղ, ժողովրդավարական զարգացման համար անհրաժեշտ պայմանների ապահովման մեջ։ Հոդված 18. Ազգային շահերը սահմանների պահպանության ոլորտում Ազգային շահերը սահմանների պահպանության ոլորտում կայանում են Հայաստանի Հանրապետության պետական սահմանի հուսալի պաշտպանության համար քաղաքական, ռազմական, իրավական, տնտեսական, կազմակերպչական, օպերատիվ եւ այլ բնույթի պայմանների ստեղծման, Հայաստանի Հանրապետության սահմանամերձ տարածաշրջանների առաջնային եւ համալիր զարգացման ապահովման մեջ։ Հոդված 19. Ազգային շահերը բնապահպանական ոլորտում Ազգային շահերը բնապահպանական ու բնօգտագործման ոլորտում կայանում են շրջակա միջավայրի պահպանության, վերականգնման, վերարտադրության եւ բնական պաշարների բանական օգտագործման մեջ բնակչության կյանքի համար առողջ միջավայրի ապահովման նպատակով։ ԳԼՈՒԽ 3. Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգությանը սպառնացող վտանգները Հոդված 20. Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության սպառնացող վտանգները Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգությանը սպառնացող վտանգները անձի, հասարակության եւ պետության կենսականորեն կարեւոր շահերի համար վտանգ ստեղծող պայմանների եւ գործոնների ամբողջությունն է: Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության համար սպառնալիքներ կարող են ստեղծել՝ 1/ Հայաստանի Հանրապետության դեմ զինված հարձակման վտանգը. 2/ Հայաստանի Հանրապետության անկախության, ինքնիշխանության, տարածքային ամբողջականության եւ սահմանների անձեռնմխելիության դեմ ոտնձգությունները. 3/ Հայաստանի Հանրապետության տնտեսատրանսպորտային, ջրային, ցամաքային, օդային շրջափակումը. 4/ Հայաստանի Հանրապետության դեմ ռազմական դաշինքների կազմավորումը. 5/ Հայաստանի Հանրապետության նկատմամբ տարածքային պահանջները. 6/ Հայաստանի Հանրապետության սահմանամերձ շրջաններում ուժերի հարաբերակցությունը խախտող ռազմական ուժի եւ այլ միջոցների կենտրոնացումը. 7/ այլ պետությունների կողմից Հայաստանի Հանրապետության եւ նրա դաշնակիցների դեմ ագրեսիայի նախապատրաստումը. 8/ ՀՀ դաշնակից չհանդիսացող պետությունների ռազմական բազաների եւ ռազմական միավորումների տեղաբաշխումը ՀՀ սահմանների հարեւանությամբ. 9/ օտարերկրյա պետությունների կողմից Հայաստանի Հանրապետության ներքին գործերին միջամտելու եւ ներքաղաքական իրադրությունն ապակայունացնելու փորձերը. 10/ միջուկային սպառնալիքը եւ զանգվածային ոչնչացման զենքի տարածումը. 11/ միջազգային ահաբեկչությունը. 12/ տարածաշրջանային կոնֆլիկտները. 13/ միջազգային հարաբերություններում բացասական զարգացումները. 14/ պետական համակարգի անկատարությունը. 15/ իրավական պետության եւ քաղաքացիական հասարակության ձեւավորման գործընթացի դանդաղումը. 16/ ժողովրդավարության վտանգումը. 17/ հասարակական հարաբերությունների քրեականացումը. 18/ այլ պետությունների կողմից տնտեսական ճնշման եւ տնտեսական լծակների կիրառումը. 19/ թմրանյութերի, զենքի, ռազմամթերքի ապօրինի տարածումը. 20/ օտարերկրյա պետությունների հատուկ ծառայությունների կողմից Հայաստանի Հանրապետության եւ նրա դաշնակիցների դեմ քայքայիչ գործունեության իրականացումը. 21/ տնտեսության զարգացման ցածր մակարդակը. 22/ հասարակության սոցիալ172տնտեսական եւ քաղաքական բեւեռացումը. 23/ ժողովրդագրական վիճակի բացասական փոփոխությունները, արտագաղթը. 24/ բնակչության կենսամակարդակի անկումը եւ աղքատության համատարած բնույթը. 25/ գործազրկության բարձր մակարդակը եւ բնակչության զբաղվածության հիմնահարցը. 26/ Հայաստանի Հանրապետության էկոհամակարգերի հավասարակշռության խախտումը. 27/ կրթական եւ գիտական համակարգում առկա բացասական միտումները, կրթական եւ գիտական ներուժի անկումը, «ուղեղների» արտահոսքը. 28/ կրոնական, հոգեւոր զարգացման մակարդակի անկումը. 29/ հոգեւոր եւ բարոյական արժեքների խաթարումը. 30 /կրոնական տարբեր աղանդների տարածումը. 31/ կոռուպցիան. 32/ այլ երկրներում գտնվող պատմամշակութային արժեքների ոչնչացումը, հայ ժողովրդի պահանջատիրության ժխտումը. 33/ հայոց լեզվի աղավաղումը: Հոդված 21. Սպառնալիքները տնտեսական ոլորտում Տնտեսական ոլորտում սպառնալիքները հիմնականում պայմանավորված են համախառն ներքին արդյունքի կրճատմամբ, ներդրումային ակտիվության անկմամբ, գիտատեխնիկական ներուժի նվազմամբ, պետական պարտքի աճով, վճարային հաշվեկշռի բացասական տարբերությամբ, ճյուղային անհամաչափություններով, ռեսուրսների ոչ ռացիոնալ օգտագործմամբ, սեփականության ձեւերի խտրականությամբ, զարգացման ռազմավարության բացակայությամբ, ներքին մրցակցության չապահովմամբ, ստվերային տնտեսության ծավալների առկայությամբ, օրենսդրության անկատարությամբ, զարգացման գերակայությունների բացակայությամբ: Տնտեսական հիմնահարցերով պայմանավորված՝ գիտատեխնիկական ներուժի նվազումը, գիտական հետազոտությունների կրճատումը, մտավոր ներուժի արտահոսքը Հայաստանի Հանրապետությանը սպառնում են առաջավոր դիրքի եւ պաշտպանունակության կորստով, գիտարար արտադրությունների վերացմամբ, արտաքին տեխնոլոգիական կախվածության աճով։ Տնտեսության մեջ բացասական երեւույթները հանգեցնում են քաղաքական եւ սոցիալական անկայունությանը, տնտեսական եւ հաղորդակցական կապերի, ինչպես նաեւ ֆինանսավարկային ու հարկաբյուջետային համակարգերի թուլացմանը։ Հոդված 22. Սպառնալիքները հասարակական հարաբերությունների ոլորտում Հասարակական հարաբերությունների ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության սպառնալիք են ստեղծում տնտեսական, սոցիալական, կազմակերպական, իրավական եւ պետական կարգավորման այլ ոլորտներում առկա իրավիճակով պայմանավորված հասարակական հարաբերությունների քրեականացումը, հանցագործությունների աճը եւ կոռուպցիան, օրենքի գերակայության երաշխավորման սկզբունքի անտեսումը։ Հոդված 23. Սպառնալիքները սոցիալական ոլորտում Սոցիալական ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության սպառնալիք են ստեղծում հասարակության սոցիալական բեւեռացումը, բնակչության աղքատացումը, գործազրկության աճը, բնակչության զբաղվածության ապահովման հիմնահարցը։ Բնակչության ֆիզիկական զարգացման եւ առողջության համար սպառնալիք կարող են դառնալ բնակչության սոցիալական պաշտպանության եւ առողջապահության համակարգերի անկատարությունը։ Սոցիալական ճգնաժամի հետեւանք են արտագաղթը, երկրում ծնելիության եւ կյանքի միջին տեւողության անկումը, հասարակության սոցիալական եւ ժողովրդագրական կազմի ձեւախեղումը, աշխատանքային ռեսուրսների՝ որպես արտադրության զարգացման հիմքի նվազումը, հասարակության հիմնական բջջի՝ ընտանիքի թուլացումը, բնակչության հոգեւոր, բարոյական եւ ստեղծագործական ներուժի նվազումը։ Հոդված 24. Սպառնալիքները արտաքին քաղաքականության ոլորտում Արտաքին քաղաքականության ոլորտում հիմնական սպառնալիքներ ստեղծող գործոններն են. 1/ ռազմաքաղաքական այնպիսի դաշինքների եւ միությունների գործունեությունը, որը կարող է վտանգ ստեղծել Հայաստանի Հանրապետության համար. 2/ Հայաստանի Հանրապետության պետական սահմանի եւ նրա դաշնակիցների սահմանների մոտ հակամարտությունների ծագումը եւ զարգացումը. 3/ տարածաշրջանի չկարգավորված խնդիրները. 4/ այլ պետությունների շահերի բախումը տարածաշրջանում. 5/ անդրազգային ընկերությունների եւ կորպորացիաների հետ առնչվող շահերը, որոնք նպաստում են բաժանարար գծերի առաջացմանը. 6/ համաշխարհայնացման գործընթացների աշխարհաքաղաքական բացասական միտումները. 7/ այլ երկրներում գտնվող հայկական համայնքների նկատմամբ միջազգային նորմերը չկիրառելը. Հոդված 25. Սպառնալիքները տեղեկատվական ոլորտում Տեղեկատվական ոլորտի սպառնալիքներն են հեռահաղորդակցային համակարգերի բնականոն գործունեության խաթարումը, ինչպես նաեւ տեղեկատվական ռեսուրսների եւ տեղեկատվության միջոցների թույլ պաշտպանվածությունը, չթույլատրված մուտքերի հնարավորությունը, հեռահաղորդակցության ոլորտում մենաշնորհային դիրքի ամրագրումը, անօրինական կարգով տրամադրված տեղեկատվությունը /տեղեկատվության արտահոսքը/: Հոդված 26. Սպառնալիքները պաշտպանության ոլորտում Պաշտպանության ոլորտում սպառնալիքներ կարող են ստեղծել Հայաստանի Հանրապետության հավանական հակառակորդ պետությունների, Հայաստանի Հանրապետության դեմ ուղղված ռազմաքաղաքական եւ ռազմական դաշինքների եւ միությունների ուժային գործողությունները, ՀՀ դաշնակից չհանդիսացող պետությունների ռազմակայանների տեղաբաշխումը եւ ռազմական միավորումների կուտակումը Հայաստանի Հանրապետության սահմանների հարեւանությամբ, Հայաստանի Հանրապետության ռազմական անվտանգության դեմ ուղղված այլ գործողությունները, Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանունակության անհրաժեշտ պայմանների անբավարար ապահովումը եւ Հայաստանի Հանրապետության ռազմական դոկտրինայում սահմանված այլ գործոնները:: Հոդված 27. Սպառնալիքները սահմանների պահպանության ոլորտում Սահմանների պահպանության ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության համար սպառնալիքներ կարող են ստեղծել տնտեսական, ժողովրդագրական, էկոլոգիական, մշակութային եւ կրոնական էքսպանսիաները Հայաստանի Հանրապետության տարածք։ Հոդված 28. Սպառնալիքները բնապահպանական ոլորտում Բնապահպանական ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության համար սպառնալիք կարող են ստեղծել տնտեսական գործունեության բնույթը, օրենսդրության անկատարությունը, ռեսուրսախնայող տեխնոլոգիաների սահմանափակ օգտագործումը կամ բացակայությունը, տվյալ ոլորտի վերահսկողության անբավարար մակարդակը, էկոլոգիական ցածր կուլտուրան, շրջակա միջավայրի պահպանության եւ բնական ռեսուրսների բանական օգտագործման, ինչպես նաեւ արտակարգ իրավիճակների հնարավոր կանխարգելման եւ դրանց հետեւանքների վերացման տնտեսական եւ իրավական մեխանիզմների անբավարարությունը կամ բացակայությունը: ԳԼՈՒԽ 4. Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ապահովումը Հոդված 29. Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ապահովման ոլորտի հիմնական խնդիրները Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ապահովման ոլորտում հիմնական խնդիրներն են՝ 1/ երկրի պաշտպանության ամրապնդումը. 2/ ազգային անվտանգության ներքին եւ արտաքին սպառնալիքների կանխատեսումը, բացահայտումը, կանխարգելումը, հակազդումը եւ չեզոքացումը՝ համապատասխան կառույցների, այդ թվում՝ հետախուզության եւ հակահետախուզության կառույցների միջոցով. 3/ արտաքին եւ ներքին սպառնալիքների կանխարգելման եւ վերացման ուղղությամբ ծրագրային եւ օպերատիվ միջոցառումների իրականացումը. 4/ Հայաստանի Հանրապետության տարածքային ամբողջականության եւ ինքնիշխանության ապահովումը. 5/ ժողովրդագրական գործընթացների կարգավորումը. 6/ այլ պետությունների եւ միջազգային կազմակերպությունների հետ Հայաստանի Հանրապետության բարիդրացիական, հավասարակշռված, իրավահավասար եւ փոխշահավետ համագործակցությունը. 7/ երկրի տնտեսության զարգացումը եւ սոցիալական ուղղվածություն ունեցող տնտեսական քաղաքականության իրականացումը, տնտեսական շահերի պաշտպանությունը. 8/ գիտատեխնիկական եւ տեխնոլոգիական կախվածության նվազեցումը. 9/ Հայաստանի Հանրապետության տարածքում մարդու եւ քաղաքացու անվտանգության, նրա սահմանադրական իրավունքների եւ ազատությունների ապահովումը. 10/ պետական եւ տեղական ինքնակառավարման համակարգերի կատարելագործումը, օրինականության ու կարգուկանոնի ամրապնդումը եւ հասարակության սոցիալ172տնտեսական եւ քաղաքական կայունության ապահովումը. 11/ քաղաքացիների, պաշտոնատար անձանց, պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների, կուսակցությունների, հասարակական միավորումների, կրոնական եւ այլ կազմակերպությունների կողմից օրենսդրության պահանջների անվերապահ կատարումը. 12/ Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության համար սպառնալիք հանդիսացող գործողությունների կանխատեսման, բացահայտման, կանխարգելման, հակազդման եւ չեզոքացման ուղղությամբ անհրաժեշտ միջոցառումների իրականացումը. 13/ երկրի բնապահպանական ու բնօգտագործման վիճակի բարելավումը։ Հոդված 30. Հայաստանի Հանրապետության արտաքին տնտեսական գործունեության ոլորտի խնդիրները Արտաքին տնտեսական գործունեության ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ապահովման կարեւորագույն խնդիրներն են՝ 1/ տնտեսության միջազգային ինտեգրացման համար բարենպաստ պայմանների ստեղծումը, համաշխարհային տնտեսության մեջ Հայաստանի Հանրապետության առավել լայն ինտեգրացումը, այլ պետությունների, միջազգային տնտեսական եւ ֆինանսական կառույցների հետ համագործակցության ընդլայնումը. 2/ հայրենական արտադրանքի իրացման շուկաների ընդլայնումը. 3/ արտաքին առեւտրի զարգացման եւ համաշխարհային շուկայում մրցակցության ուժեղացման պայմաններում հայրենական արտադրողների շահերի պաշտպանության ապահովումը. 4/ Հայաստանի Հանրապետության արտաքին պարտավորությունների կրճատմանն ուղղված հաշվեկշռված տնտեսական քաղաքականության իրականացումը. 5/ միջազգային ֆինանսատնտեսական կազմակերպությունների հետ Հայաստանի Հանրապետության համագործակցությունը. 6/ ապահովագրական, ներդրումային եւ բանկային գործունեության կարգավորման գործում պետության դերի բարձրացումը. 7/ հեռահաղորդակցային տրանսպորտային եւ ապրանքափոխադրման ցանցերի շահագործման գործում տարբերակված մոտեցումների կիրառումը. 8/ արժույթային կարգավորման եւ դրա վերահսկողության ոլորտում ներքին շուկայում արտասահմանյան արժույթային հաշիվների կրճատման եւ կապիտալի անվերահսկելի արտահանման զսպմանն ուղղված միջոցառումների ձեռնարկումը. 9/ սպառողների շահերի պաշտպանությունը. 11/ մենեջմենտի համակարգի կայացումը։ Հոդված 31. Հայաստանի Հանրապետության ներքին տնտեսական ոլորտի խնդիրները Ներքին տնտեսական ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ապահովման կարեւորագույն խնդիրներն են՝ 1/ տնտեսական անվտանգության հայեցակարգի մշակումը. 2/ տնտեսական բարեփոխումների օրենսդրական բազայի ապահովումը եւ դրա կիրառման նկատմամբ վերահսկողության արդյունավետ մեխանիզմների ստեղծումը. 3/ տնտեսական ազատականացման եւ տնտեսության պետական կարգավորման միջեւ ներդաշնակ հարաբերակցության ապահովումը. 4/ գիտատեխնիկական, տեխնոլոգիական եւ արտադրական ներուժի պահպանումը եւ զարգացումը, հայրենական արտադրանքի մրցունակության բարձրացումը, տնտեսական աճի եւ բնակչության կենսամակարդակի բարձրացման ապահովումը. 5/ արտադրության կազմակերպման գործուն մեխանիզմների ձեւավորման եւ ապրանքների իրացման ու ծառայությունների մատուցման ճանապարհով հասարակության եւ յուրաքանչյուր անհատի բարեկեցության առավելագույն մակարդակի ապահովման նպատակով արդյունավետ եւ սոցիալական ուղղվածություն ունեցող շուկայական տնտեսության ձեւավորումը. 6/ Փոքր եւ միջին ձեռնարկատիրության զարգացումը եւ նրան ուղղված պետական աջակցությունը. 7/ Հայաստանի Հանրապետության տնտեսության կառուցվածքի կատարելագործումը, գիտատար եւ վերամշակման բարձր մակարդակ ունեցող արտադրությունների զարգացումը, ընդլայնված վերարտադրության հիմք հանդիսացող ճյուղերին աջակցությունը, բնակչության զբաղվածության ապահովումը. 