Մշակույթի գործիչները՝ ազգային մշակութային նկարագրի պահպանման մասին
Կարծիք կա, թե գերտերությունների մշակութային քաղաքականության առաջնահերթություններից մեկն էլ փոքր ազգերի մշակույթների կլանումն է, որի հետեւանքով փոքրերը զրկվում են մշակութային ինքնավարությունից, նաեւ ազգային նկարագրից: Այս խնդրի առնչությամբ «Առավոտը» հարցախույզ անցկացրեց որոշ անվանի արվեստագետների շրջանում:
Կոմպոզիտոր Յուրի Հարությունյանը նշելով, թե հայերս ճկուն ենք, ընտրյալ ազգ՝ հրեաներից հետո, հավելեց. «Բարձրակարգ արվեստագետի համար, համոզված եմ, որ կարեւոր չէ՝ ապրում ու ստեղծագործում է գերպետությունո՞ւմ, թե՞ փոքր: Ուրիշ հարց է, որ փոքրերը չունեն այնպիսի հնարավորություն, ինչպես մեծերը: Մյուս կողմից էլ, օրինակ, մեր հարեւան երկրի ղեկավարը՝ Ալիեւը, մեծ փողեր է ծախսում սեփական մշակույթը դրսում ներկայացնելու նպատակով: Կուզեի, որ մեր երիտասարդ ստեղծագործողներին էլ տրվեր համաշխարհային շուկայի մուտքի «արտոնագիր», ինչը միանշանակ պետք է լուծի երկիրը: Կուզեի նաեւ, որ հայաստանցի շնորհալի արվեստագետները մեկնեին Արեւմուտք՝ միայն սովորելու կամ վերապատրաստվելու նպատակով, ինչին պետք է նպաստի, ավելին՝ շահագրգռված լինի երկիրը»:
Բեմադրիչ Ռուբեն Բաբայանն էլ համոզված է, որ գերպետությունները ունեն ընդամենը հնարավորություն՝ փոքր ազգերի մշակույթն իրենց մոտ ցուցադրելու. «Աշխարհով մեկ Հայաստանը ճանաչում են առաջին հերթին Խաչատրյանով, Սարյանով, Փարաջանովով, Փելեշյանով եւ մյուս մեր մեծերով: Օրինակ, եթե Խաչատրյանը ստեղծագործական կյանքը կապեր միայն Հայաստանի հետ, գուցե աշխարհում այն ճանաչումը չունենար, ինչն այսօր է: Նույնիսկ փոքր ազգերի մշակութային ջիլը կտրել հնարավոր չէ: Վերջին 20 տարիների դժվար պայմաններում ապրող ու ստեղծագործող հայերս այսօր աշխարհին տվել ենք ջութակահար Սերգեյ Խաչատրյան եւ ոչ միայն: Այլ հարց է, որ այսօրվա երիտասարդ տաղանդավոր արվեստագետների համար ստեղծվեն պայմաններ, որ նրանք արտերկրում հայտնվեն հյուրախաղորդի կարգավիճակում»:
Կարդացեք նաև
Օպերային երգիչ Բարսեղ Թումանյանի փոխանցմամբ. «Մենք ազգովի մշակութային լուրջ խնդրի առաջ ենք կանգնած, ինչը ես անվանում եմ ինքնաոչնչացում: Տարիներ շարունակ քննադատվում է ռաբիսը, բայց միայն քննադատվում է: Եթե մարդ հիվանդ է քաղցկեղով, ապա դա նրա մեղավորությունը չէ, պետք է գտնել բուժման մեթոդը: Որոշ դեպքերում հիվանդը պայքարելով դրա դեմ, դուրս է գալիս այդ վիճակից: Խորհրդային 70 տարիների ընթացքում խաչասերվեցին հայկական, վրացական, ադրբեջանական մշակույթները, էլ չասեմ, որ այդ տարիներին ընդհանուր հաշվով երկրում իշխում էր բանվորագյուղացիական մշակութային արվեստը: Դրանից առաջ էլ հայերս կրել ենք ռուսների, պարսիկների, թուրքերի մշակույթների ազդեցությունը: Այսինքն՝ դարերով եկածը, ինչը մենք անվանում ենք ռաբիս, մեկ օրում, մեկ տարում չենք կարող ձերբազատվել դրանից: Փառք Աստծո, արդեն անկախ երկիր ենք ու հիմա ամենալավ ժամանակն է դարերից եկած ցածրակարգ արվեստը, որն անվանում ենք ռաբիս, դեն շպրտենք, վերականգնենք մեր իրական դեմքը: Երբեւէ մտածե՞լ եք, որ փոքր ազգերը, այդ թվում՝ մենք, արդեն քանի դար «սեփականացրել» ենք Մոցարտին, Բախին, Շեքսպիրին… Ուրեմն եկեք լծվենք մշակութային ճիշտ քաղաքականությանը: Օրինակ, ճապոնական TV-ներում արգելված են Լեդի Գագայի ու նրա նման «աստղերը», ինչը չես ասի մեր դեպքում: Մի խոսքով՝ եթե խելք ունենք, եկեք կուլ չգնանք: Իսկ եթե խելք չունենք…»:
Կինոռեժիսոր Էդգար Բաղդասարյանի խոսքերով՝ «Մենք այնաստիճան օտարամոլ ազգ ենք, որ գերպետությունները չեն էլ ջանում մեզ թելադրել: Ինքներս մեր կողքին ստեղծագործող արվեստագետի հաջողությունը չենք տեսնում ու ընդունում, իսկ այ, օրինակ, հոլանդացունը անվերջ պրոպագանդելով դարձնում մատի փաթաթան: Տեսեք, հայրենի TV-ներով ցուցադրվող Արեւմուտքից ներմուծած միջազգային հիմար մրցույթ-շոուները: Կամ դարձյալ դրսից տեղայնացված սերիալները ճղճիմ կերպարներով, այլանդակ խոսքով եւ այլն: Մարդուն պետք է կրթել մանկուց, լայնացնելով նրա աշխարհայացքը… Մի բան էլ է ինձ համար անհասկանալի. նույն հեռուստաէկրանից մշտապես ասում են՝ համբերեք կամ ինչը որ 24 ժամ ցուցադրվում է՝ ժամանակավոր երեւույթ է, եւ այլն, եւ այլն: Լավ, համբերենք, բայց մեր կյանքը չի համբերի»:
Գրող Ալվարդ Պետրոսյանը հիշեց սեւակյան խոսքերը. «Ազգային արժանապատվությո՞ւն, թե՞ ազգային սնապարտություն,- հետո էլ հավելեց,- գերպետությունները բոլոր ժամանակներում խժռել են փոքրերին եւ սա հստա՛կ քաղաքականություն է: Հայի տեսակի մեջ այնուամենայնիվ ունենք այնպիսի որակ, որ մշտապես իմացել են՝ ինչը տեղայնացնել, ինչը՝ ոչ: Պետք է գիտակցել, որ աշխարհը կլոր է, բայց մենք ինչ-որ ծայրամասում չենք: Հետո ինչ, որ խորհրդային երկրում էինք, դրանից առաջ՝ Թուրքիայի եւ մյուս հայտնի երկրների լծի տակ, բայց կարողացանք, չէ՞, այնուամենայնիվ, դուրս գալ: Բոլոր ազգերի նման էլ մինուսներ ունենք, բայց եկեք բարձրաձայնենք, որ հաղթանակած ենք, մեզ չեն խժռել ու չեն էլ կարող՝ նույնիսկ մեծ ցանկության դեպքում»:
ՍԱՄՎԵԼ ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
Հարգելի պարոն Ս. Դանիելյան Ձեր բարձրացրած հարցը շատ տեղին է: Ցանկալի է,որ այս թեմայով հարցազրույցը շարունակեք նաև այլ արվեստագետների և մշակութային գործիչների հետ: Հարգանքով` Աշոտ Բաբայան