Վաղ
բրոնզեդարյա գտածոները պիտի կգրավեն զբոսաշրջիկներին «Ագարակի
պատմամշակութային հուշարձանը զբոսաշրջության զարգացման կենտրոնի կարգավիճակ ունի,
բայց դեռ այն վիճակում չէ, որ հանրությանը ներկայացվի»,- կարծում է ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության
եւ ազգագրության ազգային ինստիտուտի Ագարակի արշավախմբի ղեկավար, պատմական գիտությունների
թեկնածու Պավել Ավետիսյանը: Ագարակի հուշարձանը գտնվում է Արագածոտնի մարզի
Աշտարակի ենթաշրջանում, գրավում մի տարածք, որը ձգվում է ժամանակակից Ագարակ եւ Ոսկեհատ
գյուղերի միջեւ՝ Ամբերդ գետի արեւմտյան ափի բարձունքին: Այս տարածքը բնակեցվել է
մ.թ.ա. 3-րդ հազարամյակի առաջին քառորդից: Երվանդունիների եւ Արտաշեսյանների օրոք
այստեղ խոշոր բնակատեղի է եղել, որը հարատեւել է մինչեւ 17-18-րդ դարերը: «Պահպանված
շինությունների մեծամասնությունը վաղ բրոնզեդարյա են: Գտածոները լրացնում են մեր
պատկերացումները այդ շրջանի մարդկանց ապրելակերպի եւ մշակույթի վերաբերյալ»,- ասաց
արշավախմբի հնագետ Գարեգին Թումանյանը: Ագարակի պեղումները, որ հիմա էլ շարունակվում
են, 2001-ից իրականացվում են ամերիկյան «Գֆոելլեր» հիմնադրամի ֆինանսավորմամբ: Դրանք
նաեւ նպաստում են Ագարակ գյուղի բնակիչների սոցիալական պայմանների բարելավմանը, քանի
որ նրանք էլ են մասնակցում հնագիտական պեղումներին: Վերոնշյալ տարածքից հայտնաբերվել
են կավե ամաններ, քարե գործիքներ, այլ պարագաներ: Հետաքրքիր են հատկապես Օգոստոս
Օկտավիանոսի եւ Ալեքսանդր Մակեդոնացու դրամները: «Հուշարձանի տարածքից գտնված
թրծակավե արձանիկները, ժայռափոր հրաշալի կառույցները խոսում են այն մասին, որ մեզանից
5000 տարի առաջ այս տարածքում ապրող մարդիկ ունեին բարձր ճաշակ եւ գեղագիտական մտածողություն»,-
հայտնեց Գ. Թումանյանը: ՀՀ կառավարության որոշմամբ պատմամշակութային արգելոց
համարվող Ագարակը գրավում է նաեւ օտարերկրացիների ուշադրությունը: Սակայն չկան համապատասխան
պայմաններ այն զբոսաշրջության կենտրոն դարձնելու համար: Արշավախմբի ղեկավարը
համոզված է, որ Ագարակի հուշարձանը վեց տարուց կարող է դառնալ զբոսաշրջության իրական
կենտրոն, եթե, իհարկե, գտնվի համապատասխան ֆինանսավորում այն բարեկարգելու եւ մաքրելու
համար: Տ. ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