Հարցազրույց
ԵՊՀ իրանագիտության ամբիոնի վարիչ, «Իրան եւ Կովկաս» միջազգային հանդեսի խմբագիր
Գառնիկ Ասատրյանի հետ: – Որոշ վերլուծաբանների կարծիքով, ծայրահեղ պահպանողական
հայացքներով հայտնի իսլամական ֆունդամենտալիստ Մահմուդ Ահմադինեջադի հաղթանակը Իրանի
նախագահական ընտրություններում ետընթաց քայլ է՝ վերջին մի քանի տարում Իրանում քիչ
թե շատ կատարվող բարեփոխումների ֆոնի վրա: Դուք, որպես իրանագետ, ի՞նչ կարծիքի եք:
– Ես չեմ գտնում, որ պարոն Ահմադինեջադի ընտրությունը ետընթաց քայլ է: Դա
ժողովրդի ընտրությունն է: Սա ցույց է տալիս, որ վարչակարգն ամուր արմատներ ունի հասարակության
մեջ: Եվ առանձին ընդդիմադիր ելույթները կրում էին զուտ դեկորատիվ, բայց ոչ հիմքային
բնույթ: Դրանք հիմնականում հրահրված էին դրսից: – Դուք սպասո՞ւմ էիք նման
արդյունքների: – Ես վստահ չէի, որ Իրանի ժողովուրդը այդպես հիմնարար ձեւով
կքվեարկի վարչակարգի օգտին: Ի վերջո, Ահմադինեջադի օգտին քվեարկելը նշանակում էր
ասել «այո»՝ վարչակարգին եւ նրա քաղաքականությանը, եւ «ոչ»՝ ութ տարվա կիսադեմոկրատական
փոփոխություններին, որ արեց պարոն Խաթամին: Ես բարձր եմ գնահատում պարոն Խաթամիին՝
որպես մշակութային գործիչ, հումանիստ, որպես մարդ, որն առաջ էր քաշել «Քաղաքակրթությունների
երկխոսություն» կոնցեպցիան, սակայն ես չեմ կարող դրական գնահատել նրա նախագահության
երկու ժամկետները: – Ի՞նչ նկատի ունեք: – Պարոն Խաթա միի նախագահության
շրջանը հետաքրքիր էր. մի քիչ ազատություններ տրվեցին՝ հագուստի, գրականության եւ
այլ ասպարեզներում, սակայն խորքային իմաստով՝ թույլ էր: Արդեն նկատելի էին դարձել
ծայրամասային, կենտրոնախույս միտումները: Մասնավորապես, այդ ժամանակ մեծ տեղ տրվեց
Ադրբեջանի Հանրապետության ֆակտորի գերագնահատմանը: Բացասական եմ գնահատում Թավրիզում
Ադրբեջանի հյուպատոսության հիմնադրումը, ադրբեջանական քաղաքական գործիչների բացահայտ
սադրանքները Իրանի թուրքախոս բնակչության շրջանում եւ այլն: Բնականաբար, տնտեսական
զարգացման ֆունդամենտալ հիմքերը, որ գցվել էին դեռ Ռաֆսանջանիի ժամանակ, Խաթամիի
նախագահության ութ տարիների ընթացքում շարունակվեցին: Գյուղատնտեսությունը, էներգետիկան,
ծանր արդյունաբերությունը զարգացում ապրեցին, որոշակի քայլեր ծավալվեցին միջազգային
շրջանակներում ԱՄՆ-ի կողմից ձեւավորված Իրանի իմիջը փոխելու համար: Սակայն սա չուղեկցվեց
ավելի խորը, ազգային անվտանգությանը նպաստող գործոնների ամրապնդմամբ: Կենտրոնախույս
ուժերը սկսեցին ակտիվանալ, ինչը վատ էր երկրի համար: – Իսկ իսլամական ֆունդամենտալիստ
նախագահը կնպաստի՞ ազգային անվտանգությանը: – Պետք է նկատել, որ իսլամական
ֆունդամենտալիստ ասելով Իրանում չեն հասկանում այն ֆունդամենտալիզմը, ինչպիսիք վահաբիստներն
են: Իրանում միանգամայն տարբեր է. իրանական արմատականությունը սերտորեն կապված է
իրանական ազգայնականության հետ, որքան էլ դա լոզունգային իմաստով լինի զուտ իսլամական:
Ես կարծում եմ, որ պարոն Ահմադինեջադը, լինելով արմատական, կնպաստի, որ որոշակիորեն
ամրապնդվեն Իրանի ներքին կապող օղակները, որ երկիրը դարձնում են երկիր: Սա բազմալեզու,
բազմազգ երկիր է, եւ պահանջվում է հատուկ քաղաքականություն: Այդ իմաստով, կարծում
եմ, որ Իրանի ժողովուրդը ճիշտ ընտրություն է արել: – Ինչպե՞ս եք վերաբերվում
պարոն Ահմադինեջադի եւ ԱՄՆ պաշտպանության նախարար Դոնալդ Ռամսֆելդի փոխադարձ սպառնալիքներին,
որ առնչվում էին միջուկային էներգիայի փորձարկումներին: – Անկեղծ ասած, ես
զարմանում եմ, թե ինչո՞ւ մոտ երեք հազար տարվա պետականության ավանդույթ ունեցող Իրանը
չպետք է ունենա ատոմային էներգիայի խաղաղ օգտագործման հնարավորություն, իսկ հարեւան
երկրներից մեկը, որ ընդամենը 50-60 տարվա պետականություն ունի, կարող է նման հնարավորություն
ունենալ: Ես հասկանում եմ արեւմտյան շրջանների անհանգստությունը: Ատոմային էներգիան
եւ ռումբը չպետք է լինեն տեռորիստական խմբերի, կազմակերպությունների կամ տեռորիստական
հակումներ ունեցող երկրների ձեռքում, բայց Իրանն այդպիսին չէ: Իրանական պետականությունը
իր գոյության երեք հազար տարիների ընթացքում ապացուցել է, որ բավական կշռադատված
սկզբունքների կրող է, ինչը երբեք չի խախտել: Եվ տարածաշրջանային բալանս կստեղծվի,
եթե Իրանն ունենա ատոմային էներգիայից օգտվելու հնարավորություն: – Այսինքն՝
դուք հավատո՞ւմ եք պարոն Ահմադինեջադի վստահեցումներին, որ միջուկային էներգիան միայն
խաղաղ նպատակներով է օգտագործվելու: – Այո, հավատում եմ: ՄԵԼԱՆՅԱ
ԲԱՐՍԵՂՅԱՆ
