– Վերցրու ձեռքդ, որովհետև փակ ծրարներ են մեր սրտերը, իսկ սերը չունի հետադարձ հասցե: Վերցրու ձեռքդ, խնդրում եմ:
– Ձյունն օրորոցային կերգի, և հնգածայր եղջյուրներով եղջերուներ կսահեն անհայտ կածաններն ի վար ու կորոնեն տունդարձի ճանապարհներ: Կանչիր ինձ ու վերադարձրու ինձ հյուսիսային անտառներից, որտեղ գետնափոր են մարդկանց կացարանները, և մարմնեղ արջերն են չոքում նրանց դռների առջև՝ մտմտալով չարիք:
– Ես գիտեմ, թե մարդն ինչպես է շարադրում իր կյանքի նոթերը մերկ, գիտեմ, թե բառերն ինչպես են թաքցնում հառաչանք ու աղերս, և գրքերի մեջ ահա, և գրքերի մեջ ահա դու որոնիր արցունք ու աղետ, որ մնացել են խոլ ժամանակներից ի վեր:
– Նրանք, որ եղել են՝ ինչպես ոչ մի անգամ, ինչպես՝ երբեք, նրանք մեր ցնցոտիները հագան նախապես ու չգրված մեր օրերը տեսան: Արդյոք սա՞ պիտի լիներ իմ գոյությունը, Դեյվիդ, որ ճերմակ պատերից զատ պատեր ունի ճերմակ, և պատուհան, և ուրիշ ոչինչ:
Կարդացեք նաև
– Երբ արթնանաս, Ագնի, հիշիր, որ մի բուռ լուսաբաց էի դրել բարձիդ տակ, և վարագուրել էի սենյակը սիրո ստվերներով, և մանուշակագույն ադամանդներ էի ցանել երկնքում՝ արարելով գիշեր:
– Ես կկոտրեմ լույսի ճառագայթն առավոտյան, Դեյվիդ, ու կխզբզեմ ցանկություններ, որոնք չեն գտնում քեզ հասնելու ճանապարհը:
Ճերմակ առագաստներ…
Այնտեղ ալիքներ կան, և ջրին մերձեցող կրիաներն իմ մարմինն են քաշում՝ տաք ավազներին քսելով: Ինձ կգտնես իմ մարմնով բացված ճանապարհի վրա: Խնդրում եմ, խոնարհվիր ալիքներին հպվելիս:
– Օ՜չտխրես հանկարծ:
Գլորիր լուսինը հորիզոնն ի վար, Ագնի, և թիկնոց դարձրու երկինքը կապույտ: Անուրջների մեջ են ամենանվիրական ձեռքբերումները, իսկ ամենածանր կորուստները մեզ այցելում են կյանքում:
Իմ երազները երազիր, հույս իմ, և գրկիդ մեջ փայփայիր անձայնության իմ երկիրը:
Ահա ղողանջում են զանգեր՝ հաղորդության հրավիրելով, և մթնշաղն են տարածում թռչունները թեթև, և մարդն ահա՝ կորակոր ու խեղճ: Նա մահիկն է վերցրել, բեռն՝ ուժից վեր, իսկ ծուռուձիգ փողոցներում ստեպ-ստեպ հանդիպող պառավները օրհնում են նրան, և նզովք են ծեփում՝ վկայելով հազարամյա չարչարանքը մարդու: Այս պառավները մեր կյանքն են մտաբերում, Ագնի, իսկ ես չունեմ երկինք բացող բանալիներ:
– Կանչիր ինձ, Դեյվիդ:
Ես կմոտենամ ճաղավանդակով իմ պատուհանին, երբ վարդագույն թերթիկներ կպոկես քո այգու վարդերից ու կդնես դրանք գրքերիդ մեջ՝ լրացուցիչ հույզեր շաղ տալով այնտեղ, ուր ապառաժն արտասվում է ջրվեժ, և կաթնաճերմակ փրփուրն է ծորում մեր ոտնահետքերից՝ վկայելով ոչինչ:
– Հիշո՞ւմ ես, Ագնի…
– Հազարաթև թռչուններ, Դեյվիդ:
– Հողաբույր քմահաճույք, Ագնի:
– Խաչելության պատրանք, Դեյվիդ:
– Մածուցիկ շրթունքներ, Ագնի:
– Մանկության բույրեր, Դեյվիդ:
– Տաք կարտոֆիլ, Ագնի, և ածուխներ պեծպեծ, և ծիծեռնակն իր բնում, և երազանք անշուշտ:
– Եվ սուրբ կաթիլներ, որ անձրևն էր թողել մեր մաշկի տակ մաքուր մարմինների վրա, դպրոցական մեր շշուկների ու երիտասարդության վրա:
– Աշունը հին երգ է, Ագնի, պճնամոլ տխրություն և կամ տարակույս մի մեծ: Ես գիտեմ պատմություններ, որոնք կնճիթավոր ճպուռներն են թողել ջրափոսերի մեջ, և սուզվել են այնտեղ մեր նավակները թղթե:
– Ի՞նչ կա բլուրների ետևում: Մենք արդեն ապրե՞լ ենք, թե՞ անրջել ենք այնտեղ ապրելը: Ասա ինձ, Դեյվիդ:
– Մենք բոլորս եղել ենք աստանդական քրմերի առասպելներում, Ագնի, և ինչ-որ Մեկը պատմել է մեր կյանքը նախապես։ Դեռ երկա՜ր, երկա՛ր կնայենք միմյանց աչքերի մեջ, բայց դու ի վերջո կփախցնես հայացքդ, որպեսզի չկարդամ իմ ժամանակը, որ գլխատվել է նախորդ կյանքի խաչակրաց արշավանքներում։
– Մահիկն է արնահոսում խոստովանություններ, Դեյվիդ, իսկ բոսորագույն ագռավների պարսը թևածում է մեր ազատությունից դուրս, որպեսզի պատռվածք թողնի անուրջների մեր երկնքում։ Եվ խորխորատներից է հառնում մենությունը մարդու, և ոսկեկոհակ կրքեր են հոսում մեր խոհերն ի վար՝ ոգեկոչելով հաճույքը մարմնի։
– Մեր նյարդերը թել-թել հյուսվել են հավիտենության երկունքից առաջ, Ագնի, և մեր նյարդաթելերի վրա պատերազմել են ցեղերը բարբարոս։ Մեզ վերադարձրել են ոչինչ՝ թողնելով արմատը հիշողության, որ չի ծլարձակում նույնիսկ այնժամ, երբ հեռանում է մարդը՝ իր հետ տանելով ոչինչ։
– Լռիր, Դեյվիդ, լռիր խնդրում եմ: Պատերը աչքեր ունեն, և ինձ օրըստօրե խոշտանգում են հայացքները նեռ, և աշխարհը, իմ ու քո աշխարհը ամեն օր փլուզվում է ճաղավանդակով այս պատուհանի առջև: Պատմիր ինձ իմ մանկությունը, Դեյվիդ: Չէ՞ որ վազվզել ենք նույն փողոցներում և արծաթագույն եղևնիների պուրակում ենք կիսել առաջին համբույրը մեր:
– Մենք ապրել ենք մարդկանց աշխարհում, Ագնի, և նրանք եղել են գթառատ ու նենգ, զգուշավոր և բարեհոգի, եղել են ի սկզբանե ու առաջնորդել են՝ կամենալով անկում և թռիչքներ, ցանկանալով բարիք ու խեղճություն, և նվիրել ու կորզել են, և կայացրել ու փլուզել են միաժամանակ: Նրանք գողացել են պատանեկան իղձեր, որ հանկարծ սպրդում էին դպրոցական մեր պայուսակներից ու թափառում, թափառում, թափառում էին՝ կտրելով կիսամութ նրբանցքներ ու երազելով հանդիպումն ապագա:
Ստվերները չունեն ժամանակ, և տարածության անեզրությունը չի վախեցնում նրանց:
– Ահա տեսնում եմ, Դեյվիդ… Տեսնում եմ եզերքն անեզրական, և մահերթը մարդկանց, և պղնձե կուռքեր, որ բազմել են արքայական գահերի վրա, որ քրքջում են լպիրշ՝ պահանջելով արյուն: Երկինքը բոց է, հուր համատարած, և երկինք չկա հորիզոնից անդին: Պատահական շշուկներն անգամ զրնգում են, քանզի հնոց է մթնոլորտը համայն, իսկ օդեղեն ալիքները պսպղում են՝ խարկելով վաղահաս պտուղներ, խարկելով մաշկը մարդկանց: Չորս սրբատաշ սյուներ մխրճվել են՝ բուն երկնքի մեջ կորցնելով գագաթներն իրենց, իսկ պալատական մանկլավիկները մատնաչափ տիկնիկներ են վեհաշուք այս գագաթների առջև: Քարաժանիք գահերի վրա բազմել են մեծամեծ կուռքեր, իսկ նրանց ոտքերի տակ ծփում են կրակե լեզվակներ, որ անդնդախոր փոսերից են բարձրանում՝ լիզելով մունջ աստվածների սնափառությունն ու փոշին նրանց ոտնաթաթերի: Մարդիկ, կանայք փափկասուն և ամբոխ, որ արնամուժն ունի աչքերում, և թագավորական պերճանքը վես, և անատամ երեխաներ, և ճիչերը նրանց, և ճիչերը նրանց… Այս արարողության աղոթքն են մրմնջում կիսամերկ քրմեր, որ երկսայր դաշույններ ունեն և կտրվածքներ են թողնում իրենց անմազ կրծքագեղձերի վրա, արյուն շատրվանող ճիչերի ու կախարդանքի վրա:
Սևամորթ ստրուկներն են պարում՝ թմբուկ զարկելով, հնչեցնելով դափ, ծնծղա ու շեփորներ, իսկ ամբոխի մեջ կան մարդիկ, ովքեր չեն դիմանում ծայրահեղ այս լարվածությանն ու միզում են ակամա՝ ճակատագրական այս օրվա մեջ ընդմիշտ պատվազրկվելով: Ահա բարձրանում է արքան՝ յուրաքանչյուր քայլն անելուց հետո մեծապես խոնարհվելով, իսկ ոսկեկոփ թագը դեղին բոց է՝ երկինքն ի վեր: Արքայական ծիրանին է ծածանվում խելապատառ քամուց, իսկ օդեղեն ալիքները լողացող կերպարանքի պատրանքն են ստեղծում: Սրբատաշ աստիճանն ավարտվում է այնտեղ, ուր կրակե լեզվակներն են խաղում՝ անդնդախոր հնոցից բարձրանալով, և խոնարհվել է պղնձե կուռքն այս բոցերի վրա, իսկ մարդկանց մեկնված նրա ձեռքերը պահանջում են զոհ:
Ես տեսնում եմ ճերմակ բարուրը, Դեյվիդ, տեսնում եմ ճիգն աննպատակ, և ճչում է նորածինն անմիտ, և վարդագույն են լնդերը նրա: Ապա բարձրանում է արքան՝ քայլ առ քայլ հաղթահարելով սրբատաշ աստիճաններ, որ ծածկված են գույնզգույն կարպետով, իսկ թագուհին ճանկռելով այլանդակում է սիրունատես իր ստրկուհիներին և ուտում է հող: Հարկավ, նրանք կլսեին եղերական ողբեր, որ հետո գրվեցին բյուր մատյաններում, որ հետո ձայնարկեցին բյուր շեփորներից, բայց թմբուկներն են որոտում ահագոչ՝ բթացնելով ականջ, միտք ու ընդվզում: Վերջին անգամ խոնարհվելով՝ արքան մոտեցնում է բարուրը պղնձե թաթերին, իսկ աստվածները հուշում են զոհաբերության հաճույքը:
Այսպես ողջակիզվել են բյուր նորածիններ, Դեյվիդ, բայց սա չի կարող լինել հար մոռացված ժամանակներում, քանզի քաղաքակրթությունը դույզն իսկ չի առաջադիմել այս վարքուբարքից ու չի հրաժարվել Բահաղից երբեք: Եվ հիմա, մոռացությամբ անմոռաց այս ժամանակներից վերադառնալով, ես ուզում եմ, որ դու պատմես ինձ իմ մանկությունը, Դեյվիդ:
– Ես հիշում եմ, Ագնի… Հիշում եմ սրտատրոփ երեկոներ, և արհեստական լճակը Բուսաբանական այգում, և հեզաճկուն նազանքով լողացող կարապներ, որ հաց էին խլում մեր ձեռքերից: Չէ՞ որ գերեվարվել էինք ընդմիշտ միասին լինելու պատրանքով, չէ՞ որ սիրել ենք արշալույսներ և վաղորդյան ցողն անապակ: Ծնողների համար սա պատանեկան հրապուրանք էր սոսկ, բայց մենք արարեցինք ավելին, քան էժանագին փոխհարաբերությունը կարող էր լինել: Ես գիտեմ քո մանկությունը, Ագնի, և գիտեմ տագնապներ, որ թաքնվում էին մեջքիդ ետևում: Երկու ստվեր դեռ նստած են Բուսաբանական այգու լճափին, բայց չունեն ժամանակ և տարածության անեզրությունը չի վախեցնում նրանց:
Օ՜ մենության ժամեր…
Դու պառկել էիր թաց աշնանային հողին՝ շապիկիդ տակ ճանաչելով գաղտնածածուկ գոլորշու սարսուռը։ Մշուշն էր լողում՝ դաշտերից գողանալով դեղնակարմիր երանգներ, որ մերկ ծառերին էին քսվում հանկարծ՝ ակնթարթային ճառագայթից բոցավառվելով, և թվում էր՝ ինչ-որ մեկը գույնզգույն գլխաշորեր է կապել ճյուղերին, որպեսզի հավատա հավատարմությանն ու խաբված չլինի իր վստահության մեջ: Հեռվում, ինչ-որ տեղ, հռնդում էր տերև հավաքող տրակտորը, և մենք կյանքի հաճույքն էինք կորզում խուռն-հաճելի այդ աղմուկից: Եվ գիտեինք, գիտեինք հարկավ, որ մանկահասակ երկու երեխա, տրակտորի ետևից վազելով, աշնան հետ տերևներ են շաղ տալիս նույնպես: Ձեռք՝ ձեռքի, և հպման հաճույքից այրվող այտերով, նրանք՝ տղա ու աղջիկ:
Մենք չունենք վերադարձ, Ագնի, բայց մենք ապրում ենք մեզ պարտադրված բաժանումը, որովհետև միաժամանակ ապրում ենք այնտեղ, ուր չկա վերադարձ:
– Ես մտաբերում եմ, Դեյվիդ…
Մտաբերում եմ վաղանցուկ տպավորություններ, որ ամրապնդվեցին տարիների պարտադրանքով: Կանխավ անկարևոր մեր պարահանդեսը, որ ավանդաբար կազմակերպում են դպրոցական նստարաններից հեռացող շրջանավարտների համար, հետո կերպարանափոխվեց՝ բոլորովին այլ իմաստներ բովանդակելով, քանզի վեհաշուք այս արարողությամբ մեզ հրամցնում էին ճշմարտություններ, որոնք կյանքի մերկությունն էին բացահայտում և մեր անպաշտպանությունն այդ մերկության առջև: Իսկ դու, Դեյվիդ, մուգ կապույտ քո կոստյումով, խիստ ծանրակշիռ և ցանկալի, դու ինձ ո՞ւմ էիր թողել, և ի՞նչ կայծեր էր բոցավառել շամպայնն աչքերիդ մեջ:
Ավազի վրա չոր կղզյակներ կան, տեղ-տեղ՝ ճերմակ փրփուրներ, որ բաղկացած են բյուր պղպջակներից, և դրանք պայթում են հատ-հատ՝ անտեսանելի նուրբ կաթիլներ ցրելով: Վարդագույն ձկնկուլներն են շորորում, կռանում են, որպեսզի չվրիպեն հանկարծ, և սահում է հերթական ձուկը կերակրափողն ի վար՝ վզից կախ պարկի պատերին զարկվելով:
Կոկորդիս մեջ թպրտացող ձկներ էին իմ արցունքները:
Պատմիր ինձ իմ երիտասարդությունը, Դեյվիդ:
– Ես հիշում եմ, Ագնի… Հիշում եմ մտամոլոր զբոսանքները մեր, և մեր կրքերը նուրբ, և բոկոտն ցատկոտելու ցանկությունը խելառ, և համբույրներ, որ երջանկության առասպելն էին պատմում՝ արարելով վայելքն անձայնության և բառն ամենաչասված:
Ճերմակ հարսնաքող…
Եվ լուսաբաց ճերմակ, որ կիսադեմով խոնարհվել էր մուգ ջրերին, իսկ աստղերը մեկ այլ համասեղություն էին կազմել՝ կիսադեմ գեղեցկության վարսերը զարդարելով:
Երկու ստվեր բարձրանում էին Հարդագողի ճանապարհներով: Նրանք հավիտենությունն են նվաճել նախապես, որպեսզի երիտասարդ մնան ընդմիշտ:
Քաղաքներ, մարդիկ ու խաժամուժ, և ապտակներ կյանքից, և նավակներ թղթե: Մենք երիտասարդության քարերով շարեցինք մեր տան պատերը, Ագնի, իսկ սերը տանիք եղավ: Այս տան մեջ հար կենդանի են քո ոտնաձայները, որ միգուցե լռում են ինչ-որ տեղ, բայց ես լռություն չգիտեմ մեր բաժանման ժամանակից ի վեր ու կորցրել եմ մայրամուտների հաշիվը:
Ճերմակ վարագույրներ…
– Ճերմակ անհուսություն, Դեյվիդ:
– Եվ արշալույսներ հիվանդ, և թիթեռներ անթև, և շուշաններ դալուկ, և գիշերներ անգույն, և գիշերներ անձայն, և գիշերներ՝ բոլորը ճերմակ ու բաց, և ելակներ կարմիր, և կարմիրը՝ բուռ-բուռ՝ իբրև գնդեր արյան, իբրև բծեր ու բոց՝ համատարած ճերմակ մեր մտքերի վրա:
Հիշիր մեր կյանքը, Ագնի: Հիշիր մեր կյանքը, խնդրում եմ:
– Ես մտաբերում եմ, Դեյվիդ… Մտաբերում եմ պատառիկներ, որոնք սուրեզր փշուրներ են մարգարտախեցիների փափուկ մարմինների մեջ: Ինչ-որ մեկը քաշել է իմ օրերի ուռկանը կենաց ջրերից, և անօգնական իմ հիշողություններն, ահա, թաց ավազներին թպրտացող կարմրախայտներ են:
Ճերմակ պատեր…
Սա ձայների աշխարհն է, Դեյվիդ, յուրահատուկ մի մոլորակ, որտեղ բժիշկներն ամեն օր խլում են ճիչեր, աղերս ու հառաչանք, և մեր մտքերն են կորզում, և մեր մտքերն են զոհաբերում՝ անձայնության զոհասեղաններին մատուցելով:
Լինում են օրեր, երբ մարդը մահանում է սեփական ձեռքերի վրա։
Կույր թռչունները չեն վերադառնում, Դեյվիդ։ Նրանք իրենց գարունն են երազում հեռվից՝ աշխարհը շոշափելով՝ թևաբեկ ու խեղճ։
Օրե՜ր…
…Երբ քո կրկնօրինակներն են թափառում ողջ աշխարհով մեկ՝ հանց բոկոտն երեխաներ։
Օրեր՝ դառնության և սիրո, մեղքի և խոստովանության, վայելքի, ընդվզման և ինքնաբացարկի…
Մենք ընդամենը հետո ենք հասկանում մեր երկինքների դատարկությունը։ Սիրո և մաքրության անձրևներ աղերսելով երկնքից՝ մենք պատառ-պատառ հանում ենք մեր արհեստական ապրումների շորերը, և ոչ ոք չգիտի առ այս. դա ծես է ազնվությա՞ն, թե՞ փախուստ է ստից։
Կույր թռչունները չեն վերադառնում, Դեյվիդ։ Բայց մենք սպասում ենք նրանց։
Սպասում ենք նույնիսկ այնժամ, երբ այլևս չենք սպասում բնավ։
– Իսկ հետո՞…
– Իսկ հետո լինում են օրեր, երբ մարդը մահանում է սեփական ձեռքերի վրա։
Երբ պատահում է սա՛, մենք տանում ենք ինքներս մեզ այնպես, կարծես քնած երեխա լինի մեր գրկում… Այնքա՜ն զգուշավոր, այնքա՜ն մեղմ են մեր շարժումները։
Եվ՝ հանդիսավոր։
Թերևս չգիտենք անգամ, թե ինչն ենք սիրում հանդիսավոր այդ պահի մեջ, որովհետև նախապես չգիտենք, թե ինչպես են ապրում կորուստ ճանաչելուց հետո։
Քնած երեխա՜…
Խոնարհվելով սեփական ձեռքերի վրա՝ մենք փորձում ենք արարել նրա շնչառությունն ու եզակի անմեղությունը։ Այդ ակնթարթը մերկության շապիկը պատռելու պես է։ Այդ ակնթարթը մինչև վերջ չդատարկվող խոստովանություն է, և չկա մեկը, ով անմնացորդ է խոստովանել երբևէ…
Իմ վերադարձը կամեցիր, Դեյվիդ:
– Օ՜ չտխրես հանկարծ:
Եղել են ձյունախառն մրրիկներ, և պայքար, և աղետ, և վերածնունդ…. և բեռնակիր նժույգները մեր օրերի դիակառքն են քաշել, և բարբառել է խիղճը մեր գոյության նաշից:
Հույս իմ…
Մենք հավատարմության խորհուրդն ենք թողել ճերմակ առագաստների վրա ու կիսել ենք մեր կյանքը գեղեցկության դղյակներում: Ահա մագլցող վարդերն են ձգվել պատն ի վեր՝ թերևս աննշան ելուստներից կառչելով, և վարդերն իրենց սուր-սուր եղունգներն են մխրճել տուֆ քարերի մեջ, և դեռ մինչև հիմա, և դեռ մինչև հիմա պսպղում են վաղորդյան կաթիլներ, որ կախվել են նրանց լալկան բաժակներից՝ իբրև ուլունք շար-շար, իբրև վզնոց նրբին: Արև՝ ապակու մեջ, և ալ կարմիր բոցեր, որ հառնում են մագլցող վարդերի անգայտ գլխիկներից և պարում են պատերի վրա, ննջասենյակում ձույլ մարմինների և անկյունում անխռով օրորոցի վրա:
Թափառող բույրեր…
Երեխան կարթնանա ուշ երեկոյան, և մենք կհայտնաբերենք հանկարծ, որ կաթ չկա սառնարանում: Չէ՞ որ սիրում էիր Հուավեյ քաղաքի փողոցները, որ ցերեկվա պես պայծառ են ընդմիշտ, և առիթ էիր փնտրում քաղաքամերձ մեր ագարակից գեթ կարճաժամկետ հեռանալու համար:
Երեխան կաթ կպահանջի, և արհեստական յուղերով ներծծված մեր մեքենան մեզ կհասցնի այնտեղ, ուր զբոսանքներն առանձնահատուկ իմաստ էին բովանդակում, իսկ կյանքը երազ էր անվերջ:
Կանաչ հովանոցներով սրճարաններ:
– Կինոթատրոն:
– Քո ձեռքն՝ իմ ձեռքի մեջ, Ագնի:
– Պարահանդես, Դեյվիդ:
– Վարդագույն լողազգեստ, Ագնի:
– Աղ՝ շուրթերի վրա, Դեյվիդ, և ժայռերին բախվող ալիքներ, և համբուրվելու բուռն ցանկություն:
– Թանգարաններ, Ագնի:
– Մանուշակագույն շրջազգեստ, Դեյվիդ:
– Քաղաքն՝ ափի մեջ, Ագնի:
– Երգող շատրվաններ, Դեվիդ:
– Լապտերներ՝ խանութների առաջ:
– Ներս մտնելու հրավեր բարեկիրթ:
– Նախաճաշ բնության գրկում, Ագնի:
– Կաթով բլիթներ, Դեյվիդ:
– Արագընթաց գնացքներ, Ագնի:
– Տնից փախչելու ցանկություն, Դյվիդ:
– Ամռան քմահաճույք, Ագնի, և նավակը՝ խուսափուկ ջրերի վրա, և հույզեր կամակոր:
– Հաճախ հիշիր ինձ, Դեյվիդ: Ես օրերի հաշիվն եմ կորցրել և չգիտեմ, թե ով կարող է լինել Ագնի անունը կրող կինը: Առասպելական շներն են կաղկանձում՝ մերկ գիշերներ ահաբեկելով, և պսպղում են նրանց աչքերը մթության խորքից: Հարալեզները կուչ են գալիս իմ մարմնի վրա, Դեյվիդ, երբ մթնշաղն է սահում տանիքներն ի վար, իսկ մահճակալս շրջապատում են փչացած ատամներով հրեշտակներ, որպեսզի ծաղրեն իմ խելագարությունը: Նրանք անպաշտպան կանանց են մոտեցել՝ սեռական սանձարձակությունը սկզբնավորելով: Նրանք հսկաներ են սաղմնավորել՝ դեռ նախապես ծաղրելով երկնային Պատուհասը: Իմ կյանքը սկզբնավորվել է Ջրհեղեղից առաջ, Դեյվիդ, իսկ իմ գոյության քամին խաղում է մեր այգում զրնգացող զանգակների հետ: Արդյոք լսո՞ւմ ես արևշող մայրամուտների հառաչանքը:
– Մեր այգում շիկամազ աղվեսներ են հայտնվել, սեր իմ: Նրանք գողանում են խակ գիլաներով խաղողի ողկույզներ և ծիկրակում են մութ խոռոչներից՝ իրենց գոյությունն ակամա մատնելով: Երեխան օրորվում է ճոճանակի վրա, իսկ ծանրամարմին բզեզները կուտակում են քարեր, որ հանկարծ պոկվում են ողորկ ապառաժներից և գահավիժում են. ի վա՜ր, ի վա՜ր՝ դեպի խորքերն ալյաց, դեպի հորձանքը փրփրադեզ:
Ես հույսեր հրող Սիզիփոսն եմ, Ագնի:
Հիշո՞ւմ ես…
Ես փոթորկուն ալիքներ դրեցի հիվանդ ու պաղ քո ափերի մեջ, իսկ դու հանկարծ կռահեցիր, թե ինչպես է բաբախում սիրտն իմ ։
Դու լաց եղար իմ սրտի վրա:
Չվող կռունկներ էին արցունքները քո։
Տխրաշո՜ւք, տխրաշո՜ւք գիշերներ, որ իջել են օտար ու մելամաղձոտ այս քաղաքի վրա, ազատ ու գոց ճանապարհների և անլեզու դարպասների վրա:
Հետո դու շրջվեցիր հանկարծ, և գողացան քո հայացքն այնտեղ, ուր մարդիկ տառապում են չարաչար ախտերով, և նրանց հոգեկան հիվանդներ են համարում:
– Ես չգիտեմ, թե պատահական իմ կյանքն ինչպես է շարունակում իր գոյությունը եզակի, չգիտեմ, թե ինչ կա ճերմակ պատերից դուրս և չեմ կարող կռահել, թե ում երեխան գտավ մեր այգում ծպտյալ աղվեսներ և խաղում է ահա՝ ճոճանակն օրորելով: Պարզաբանիր ինձ իմ օրերը, Դեյվիդ, և վերադարձրու ճշմարտություններ, որոնք ծնկեցին անեծքների առջև և բանտարկյալ եղան հոգեբուժարանի մենախցերում:
– Երեխա՜… Նա հոսել է մեր երակներից, Ագնի, և կարկաչել է մեր ծիծաղների մեջ, և կազմավորել են նրան նվիրական շշուկներ, որ լուսաբաց եղան մեր շուրթերի վրա, և՝ կարոտ միաձույլ, և՝ հաճույք վերանձնական: Նա խոսել է վաղուց, բարբառել դեռ նախապես, իսկ մենք լսել ենք նրա ձայնը մարմնի հիշողությամբ ու նրան ենք փայփայել՝ գիրկընդխառն գիշերներից գիշեր գողանալով:
Շիկամազ աղվեսներ:
Երգերը թելեր են ճերմակ…
Եվ դեռ հիմա, և դեռ հիմա, երբ գիշերվա ձյութն է քսվել թզուկներ հիշեցնող թփերին, վարդագույն թռչունները թել-թել լուսաբացն են կապում այգու ծառերից, և դայլայլում են կամաց, և դայլայլում են անուշ՝ զարթոնքն արարելով: Կկորչեն աստղերը, կարթնանա մարդն ու աղվեսները կշարժվեն զգուշավոր, և հաց կգտնեն, և կճանաչեն ոսկեգանգուր երեխայի մատներից մնացած հոտը:
Չէ՞ որ քո աղջնակն է, Ագնի:
– Այսօր շատ վատ եղանակ էր, Դեյվիդ: Ես անկողին ցանկացա, իսկ պահապան հրեշտակները վարագույրներ կախեցին՝ իմ պատուհանի ճաղավանդակը ծածկելով:
– Այսօր մռայլ էին ամպերը, Ագնի, իսկ անձրևը արտասվում էր հրաժեշտ: Այգեպանները վարդեր էին էտում՝ գեղեցկացնելով հոգեբուժարանի եդեմական պարտեզը: Ես տեսնում էի նրանց մկրատների փայլը, տեսնում էի թոռոմ գլխիկներ, որ ընկնում էին՝ ճաղավանդակին քսվելով, սև պողպատին թողնելով կարմիր, դեղին ու մանուշակագույն երանգներ: Բաց կապույտ հագուստներով կանայք էին հայտնվում ժամանակ առ ժամանակ: Նրանք հիվանդության ստվերներն էին:
Երեխան հոգնել էր:
Այտերը շիկնել էին թեթև, իսկ զեփյուռը խճճում էր նրա ոսկեդեզ խոպոպները: Եվ արդեն իսկ պարզ էր, թե ինչ կլինի հետո:
Սև վարագույրներ:
Մուգ կարմիր զրահով մի բզեզ հասել էր պատուհանին ու սողում էր ապակին ի վար: Նա արցունքն էր այսօրվա: Դեռ նախապես գիտենալով, որ հանդիպում չի լինելու այլևս, մենք սպասում էինք այնուամենայնիվ: Աղջնակը կերակրել էր կարծեցյալ իր երեխային, և քնել էր տիկնիկը՝ երազելով խաղեր, որոնք միավորում են ռետինից պատրաստված մանուկներին, և նրանցից ոչ ոք չի ծերանում երբեք:
Ինչպե՞ս պիտի բացատրեմ մեր երեխային, Ագնի, որ սեղանին դրվածը հոգեհաց է սոսկ, որ վարագույրները նաև հայելիների վրա են կախում:
Ինչպե՞ս…
Սմբատ ԲՈՒՆԻԱԹՅԱՆ
Հ.Գ. «Նկուղ իջնելու հրավեր» գիրքը միգուցե ինչ-որ տեղ դեռ վաճառվում է։
