Կբացահայտվի՞, արդյոք, երկարակեցության գաղտնիքը
Դանիացի եւ ամերիկացի գիտնականները մտադիր են պարզել երկարակեցությանը նպաստող ժառանգական, միջավայրային եւ վարքագծային գործոնները: Ինչպես նշում է մասնագետներից մեկը, ժառանգականությունը մեծ դեր ունի, սակայն միշտ չէ, որ այս կամ այն երեւույթը պայմանավորված է միայն գեներով: Շատ բան կարելի է ձեռք բերել զուտ համապատասխան վարքագիծ մշակելով: Եվ այժմ գիտնականները փորձում են բացահայտել այն արտաժառանգական պայմանները, որոնք թույլ են տալիս ապրել մեկ դար: ԱՄՆ-ում ապրում են 85-ն անց շատ մարդիկ, որոնք վերապրել են մարդկության բոլոր ծանրագույն իրադարձությունները եւ շարունակում են ապրել փոփոխվող աշխարհին համընթաց: Ըստ նորագույն կանխատեսումների՝ 2050թ.-ին ավելի քան 800 000 ամերիկացի կթեւակոխի իր կյանքի երկրորդ հարյուրամյակը: Այդ մարդիկ չեն լինի տկար, հիվանդ եւ տնակյաց, ինչպես հաճախ պատկերացնում են մարդիկ: Նման մարդկանց մեծ մասն ունի մտավոր զգոնություն եւ ֆիզիկական առույգություն: Նրանք ներկայացնում են ծերանալու մի նոր եղանակ, որը գիտնականները ակնկալում են դարձնել հանրամատչելի: Դրա արդյունքում կնվազի զանազան հիվանդություններով (քաղցկեղ, շաքարախտ, թուլամտություն եւ այլն) եւ ֆիզիկական ու մտավոր տկարությամբ տառապող մարդկանց թիվը: Մեկ դար ապրողները, թվում է, ինչ-որ թաքնված ուժի շնորհիվ պաշտպանված են առողջական ծանր խնդիրներից: Ըստ երկու ուսումնասիրության արդյունքների՝ երկարակեցությանը նպաստում են առողջ սննդակարգը, ֆիզիկական կանոնավոր ակտիվությունը, մտավոր վարժությունները, չծխելը, էքստրավերտությունը, կյանքին թեթեւ նայելը եւ նիհարությունը:
Կոչ են անում ձեւափոխել հոթդոգը եւ քաղցրավենիքները
ԱՄՆ մանկաբույժների առաջատար խումբը կոչ է անում արտադրողներին փոխել հոթդոգի եւ քաղցրավենիքների ձեւը: Դա կօգնի խուսափել մանուկների շնչահեղձության բազմաթիվ դեպքերից: Ինչպես նշում է Ամերիկայի մանկաբույժների ակադեմիայի վնասվածքների, բռնության եւ թունավորման կանխարգելման կոմիտեի նախկին նախագահ դոկտոր Գարի Սմիթը, սննդի չափը, ձեւը եւ բաղադրությունը կարող է երեխաների մոտ շնչահեղձության պատճառ դառնալ, հետեւաբար, սնունդ արտադրողները պետք է փոխեն նման սննդի ձեւը՝ շնչահեղձության վտանգը կանխելու համար: «Օվալաձեւ եւ կլոր սնունդը լի է նման վտանգով, իսկ առաջին տեղում է հոթդոգը»,- նշել է նա:
Նշենք, որ 1-5 տարեկան երեխաների մահացության թիվ 1 պատճառը շնչահեղձությունն է: Իսկ հոթդոգին բաժին է ընկնում 10 տարեկանից ցածր երեխաների շնչահեղձության դեպքերի 17%-ը:
Ծերացման գաղտնիքը բացահայտվում է
Մոլեկուլային կենսաբանները նկատել են, որ մարդու բջիջները ծերանում են տարբեր արագություններով՝ տարբերակելով «ժամանակային» եւ «կենսաբանական» ծերացումները: Իսկ մի շարք հետազոտությունների արդյունքում գիտնականները պարզել են բջջային ծերացման ժառանգական հանգույցը: Այս հայտնագործությունը կօգնի ծերացման հետ առնչվող մի շարք հիվանդությունների, ինչպես նաեւ քաղցկեղի համար նոր բուժամիջոցներ գտնել: Գիտնականներին հայտնի է, որ բոլոր քրոմոսոմներն ունեն թելոմեր կոչվող պաշտպանիչ կաղապարներ, որոնք գտնվում են քրոմոսոմային շղթայի 2 ծայրերում: Թելոմերը կարճանում է բջիջների կիսվելուց: Կարճացած թելոմերներն առաջացնում են ծերացման հետ կապված այնպիսի հիվանդություններ, ինչպիսին են սրտի հիվանդությունները եւ քաղցկեղը: Ինչ վերաբերում է թելոմերների կարճացման եւ արտաքին փոփոխությունների կապին, գիտնականները դեռ ապացույցներ չեն գտել: Սակայն պարզ է, որ թելոմերները կօգնեն «մոտենալ» կենսաբանական ժամացույցին:
Հետազոտությունների ընթացքում գիտնականները կարողացել են բացահայտել մի գենային հաջորդականություն, որով պայմանավորված է թելոմերի երկարությունը՝ տարբեր մարդկանց մոտ: Հաջորդականությունը փնջավորվում էր TERC կոչվող մի գենի մոտ, որը մեծ դերակատարում ունի թելոմերազ կոչվող էնզիմի արտադրության մեջ: Թելոմերազը «վերանորոգում» է կարճացած թելոմերները: TERC-ը, հավանաբար, թելոմերի երկարության վրա ազդող մի քանի գեներից մեկն է: Գիտնականները պատրաստվում են հաջորդ հետազոտությունների ընթացքում հայտնաբերել մյուս գեները եւ բացահայտել ծերացման հանելուկը «թաքցնող» գենային ողջ խումբը: Գիտնականները հավատում են, որ իրենց աշխատանքը կօգնի շատ հիվանդությունների բուժման համար գտնել նոր միջոցներ:
Գոյություն ունի «կոտրված սրտի համախտանիշ»
Գիտության մեջ «տակոթսուբո կարդիոմիոպատիա» անվանումով հայտնի կոտրված սրտի համախտանիշը հազվադեպ հանդիպող սրտային վիճակ է, որը կարող է նման լինել սրտի կաթվածին: «Հարազատ մարդու կորուստ ունեցած շատ մարդկանց մոտ հանդիպում է այս վիճակը,- նշում է բժիշկ Ուիթշտեյնը,- ահա թե ինչու այն անվանում են կոտրված սրտի համախտանիշ»:
Ինչպես նշում է Ամերիկայի սրտի միավորման խոսնակ դոկտոր Շտեյնը, այս համախտանիշի դեպքում սրտի ստորին մասը ժամանակավորապես այտուցվում է եւ նմանվում թակարդի: Կոտրված սրտի համախտանիշը հաճախ հանդիպում է կանանց մոտ (հատկապես մենոպաուզա վերապրած սպիտակամորթ կանանց մոտ), ինչպես նաեւ դեպրեսիայի եւ անհանգստության ենթարկված մարդկանց մոտ: Չնայած այս համախտանիշը հանդիպում է հազվադեպ, դրանով տառապող մարդկանց թիվը գնալով աճում է:
