«Զանգակ» հրատարակչության նախաձեռնությամբ և թարգմանիչ, բանաստեղծ, գրականագետ Վահե Արսենի թարգմանությամբ հայերենով լույս է տեսել ամերիկացի գրող Դեն Բրաունի «Ինֆեռնո» վեպը: Մինչ օրս 52 լեզվով թարգմանված և 19 միլիոն օրինակով տպագրված գիրքն իր հրատարակման տարում՝ 2013 թվականին, դարձել էր USA TODAY-ի թիվ 1 բեսթսելլեր:
Հիշեցնենք, որ Բրաունին ճանաչում է բերել «Դա Վինչիի ծածկագիրը» (2003) վեպը, որը նույնպես բազմամիլիոնանոց հրատարակությամբ բեսթսելլեր էր դարձել 2004-ին և 2006-ին:
Այս վեպի գլխավոր կերպարին՝ սիմվոլագիտության ամերիկացի պրոֆեսոր Ռոբերթ Լենգդոնին, որին ընթերցողը հանդիպել է նաև «Հրեշտակներ և դևեր» (2000), «Կորսված խորհրդանիշը» (2009) վեպերում, «Ինֆեռնոյում» ևս կհանդիպի:
Երկրի և մարդկության փրկության սևեռուն գաղափարով տարված գիտնականի ահասարսուռ ուղերձի հետքով են ընթանում գրքի հերոսները: Ամերիկացի պրոֆեսորը և նրա հնարամիտ ուղեկցորդուհին խելահեղ որոնումների մեջ են Ֆլորենցիայում, Վենետիկում և Ստամբուլում: Արդյո՞ք զուր են ջանքերը… Վեպում անդադար փախուստ է և փնտրում. ընթերցողի առջև մերթընդմերթ հառնում է Դանթե Ալիգիերիի դժոխքը՝ Ինֆեռնոն, և ոչ միայն «Աստվածային կատակերգության»՝ գաղտնաբառեր ծառայող տողերում, այլև Վերածննդի մեծագույն վարպետների կտավներում:
Կարդացեք նաև
«Վերջին տարիներին խիստ ծանրաբեռնվածության պատճառով շատ քիչ ժամանակ ու ցանկություն եմ ունենում մեծ վեպեր կարդալու, սակայն այս գիրքն այնպես կլանեց տարավ, որ ընթերցեցի մոտավորապես երկու օրում»,- ասում է թարգմանիչ Արամ Թոփչյանը:
Թարգմանիչն առանձնացնում է Դեն Բրաունի երեք «ունակություններ», որոնց շնորհիվ, ըստ նրա, այս գրողի վեպերն ունեն այդպիսի մեծ հաջողություն. «Դրանցից առաջինը սուր ու ինտրիգային սյուժե ստեղծելու և ընթերցողին անմիջապես կլանելու, մինչև վերջ տանելու ունակությունն է: Երկրորդ՝ նա կարողանում է իր վեպերի սուր սյուժեները կապել արվեստի և գրականության նշանավոր կոթողների հետ ու դա անում է իբրև փայլուն գեղագետ և այնպիսի պարզ ու հանրամատչելի միջոցներով, որ հասարակ ընթերցողի մեջ անմիջապես մեծ հետաքրքրություն է առաջացնում այդ կոթողների հանդեպ: Պատահական չէ, որ հիմա աշխարհում սկսել են մեծ թափով կարդալ «Աստվածային կատակերգությունը» կամ ուսումնասիրել Վերածննդի արվեստը: Եվ, վերջապես, երրորդ ունակությունը նրա անսահման երևակայությունն է»:
Գնահատելով «Ինֆեռնոյի» հայերեն թարգմանությունը՝ Արամ Թոփչյանն ասաց, որ ինքն այնպիսի տպավորություն ունի, որ վեպը հենց հայերեն էլ գրվել է, որովհետև թարգմանությունն արված է շատ գեղեցիկ ու սահուն հայերենով:
Իսկ թարգմանչի՝ Վահե Արսենի համար թարգմանությունն այնքան էլ հեշտ չի եղել, ավելին՝ «Ինֆեռնոյի» թարգմանությունն ինձ համար վերածվեց դժոխքի, իսկական ինֆեռնոյի»,- ասում է Վ. Արսենը:
Պատճառը ոչ թե Բրաունի լեզվական առանձնահատկություններն ու բարդ կառույցներն են, այլ տեղանունների և ճարտարապետական զանազան կառույցների ու դրանց մասնիկների մանրամասն նկարագրությունները, հատկապես որ դրանցից շատերը մեր ճարտարապետության մեջ չկան, և նա ստիպված է եղել համապատասխան բառեր հորինել դրանք ներկայացնելու համար: Մյուս կողմից էլ՝ տարատեսակ գիտություններին, փիլիսոփայություններին և գեղարվեստական ստեղծագործություններին առնչվող գաղտնագրերը, երկիմաստությունները…
Գրականագետ Հայկ Համբարձումյանի գնահատմամբ՝ «Ինֆեռնո»-ն շատ հետաքրքիր սյուժե ունի՝ արագ զարգացող, խճճված և այլն: Այստեղ և´ դետեկտիվի, և´ թրիլլերի, և´ միստիկայի շատ տարրեր կարող ենք գտնել: «Բայց ինձ համար, երևի թե, ամենագլխավորն այն է, որ վեպը մեզ կրկին հիշեցնում է Վերածննդի հանճար Դանթեի և նրա անմահ ստեղծագործության՝ «Աստվածային կատակերգության» մասին («Ինֆեռնո» թարգմանաբար նշանակում է դժոխք, իսկ «Աստվածային կատակերգության» առաջին մասը հենց այդպես էլ կոչվում է՝ «Դժոխք»): «Ինֆեռնո»-ն մեզ կրկին տանում է այդ դարաշրջան և մարդկությանը զգաստության կոչ անում: «Աստվածային կատակերգությունն» էլ նույն նպատակն ունի. մարդկությանը զգաստության, բարոյականության կոչ է անում, փորձում է ցույց տալ ճիշտ ճանապարհներ, որ մարդիկ, ի վերջո, կարողանան ազատվել մեղքերից, որպեսզի ողջ երկրագունդն ավելի ներդաշնակ կյանքով ապրի: «Աստվածային կատակերգության» անմահության գաղտնիքն այստեղ է. հավերժական իրողությունների մասին է խոսում: Ահա Դեն Բրաունի վեպը մեզ ուղղորդում է դեպի Դանթեն, դեպի միջնադարյան Վերածննդի արվեստը:
Եվ, իհարկե, շատ կարևոր է վեպում դրված այն հիմնական խնդիրը, որն այսօր բավականին արդիական է աշխարհում: Խոսքը մոլորակի գերբնակեցման մասին է, որը, ըստ հեղինակի, հանգեցնելու է ռեսուրսների պակասի, սա էլ հանգեցնելու է մարդկանց միջև հարաբերությունների խաթարման: Երկրագունդը, ի վերջո, վերածվելու է դժոխքի, եթե սա չկանխվի: Բայց այստեղ հարց կա՝ ինչպե՞ս կանխել, ո՞ւմ ընտրել փրկելու համար: Այս հարցն առկախ է մնում: Չար հանճարը՝ հերոսներից մեկը, լուծում է իր համար այդ հարցը, բայց մյուս հերոսները դեռևս տատանվում են. նրանք էլ չգիտեն: Եվ ընթերցողն էլ չի կարող իր համար այդ հարցին պատասխան գտնել: Դա շատ լուրջ հարց է՝ ում փրկել, ում թողնել, ընտրել, թե չընտրել»,- վերլուծում է գրականագետը:
Ըստ Վահե Արսենի՝ Դեն Բրաունը պատկեր ստեղծելու մեծագույն վարպետ է: Իսկ «Ինֆեռնոն» պատկերային առումով շատ ավելի հարուստ է, քան գրողի նախորդ վեպերը. «Նա կարծես ֆիլմ է գրում, ոչ թե կինոսցենար, այլ հենց ֆիլմ. կարդում ես ու կարդացածդ տեսնում, հայտնվում ես Ֆլորենցիայում և սկսում հերոսների հետ հավասար մաքառել»,- ասում է գրքի թարգմանիչը:
Նրա գնահատմամբ՝ «Ինֆեռնոն» Բրաունի լավագույն ստեղծագործությունն է. «Չգիտեմ՝ Դեն Բրաունին կհաջողվի՞ այսպիսի մի վեպ էլ գրել… Կարծես աճեց, աճեց ու հասավ իր բարձրակետին: Ամբողջացրեց. նրա բոլոր վեպերն «Ինֆեռնոյում» ամբողջանում են…
Շատ հետաքրքիր է վեպի ավարտը: Անսպասելի: Վստահ եմ, որ ոչ մի ընթերցող սկզբում չի կարողանա գուշակել ավարտը: Ես, ճիշտն ասած, Դեն Բրաունից չէի սպասում այդքան լավ հանգուցալուծում»,- կեսկատակ-կեսլուրջ ասում է Վահե Արսենը:
Սիրանուշ ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆ
