«Դեմ առ դեմ» հաղորդաշարի հյուրերն են Գերագույն խորհրդի պատգամավոր Ազատ Արշակյանը եւ ՀՀԿ խմբակցության պատգամավոր Միհրան Հակոբյանը:
Նելլի Գրիգորյան.– Վերջին նիստում Հայաստանի խորհրդարանը վավերացրեց հայ-ռուսական համատեղ զորախումբ ստեղծելու մասին համաձայնագիրը: Ավելի վաղ այն վավերացրել էր ՌԴ Դուման: Տարածված կարծիք կա, եւ դատելով այն փաստից, որ ռուսական կողմը շտապել էր վավերացնել համաձայնագիրը, այդ զորախմբի առկայությունն առավելապես ռուսական կողմին էր ձեռնտու:
Ազատ Արշակյան.- Ես համաձայն եմ, որ ռուսական կողմին էր ձեռնտու: Ընդհանրապես դա ռուսական ծրագիր է, եւ հիմա մենք մտածենք այն մասին, որ կարելի էր այլ բան անել, անհնարին է: Արդեն 22-23 տարի է՝ Հայաստանում գնում է հատուկ սելեկցիա: Շովինիստացած, կայսերական նկրտումներով Ռուսաստանը հատուկ ծրագրերով, ինչի փորձը իրենք ունեն 18-րդ դարից, մեր Ազգային ժողովը, կառավարման ամբողջ համակարգը դարձրել է քաղաքական կամազուրկ, քաղաքականությունից դուրս մի բան: Չինովնիկներ են եւ իրենց գործն անում են, քանի որ ընտրվել են հենց դրա համար:
Թե ՀՀԿ-ում, թե «Ծառուկյան» դաշինքում, թե ՀՅԴ-ում կան ծպտված հայրենասերներ՝ մարդիկ, որոնք իրենց խղճի դեմ են գործում:
Ն. Գ.– Դա նրանց արդարացնո՞ւմ է:
Ա. Ա.- Ոչ, չի արդարացնում: Բայց նրանք հատուկ են ընտրվել իշխանությունում, որպեսզի կատարեն Մոսկվայի բոլոր ցանկությունները: Ու չեն կարող չկատարել: Հայաստանի շահը երկրորդական է: Առողջապահության, կրթության, պաշտպանության նախարարությունների ծախսերը պակասեցվել են: Բա կարելի՞ է Հայաստանում այդ ծախսերը պակասեցնել: Այդ երեքը անձեռնմխելի են: Կրճատեք դուք ձեզ: Բայց դա չի արվում, որովհետեւ պետության շահը առաջնային չի:
Նաեւ՝ 1914թ. ունեինք 5 մլն 700 հազարանոց ընդհանուր բանակ: Բայց դա չխանգարեց, որ Արեւմտյան Հայաստանում ցեղասպանություն լինի, 1990 թվականին 2,5 միլիոնանոց ընդհանուր բանակ ունեինք, բայց Սումգայիթում եւ Բաքվում ջարդեր եղան: Հիմա էլի ընդհանուր բանակ ունենք, բայց եղավ 800 հեկտարի կորուստը: Այդ մի կորուստը, որը մենք հիմա հանձնում ենք ընդհանուր բանակին, հայկական բանակի կորուստն է:
Ն. Գ.– Պարոն Հակոբյան, դուք չինովնի՞կ եք, որը գիտի, թե ինչ պիտի կատարի, թե՞ ծպտված հայրենասեր: Եվ պարոն Արշակյանի բերած վերջին օրինակներից ելնելով՝ ի՞նչ կասեք:
Միհրան Հակոբյան.– Հայրենասեր լինում են կամ ոչ, դրա ծպտվածը չեմ պատկերացնում, հատկապես, որ ազատ, անկախ պետությունում ենք ապրում: Մեր ընտրված պատգամավորները, ընտրությունների ճանապարհով ձեւավորված պետական ապարատը չեն կարող սպասարկել այս կամ այն պետության շահը կամ դա առաջնային համարել: Ես համաձայն չեմ, որ պարոն Արշակյանը փորձեց ամեն ինչ քաղաքական ենթատեքստերով կապել Ռուսաստանի հետ: Մենք ելնում ենք մեր պետական չափորոշիչներից, եւ եթե փորձենք դավադրություն փնտրել՝ ինչո՞վ պետք է, օրինակ, Ռուսաստանին ձեռնտու լինի, որ Հայաստանում մարդիկ առողջ չլինեն: Ինչ վերաբերում է բուն թեմային՝ միացյալ զորախմբին, այս համաձայնագրի վավերացումը ըստ էության 1990-ականների սկզբից եղած իրողության փաստացի իրավական կողմի ապահովումն էր: Իսկ ինչ վերաբերում է պատմական ասպեկտին, ես լավ չհասկացա, թե Ցեղասպանության շրջանում Ռուսաստանի հետ ինչպես ունեինք 5 միլիոնանոց բանակ: Ես գիտեմ, որ ցարական բանակում կային հայկական կամավորական ջոկատներ, որոնք պատերազմում էին ռուսական բանակի կազմում: Այն, ինչ տեղի ունեցավ Սումգայիթում եւ Բաքվում, դա էլ համատեղ զորք չէր, սովետական բանակն էր, որն, ասեցին, մի քանի օր ուշացավ՝ հատուկ կամ ոչ հատուկ: Իսկ ապրիլյան պատերազմի եւ 800 հեկտարի մասով մենք մի բան պետք է հաշվի առնենք՝ հայ-ռուսական ռազմական համագործակցության առաջնային մարտահրավերը տարածաշրջանում Թուրքիան է: Հայաստանում ռուսական բանակի ներկայությունը թե մեր շահերից է բխում, թե Ռուսաստանի շահերից: Հայ-ռուսական ընդհանուր շահերից մեկը թուրքական հավակնությունները զսպելն է: Թող այդ մասով ռուսական բանակը զսպի, Ադրբեջանի մասով՝ մենք ինքներս: Այս հասկացությունները չպետք է խառնել միմյանց հետ, ինչը արվում է հաճախ: Ռուսաստանը Արցախի հակամարտության միջնորդ է եւ չի կարող այդ հարցում Հայաստանին բացահայտ աջակցություն ցուցաբերել:
Ն. Գ.– Իսկ Հայաստանի սահմանների նկատմամբ ոտնձգությունների ժամանա՞կ:
Մ. Հ.- Կան պրոտոկոլներ, պիտի դիմեինք: Մենք ոչ միայն չենք դիմել, այլ համաբանակային թիվ 1 պատրաստություն չենք հայտարարել: Մեր մի կորպուսը իր ուժերով խնդիրը կարողացել է լուծել: Նեղն ընկնենք՝ կդիմենք: Բայց մենք նեղը չենք:
Խնդիրը ոչ թե բուն զորամիավորումն է, այլ տարվում են ավելի խորքային՝ ՌԴ-ի, Արեւմուտքի հետ հարաբերություններ, հակառուսականություն եւ այլն: Այս ամբողջական սոուսի մեջ հարցի եփումը, կարծում եմ, չի բխում որեւէ մեկի շահերից: Փաստարկներն ու հակափաստարկները այնպիսի դիսբալանսի մեջ են, որ քննարկումները երկար էլ չեն լինում:
Ն. Գ.- Պարոն Արշակյան, այս զորախումբը գործել է 1990-ականներից, պաշտպանության փոխնախարար Արտակ Զաքարյանն ասաց՝ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի գաղտնի հրամանով: Դուք այդ տարիներին ակտիվ քաղաքականության մեջ էիք, պատգամավոր էիք, պաշտպանության հանձնաժողովի անդամ: Ինչո՞ւ այն ժամանակ չէիք ըմբոստանում եւ ընդդիմանում՝ մանավանդ, որ անկախությունից 6 ամիս անց Հայաստանի իշխանությունը որոշում կայացրեց ՀԱՊԿ-ին անդամակցելու մասին:
Ա. Ա.- Այո, ազատվեցինք, անկախացանք եւ դարձանք ԱՊՀ-յան, սահմանները թողեցինք ռուսներին. մենք չթողեցինք, ռուսները չհեռացան: Նրանց հեռացնող չկար: Լեւոն Տեր-Պետրոսյանն ու իր թիմակիցները կարողացան Հայաստանն անկախ հռչակել, ազատագրել Արցախը՝ ի հեճուկս ռուսական իմպերիայի պահանջների, հանձնարարությունների եւ ծրագրերի, բայց մեր ուժերը բավարար չէին, որ ռուսական բանակն արտաքսեինք Հայաստանից: Ես քվեարկել եմ, որ ռուսական բանակը մնա Հայաստանում, որովհետեւ այլ բանակ չկար, եւ սնանկացած Հայաստանի Հանրապետությունը չուներ բանակային որեւէ ավանդություն, միավոր՝ բացառությամբ կամավորականների ջոկատների: Մենք հասկանում էինք, որ Թուրքիան Շվեյցարիա չի: Իսկ հիմա մենք շանս ունենք, բայց շտապել պետք չի, հարկավոր է մեր դաշնակիցների հետ համաժամանակյա գործողություններ կատարել: 18-20-ականներից հետո առաջին անգամ դեմոկրատական ինտերնացիոնալը մեզ աջակցություն է առաջարկում: Մինսկի խմբում ԱՄՆ-ի եւ Ֆրանսիայի ներկայությունը ասում է «ոչ» Լենին-Աթաթուրք դաշինքին: Ես կարեկցում եմ ՀՀԿ-ին, նրանք կանգնել են խորտակվող դաշնակցի կողքին: Մենք ձեզ երկուսուկես միլիոնանոց, մեկ շնչին ընկնող 29 հազար դոլարանոց ՀՆԱ-ով պետություն ենք հանձնել, հիմա դուք 2000 դոլար էլ չեք պահել՝ հաշված ձեր վիլլաներն ու յախտաները:
Մ. Հ.– Դո՞ւք, թե՞ «ոչ հայրենասեր» կոմունիստները: Բայց եկեք թեմաները չխառնենք: 90-ականների իշխանությունը երբ հայ-ռուսական մեծ համաձայնագիր էր կնքում, հաշվարկել էր, չէ՞: 92-ի ամռանը մենք Ղարաբաղի 52%-ը կորցրել ենք, հետո ո՞նց վերցրեցինք:
Ա. Ա.– Ջարդեցինք 4-րդ բանակի դիմադրությունը:
Մ. Հ.– 4-րդ բանակ չկար արդեն, Խորհրդային Միություն չկար:
Ա. Ա.- Դուք կարծում եք, թե թվարկությունը սկսվում է ձեր պատգամավոր դառնալուց հետո՞: 92 թվականին Ադրբեջանում տեղակայված 4-րդ բանակը Ադրբեջանին օգնում էր, Հայաստանում տեղակայված 7-րդ բանակը մեզ չէր օգնում:
Մ. Հ.– Հայ-թուրքական սահմանը 90-ականներից սկսած…
Ա. Ա.– Մի վախեցեք թուրքերից, այդքան մի վախեցեք, երբ որ երազում թուրք եք տեսնում, հարգելի հանրապետականներ, մի գդալ մեղր ուղղակի կերեք, կանցնի:
Զրույցի այլ մանրամասները՝
Զրույցը վարեց
ՆԵԼԼԻ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԸ
«Առավոտ»
12.10.2017