8/ ներդրումային ակտիվության բարձրացումը, դրա պետական պաշտպանության ուժեղացումը, տնտեսության շահերին համապատասխանող բանկային համակարգի ստեղծումը, արդյունաբերության կառուցվածքային բարեփոխումների եւ կապիտալ ներդրումների ֆինանսավորման նպատակով պետական ծրագրային քաղաքականության իրականացումը. 9/ մրցունակ ճյուղերի եւ արտադրությունների առաջանցիկ զարգացումը, գիտատար արտադրանքի շուկայի ընդլայնումը, առաջադեմ տեխնոլոգիաների զարգացումը, հայրենական ձեռնարկությունների մրցունակության բարձրացումը, հայրենական արտադրության հովանավորչությունը. 10/ գիտության եւ տեխնիկայի զարգացման առաջնահերթ ուղղությունների ֆինանսական եւ նյութական ռեսուրսների կենտրոնացումը. 11/ առաջատար գիտական դպրոցներին պետական աջակցությունը. 12/ գիտատեխնիկական ներուժի զարգացումը. 13/ մասնավոր կապիտալի ներգրավումը եւ հիմնադրամների ստեղծումը. 14/ բարձր գիտատեխնիկական ներուժ ունեցող շրջանների զարգացման ծրագրերի մշակումը եւ իրականացումը. 15/ գիտահետազոտական մշակումների արդյունքների օգտագործումն եւ հեղինակային իրավունքի պաշտպանությունն ապահովող պետական աջակցության ենթակառուցվածքների ձեւավորումը. 16/ գիտատեխնիկական եւ առեւտրային տեղեկատվության մատչելի ցանցերի ստեղծումը եւ զարգացումը. 17/ պետության կողմից ձեռնարկությունների զարգացման եւ մրցունակության բարձրացման համար հավասար պայմանների ստեղծումը, բնակչության բարեկեցության բարձրացմանը, գիտության եւ կրթության առաջընթացի, հասարակության հոգեւոր եւ բարոյական զարգացմանը, սպառողների շահերի պաշտպանությանն ուղղված գործունեություն իրականացնող ձեռնարկությունների պետական աջակցությունը. 18/ մարդու եւ քաղաքացու սոցիալական պաշտպանվածության համակարգերի ստեղծումը, սոցիալական իրական երաշխիքների պետական ապահովումը, կոլեկտիվ պատասխանատվության եւ որոշումների ժողովրդավարական ձեւով ընդունման մեխանիզմների զարգացումը, սոցիալական գործընկերության արմատավորումը. 19/ եկամուտների բաշխման ոլորտում սոցիալական արդարությունը. 20/ տնտեսության ոլորտում օրենսդրական բազայի կատարելագործումը եւ դրա կատարման նկատմամբ վերահսկողության իրականացումը. 21/ արդյունաբերական այնպիսի ճյուղերի զարգացումը, որոնց արտադրատեսակների պահանջն ունի ներքին եւ արտաքին շուկան. 22/ արդյունաբերության եւ գյուղատնտեսության զարգացման ռեգիոնալ ծրագրավորված մոտեցումները. 23/ մենեջմենտի համակարգի կայացումը. 24/ արժեթղթերի շուկայի կարգավորումը։ Հոդված 32. Հայաստանի Հանրապետության ժողովրդագրական ոլորտի խնդիրները. Ժողովրդագրական ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ապահովման կարեւորագույն խնդիրներն են. ա/ ազգաբնակչության ներդաշնակ տարաբնակեցման ապահովումը եւ սահմանամերձ գոտիների հավասարաչափ զարգացումը, բ/ ռազմավարական նշանակություն ունեցող տարածքներում վերաբնակեցման կազմակերպումը, գ/ ազգային փոքրամասնությունների մշակութային բնականոն զարգացման հիմքերի ապահովումը: Հոդված 33. Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական կարգի պահպանության ոլորտի խնդիրները Սահմանադրական կարգի պահպանության ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ապահովման կարեւորագույն խնդիրներն են՝ 1/ օրենսդիր, գործադիր եւ դատական իշխանությունների բնականոն գործունեության ապահովումը. 2/ բնակչության տարբեր խմբերի շահերի եւ հետաքրքրությունների մերձեցումը, նրանց բազմակողմանի համագործակցության ապահովումը, հավասարակշռված եւ ներդաշնակ պետական, ազգային եւ տարածքային քաղաքականության իրականացումը. 