Անուշ Ասլիբեկյանը՝ Նյու Յորքի հեղինակավոր փառատոնին իր պիեսի մասնակցության եւ Նորա Արմանիի պրոֆեսիոնալ խաղի մասին
Դրամատուրգ, արձակագիր, թատերագետ Անուշ Ասլիբեկյան-Արծրունու «Մերսեդես եւ Զարուհի» մոնոդրաման մասնակցել է Նյու Յորքի United Solo մոնոներկայացումների փառատոնին՝ ամերիկահայ դերասանուհի Նորա Արմանիի թարգմանությամբ, բեմադրությամբ եւ կատարմամբ՝ բրոդվեյան հայտնի «Theatre Row»-ի բեմերից մեկում: Ներկայացման երաժշտության հեղինակը Վահան Արծրունին է: «Առավոտի» հետ զրույցում Անուշը նշեց, որ «Մերսեդեսը» սկզբում եղել է պատմվածք, հետո զգալով, որ կերպարները վառ ու թատերային են, հեղինակն այն պիես է դարձրել, որից հետո այն փոխել է մոնոդրամայի։
«Պատմվածքը եւ մեծ պիեսը կոչվում են «Մերսեդես», իսկ մոնոդրաման անվանեցի «Մադամ Զարուհի. մի հայրենադարձուհու պատմություն»: Երբ Նորա Արմանին առաջարկեց պիեսը խաղալ փառատոնի շրջանակում, միասին քննարկեցինք, ինքն ասաց, որ մադամ Զարուհին հնարավոր է ամերիկյան հանդիսատեսը չընկալի, քանի որ մադամ բառն իրենց մոտ հասարակաց տան աղջիկ է հիշեցնում: Փոխեցինք նաեւ վերնագիրը, որովհետեւ եթե միայն «Մերսեդես» լիներ, ամերիկացիները կկարծեին, թե մեքենայի մասին է, իսկ մադամ Զարուհին, ինչպես արդեն նշեցի, կասոցացվեր կարմիր լապտերների հետ։ Մի խոսքով, մտածեցինք շատ չբարդացնենք, վերնագիրը դնենք երկու քույրերի անունները՝ «Մերսեդես եւ Զարուհի»,-ասաց մեր զրուցակիցը:
Դրամատուրգի ձեւակերպմամբ, մեծ իրադարձություն էր նման հեղինակավոր փառատոնի մասնակից լինելը. «Հատուկ չեմ ձգտել, նպատակ չի եղել, բայց քրտնաջան աշխատանքի եւ սեփական գործին մեծ նվիրվածության արդյունքում մի օր արթնանում ես եւ հասկանում, որ հայտնվել ես մի տեղ, որի մասին չես էլ երազել, բայց որը շրջադարձային է քո գրական կարիերայում: Երկու տեսանկյունից էր այն ինձ համար շատ կարեւոր. մեկը, որ առիթ կար Հայոց ցեղասպանության թեման թեկուզ ոչ ուղղակիորեն արծարծել օտար միջավայրում, եւ երկրորդը, նորից լինել Միացյալ Նահանգներում, որտեղ 2009թ. կրթական ծրագրերից մեկով այցելել էի ու շատ տպավորվել։ Նաեւ հայ-ամերիկյան մշակութային կապերի տեսանկյունից շատ կարեւոր իրադարձություն էր տեղի ունեցել»:
Կարդացեք նաև
Անուշ Ասլիբեկյանին խնդրեցինք որոշ հետաքրքիր դրվագներ առանձնացնել: Նա տպավորված էր բազմազգ հանդիսատեսի՝ ներկայացմանը ցուցաբերած ուշադրությամբ եւ ջերմ ընդունելությամբ։ Նշեց, որ անչափ պարտավորեցնող էր այն, որ Նյու Յորքի քմահաճ հանդիսատեսի առաջ է իր պիեսը ցուցադրվում. «Երբ հասա Մանհեթն, շքեղության, լույսերի ու այդ ամենի ազդեցությամբ հանկարծ հասկացա, որ հայտնվել եմ թատերական մոլորակի կենտրոնում: Վախենում էի՝ արդյոք ինչպե՞ս կընդունի նյույորքյան շփացած հանդիսատեսը մեր ներկայացումը։ Չէ՞ որ սա 42-րդ պողոտան է, որտեղ ինչ ասես ցուցադրվել է եւ որտեղ թատերասրահի չափերը կապ չունեն։ Այստեղ կապ ունի միայն հանդիսատեսը, որի շարքում կարող է լինել մեկը, որի կարծիքը կարող է ճակատագրական լինել… Նա կարող է լուռ հեռանալ ու բացասական մի երկու տող գրել, որը կխորտակի քեզ, ու հակառակը՝ կարող է երկու դրական տող գրել եւ քեզ բարձրացնել Օլիմպի գագաթը։ Այնտեղ թատերախոսականները երկար չեն գրվում, քննադատները գիտեն իրենց խոսքի արժեքը եւ կշիռը…Մի խոսքով, արդեն թատրոնում հասկացա, որ շատ լուրջ բան է տեղի ունեցել»:
Թատերագետի խոսքով, հոգեբանական մեծ սատարում էր հայ անվանի մտավորականների ներկայությունը պրեմիերային, որոնց թվում էին Ռոդ Այլենդի երաժշտական փառատոնի գեղարվեստական ղեկավար, դիրիժոր, կոմպոզիտոր, դաշնակահար Կոնստանտին Պետրոսյանն իր տիկնոջ՝ Ժաննա Գեղամյանի հետ, Նյու Ջերսիից Համազգայինի Շանթ թատերախմբի ղեկավար Վարդան Գառնիկին՝ իր տիկնոջ հետ:
«Մերսեդեսի» պրեմիերային ներկա են եղել The Armenian Mirror Spectator, The Armenian Weekly պարբերականների լրագրողները եւ թատերախոսականներ հրապարակել։ Մոնոներկայացումը դիտել են Աննա Ջիրջիրյանը, Սոլթ Լեյք Սիթիի հեռուստատեսության մշակութային բաժնի ղեկավար Մերի Դիքսոնը: Ներկայացման մասին բարձր կարծիք է արտահայտել ամերիկացի ճանաչված քննադատ, Նյու Յորքի համալսարանի պրոֆեսոր Մարվին Կարլսոնը։
Անուշ Ասլիբեկյանը տեղեկացրեց, որ դահլիճում զգում էր հանդիսատեսի շնչառությունը, որը տարված էր Նորա Արմանիի պրոֆեսիոնալ խաղով։ Ի դեպ, երբ Նորա Արմանին մոնոպիեսը թարգմանել է անգլերեն, երկուսով նախապես աշխատել էին տեքստի վրա, որոշ արտահայտություններ փոփոխել, որպեսզի մենտալիտետային առումով այն ընկալելի լինի ամերիկացի հանդիսատեսին։
«Այն տեսարաններում, որտեղ Զարուհին պատմում էր իր կյանքի ծանր դրվագները, հանդիսատեսն անասելի հուզվում էր, սպասում էր, թե երբ է մի լույս բացվելու այդ խեղճ կնոջ կյանքում, եւ երբ մի փոքրիկ լույսի նշույլ էր նշմարվում, նրանք քահ-քահ ծիծաղում էին: Ես գրելիս չէի մտածում, որ այդ տեսարանները ծիծաղելի կլինեն: Վերլուծելով հասկացա, որ ամերիկացիների կյանքն այնքան անհոգ է, իրենց պատմության ընթացքում չեն ունեցել նման ողբերգական դրվագներ: Ու իրենց համար չափից ավելի ծանր էին դրանք, անհավատալի էր, որ մեկ մարդու հետ կարող են նման բաներ պատահել: Նշեմ, որ Նորա Արմանին ինձ համար նոր բացահայտում էր անգլերենով խաղալիս: Իր դերասանական գունապնակն ամբողջությամբ բացել էր եւ ողջ ներկայացումը կառուցել կոնտրաստների, խտացած մարդկային ապրումների վրա: Ինչպես ես էի հարյուր տարվա պատմությունը մեկ մոնոդրամայի միջոցով պատմել, այդպես էլ Նորան մեկ ժամում կարողացել էր մարդկային ողբերգական եւ լուսավոր ապրումների հերթագայումը ներկայացնել: Նա մեկ ժամվա ընթացքում իմ հերոսուհուն կարողացավ երիտասարդ, թեթեւ աղջնակից ծեր կին դարձնել, ինչը եւ մամուլը նկատել էր, եւ ընդգծել էր պրոֆեսոր Մարվին Կարլսոնը: Ներկայացումից հետո հանդիսատեսը թույլ չէր տալիս հեռանալ, իսկ հայ համայնքից նրանք, ովքեր ներկա էին, այնքան էին հավանել ներկայացումը, որ ցանկանում էին իրենց քաղաքներում ու նահանգներում էլ ցուցադրվի»,-հավելեց Անուշ Ասլիբեկյանը:
Թատերագետը նշեց, որ «Մերսեդես եւ Զարուհի» մոնոդրաման միայն Նյու Յորքի United Solo փառատոնի համար չի արվել, իրենք այն ապրեցնելու նպատակ ունեն եւ այդ առումով Նորա Արմանիի հետ որոշակի նախնական պայմանավորվածություններ:
Անուշ Ասլիբեկյանը նաեւ իր երախտագիտությունը հայտնեց ԱՄՆ-ի մեր այն հայրենակիցներին, որոնք Միացյալ Նահանգներում գտնվելու իր 10 օրերը հեքիաթային դարձնելու համար ջանք չեն խնայել։ Նրանց թվում են՝ Կոնստանտին Պետրոսյանի ընտանիքը, Աննա Ջիրջիրյանը, պատմաբան, գրող Վարդան Մաթևոսյանը, Բոստոնի հայկական թանգարանի հիմնադիր տնօրեն Պերճ Չեքիջյանը:
Գոհար ՀԱԿՈԲՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
25.11.2022
Համեստությւոնը լավ բան է…