3/ օրենքի գերակայության ապահովումը եւ օրենսդրության կատարելագործումը. 4/ պետության տարածքային ամբողջականության պաշտպանության իրավական եւ կազմակերպական մեխանիզմների մշակումը. 5/ օրենսդրության եւ Հայաստանի Հանրապետության ազգային շահերի ներդաշնակության ապահովումը. 6/ համապետական եւ տեղական շահերի հավասարակշռվածությունն ապահովող տարածքային քաղաքականության մշակումը եւ իրականացումը։ Հոդված 34. Հայաստանի Հանրապետությունում հանցավորության դեմ պայքարի ոլորտի խնդիրները Հանցավորության դեմ պայքարի ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ապահովման կարեւորագույն խնդիրներն են՝ 1/ կոռուպցիայի եւ հանցավորության դեմ պայքարի ուժեղացումը. 2/ պետության, հասարակության եւ անհատի պաշտպանության միջոցների համալիր համակարգի մշակումը. 3/ մարդու առողջության եւ սեփականության, բարոյականության, իրավունքների եւ ազատությունների պաշտպանության (անկախ ռասայից, ազգությունից, սեռից, լեզվից, դավանանքից, քաղաքական կամ այլ հայացքներից, սոցիալական ծագումից, ֆիզիկական առողջական վիճակից, գույքային կամ այլ դրությունից) գործուն համակարգի ձեւավորումը. 4/ հանցավորություն ծնող պատճառների բացահայտումը, կանխումը եւ վերացումը. 5/ պետության՝ որպես անհատի եւ հասարակության անվտանգության երաշխավորի դերի ամրապնդումը, դրա համար անհրաժեշտ իրավական հիմքերի եւ կիրարկման մեխանիզմների ստեղծումը. 6/ իրավապահ մարմինների գործունեության արդյունավետության բարձրացումը, դրա համար անհրաժեշտ պայմանների ստեղծումը. 7/ իրենց իրավասության սահմաններում հակաիրավական գործողությունների կանխարգելման ուղղությամբ պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների ներգրավումը. 8/ կոռուպցիայի կանխարգելման նպատակով ֆինանսական վերահսկողության գործուն համակարգի ստեղծումը. 9/ վարչական, քաղաքացիական եւ քրեաիրավական ներգործության միջոցների կատարելագործումը. 10/ պաշտոնատար անձանց եւ ծառայողների եկամուտների եւ գույքի հայտարարագրումը. 11/ ահաբեկչության, մաքսանենգության եւ թմրանյութերի ու զենքի անօրինական առեւտրի շրջանառության դեմ պայքարում պետական ծրագրային քաղաքականության իրականացումը. 12/ օտարերկրյա պետությունների, նրանց իրավապահ մարմինների եւ հատուկ ծառայությունների, ինչպես նաեւ հանցագործությունների դեմ պայքարող միջազգային կազմակերպությունների հետ համագործակցությունը եւ այդ բնագավառում միջազգային փորձի օգտագործումը, այդ ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պարտավորությունների կատարումը. 13/ իրավապահ մարմինների օրինական գործունեության ապահովումը. 14/ քրեածին իրավիճակի վերլուծությունը. 15/ դատական համակարգի անկախության ապահովումը. 16/ հովանավորչության եւ կլանայնության դեմ պայքարը. 17/ օրենսդրության կատարելագործումը. 18/ առանձին սոցիալական խմբերի, անհատի ինքնադրսեւորման համար համապատասխան պայմանների ստեղծումը /աշխատանքային, ստեղծագործական եւ այլն/: Հոդված 35. Հայաստանի Հանրապետության գաղափարական, հոգեւոր, կրթական, գիտական եւ մշակութային ոլորտի խնդիրները Գաղափարական, հոգեւոր, կրթական, գիտական եւ մշակութային ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ապահովման կարեւորագույն խնդիրներն են՝ 1/ մշակութային եւ հոգեւոր ժառանգության, ազգային ավանդույթների, համամարդկային արժեքների եւ նորմերի պահպանումը եւ դրանց վերարտադրության համար պայմանների ստեղծումը. 2/ պատմամշակութային արժեքների պահպանությունը, հայագիտության զարգացումը. 3/ միջազգային իրավունքի սկզբունքների եւ նորմերի շրջանակներում այլ պետությունների տարածքում գտնվող հայկական պատմական եւ մշակութային արժեքների պահպանումը, հայ կրթական եւ մշակութային կյանքի զարգացումը. 4/ Հայաստանի Հանրապետության տարածքում բակվող ազգային փոքրամասնությունների մշակույթի եւ մշակութային ժառանգության պահպանությունը. 5/ բնակչության հոգեւոր, մշակութային կրթական եւ բարոյական դաստիարակության ոլորտում պետական քաղաքականության իրականացումը. 6/ անհատի հոգեւոր եւ ֆիզիկական ներդաշնակ ձեւավորումն ու զարգացումն ապահովելու համար զանգվածային լրատվության միջոցներով (այդ թվում՝ հեռուստատեսությամբ, ռադիոյով եւ այլն) բռնության ու պոռնկության քարոզչության արգելումը. 7/ Հայաստանի Հանրապետության ազգային շահերի համար վտանգավոր գործունեություն ծավալած օտարերկրյա կրոնական եւ այլ կազմակերպությունների եւ միսիոներների գործողության դեմ հակազդեցությունների իրականացումը. 8/ հասարակության հոգեւոր զարգացումը՝ հայոց լեզվի դերի բարձրացմամբ զուգորդելը. 9/ հոգեւոր եւ մշակութային ժառանգության պահպանման եւ զարգացման համար մշակութային կազմակերպությունների գործունեության եւ ստեղծագործ աշխատանքի իրականացման համար անհրաժեշտ պայմանների ստեղծումը. 10/ գիտության, կրթության եւ մշակույթի զարգացման հայեցակարգերի մշակումը եւ այդ բնագավառներում պետական ծրագրային քաղաքականության իրականացումը, քաղաքականության առաջնային ուղղությունների սահմանումը. 11/ բարձր որակավորում ունեցող, հայրենասեր, ազգային ոգով դաստիարակված, բազմակողմանի զարգացած եւ բարոյական արժեքներին դավանող սերունդ ունենալու գերխնդրի լուծման նպատակով կրթական համակարգի ստեղծումը. 12/ Հայ առաքելական եկեղեցու գործունեության եւ ավանդույթների շարունակականությունը։ Հոդված 36. Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների առողջության պահպանման եւ ամրապնդման ոլորտի խնդիրները Քաղաքացիների առողջության պահպանման եւ ամրապնդման ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ապահովման կարեւորագույն խնդիրներն են՝ 1/ առողջապահության հայեցակարգի մշակումը. 2/ բնակչության առողջության պահպանման ամենամյա նպատակային ծրագրերի իրականացումը. 3/ ֆիզկուլտուրայի եւ սպորտի զարգացումը. 4/ բնակչության անապահով խավերին հասցեագրված առողջապահական ծրագրերի իրականացումը. 5/ մատչելի եւ արդյունավետ բուժօգնության ապահովումը. 6/ պետական ապահովագրության եւ մասնավոր բժշկական օգնության զարգացումը. 7/ բնակչության սանիտարա-համաճարակային անվտանգության ապահովման, վարակիչ եւ զանգվածային ոչ վարակիչ հիվանդությունների կանխարգելման, ճառագայթային անվտանգության, երեխաների առողջության պահպանության, շտապ եւ անհապաղ բժշկական օգնության ոլորտում պետական ծրագրերի իրականացումը. 8/ հաշմության նկատմամբ պետական քաղաքականության իրականացման ապահովումը։ Հոդված 37. Հայաստանի Հանրապետության բնապահպանական ոլորտի խնդիրները Բնապահպանական ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ապահովման կարեւորագույն խնդիրներն են՝ 1/ շրջակա միջավայրի անվտանգության հայեցակարգի մշակումը. 2/ շրջակա միջավայրի պահպանությունը, վերականգնումը եւ վերարտադրությունը, բնական պաշարների բանական օգտագործումը. 3/ բնակչության շրջակա միջավայրի պահպանության մշակույթի բարձրացումը. 4/ շրջակա միջավայրի վրա վնասակար ներգործությունների կանխումը, վտանգավոր նյութերի եւ թափոնների ապօրինի շրջանառության կանխումը, վտանգավոր արդյունաբերական օբյեկտների բնապահպանական անվտանգության ապահովումը, վտանգավոր նյութերի եւ թափոնների արտադրության, օգտագործման, ներմուծման, արտահանման եւ հեռացման նկատմամբ վերահսկողությունը. 5/ շրջակա միջավայրի ռադիոակտիվ աղտոտման կանխումը. 6/ ատոմային կայանի վառելիքի էկոլոգիապես անվտանգ պահպանումը եւ թափոնների վնասազերծումը. 7/ բնապահպանական ու բնօգտագործման բնույթի հիմնախնդիրների լուծման գործում միջազգային համագործակցությունը. 8/ անվտանգ արտադրությունների, էկոլոգիապես մաքուր էներգիայի այլընտրանքային աղբյուրների օգտագործումը եւ էներգախնայողության եւ էներգաարդյունավետության բարձրացումը. 9/ բնապահպանության ու բնօգտագործման ոլորտի օրենսդրության կատարելագործումը. 10/ շրջակա միջավայրի պահպանության եւ բնական ռեսուրսների արդյունավետ օգտագործման հիմնահարցերի լուծման վերաբերյալ որոշումների կայացմանը հասարակության ներգրավման ապահովումը. 11/ շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատման բնապահպանական ու բնօգտագործման փորձաքննության գործընթացի կատարելագործումը եւ կիրառումը. 12/ բնապահպանական ու բնօգտագործման հիմունքների դասավանդման եւ իրազեկման ապահովում: Հոդված 38. Հայաստանի Հանրապետության արտաքին քաղաքականության ոլորտի խնդիրները Արտաքին քաղաքականության ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ապահովման կարեւորագույն խնդիրներն են՝ 1/ արտաքին քաղաքականության հայեցակարգի մշակումը. 2/ միջազգային իրավունքի նորմերին համապատասխան բոլոր երկրների հետ բարիդրացիական, փոխշահավետ հարաբերությունների զարգացումը. 3/ արտաքին քաղաքական ակտիվ կուրսի իրականացումը. 4/ երկրի տնտեսական եւ սոցիալական զարգացման, գլոբալ եւ տարածաշրջանային կայունության համար բարենպաստ պայմանների ապահովումը. 5/ արտասահմանում Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների իրավունքների եւ օրինական շահերի պաշտպանությունը՝ այդ նպատակով կիրառելով քաղաքական, դիվանագիտական, տնտեսական եւ այլ բնույթի միջոցներ. 6/ Հայաստանի Հանրապետության մասնակցությունը գլոբալ եւ տարածաշրջանային տնտեսական եւ քաղաքական կառույցներին. 7/ անհրաժեշտության դեպքում հակամարտությունների կարգավորմանը մասնակցությունը, այդ թվում՝ ՄԱԿ172ի եւ այլ միջազգային կազմակերպությունների հովանու ներքո խաղաղապահ գործունեությունը. 8/ զանգվածային ոչնչացման զենքի, սովորական սպառազինությունների տարածման ոլորտում փոխադարձ պարտավորությունների կատարումը. 9/ միջազգային ասպարեզում վստահության եւ կայունության ամրապնդման ուղղությամբ միջոցառումների իրականացումը. 10/ ապրանքների եւ տեխնոլոգիաների արտահանման նկատմամբ միջազգային վերահսկողության ապահովումը. 11/ զանգվածային ոչնչացման զենքից ազատ գոտիների ստեղծման հարցում միջազգային համագործակցությունը. 12/ հանցագործությունների եւ ահաբեկչության դեմ պայքարի ոլորտում միջազգային համագործակցությունը. 13/ էներգակիր հումքային երկրների հետ հարաբերությունների զարգացումը. 14/ մասնակցությունը տարածաշրջանային հակամարտությունների կանխարգելմանը եւ կարգավորմանը. 15/ արտաքին քաղաքականության ոլորտում հնարավոր առավելագույն հրապարակայնության ապահովումը. 16/ դաշնակիցների հետ արդյունավետ ռազմական, քաղաքական, դիվանագիտական, տնտեսական, մշակութային եւ այլ կապերի ամրապնդումը. 17/ այլ երկրներում ՀՀ քաղաքացիների եւ հայկական գաղթօջախների իրավունքների պաշտպանությունը եւ սերտ կապերի ապահովումը հայրենիքի հետ. 18/ հայոց ցեղասպանության փաստի միջազգային ճանաչումն ու դատապարտումը։ Հոդված 39. Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանության ոլորտի խնդիրները Պաշտպանության ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ապահովման կարեւորագույն խնդիրներն են՝ 1/ ռազմական դոկտրինայի մշակումը. Հայաստանի Հանրապետության ռազմական դոկտրինան մշակելիս կարեւորվում են հետեւյալ սկզբունքները. 172 Հայաստանի հնարավոր եւ ապագա դաշնակից պետություններին ու հակառակորդներին տարանջատելը, 172 զինված ուժերի համապատասխան մոդելի ընտրությունը, – զինված հակամարտությունների եւ պատերազմների կանխարգելման հարցում քաղաքական, դիվանագիտական, տնտեսական եւ այլ ոչ ռազմական մ?